AGOGISCHE VAARDIGHEDEN
MODULE 1: AANGENAME KENNISMAKING
INLEIDING
Een nieuwe omgeving, nieuwe mensen, een nieuwe groep … Dit betekent ook heel wat
nieuwe indrukken: “Die jongen daar met zijn zwarte rugzak lijkt me wel een toffe gast!”;
“'Chinoua' wat een vreemde naam!”; “Zou dat meisje ook van dansen houden?”;
enzovoort. Best wel spannend die eerste nieuwe schooldag! Veel vragen komen in mij
op, terwijl ik me zelf nog wat onzeker en onwennig voel: “Zal ik hier nieuwe vrienden
leren kennen?"; "Zal ik mij hier weldra thuis voelen in deze nieuwe groep en hoe kom ik
zelf over bij de anderen?"; enzovoort.
In deze module staan we daarom even stil bij de kennismaking, eerste indruk en
lichaamstaal.
EERSTE INDRUK
Wanneer je iemand voor de eerste keer ontmoet, krijg je binnen de minuut een bepaalde
indruk van die persoon, maar die persoon ook van jou. We noemen dit de eerste indruk.
Deze indruk is als het ware een visitekaartje dat je bij het binnenkomen aflevert. Je mag
het belang hiervan niet onderschatten. Niet alleen je kleding, maar ook je houding, je
handdruk, je stiptheid, … bepalen deze eerste indruk. Belangrijk dus om even stil te staan
bij de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt, m.a.w. bij onze lichaamstaal.
DE EERSTE INDRUK LOKT REACTIE UIT
Wanneer je met iemand in contact komt dan is het onvermijdelijk dat je een eerste indruk
van de ander vormt. Je krijgt onmiddellijk een beeld van die persoon. Daarbij worden
vaak oordelen geveld over elementen die eigenlijk niet zichtbaar zijn. Door in contact te
treden met een ander kom je hoe dan ook in contact met de kenmerken en het gedrag
van die ander. Deze neem je waar, interpreteer je en dan reageer je. En dit weer opnieuw
wanneer de andere persoon op zijn of haar beurt jouw gedrag waarneemt en ook een
beeld van jou vormt.
Bijvoorbeeld: Tijdens de eerste lesweek, wacht iedereen in de gang aan het leslokaal
totdat de docent arriveert. Jij ziet een klein tenger meisje alleen staan met haar armen
gekruist (= wat je ziet). Op basis van wat je ziet, denk jij: "Dat is een schuchter iemand.
Dat meisje zal niemand durven aanspreken." (= wat je niet ziet = interpretatie).
De interpretaties die men maakt tijdens het eerste contact beïnvloeden vaak het gedrag
van de ontvanger als een reactie op de gekregen eerste indruk van de ander.
Bijvoorbeeld: Op basis van wat je over dat meisje denkt, stap je wel of net niet op haar af
om een babbeltje te slaan (mede afhankelijk van jouw persoonlijkheid).
Toch mogen we er niet van uitgaan dat deze interpretaties altijd juist zijn, zo ook onze
eerste indruk niet. Wie heeft zich immers nog niet vergist bij de eerste indruk?
Pagina 1 van 24
,Bijvoorbeeld: Nadat je het meisje beter leerde kennen, blijkt dat ze tijdens
stagemomenten heel communicatief kan zijn in de stageklas. Zij sprak ook als eerste de
stagementor aan en stelde vragen over de stageklas.
De eerste indruk en de impact ervan, hangt natuurlijk ook af van de situatie waarin
iemand zich bevindt. Betreft het een afspraakje of sollicitatie? Sta je in een winkel of loop
je gewoon op straat?
FACTOREN DIE DE EERSTE INDRUK BEÏNVLOEDEN
Bij een eerste ontmoeting valt altijd de sekse op. Vaak herinneren we ons na een
toevallige ontmoeting de sekse nog van de persoon, terwijl we de naam en andere
kenmerken alweer vergeten zijn. Ook worden allerlei seksegebonden stereotypen in
verband met emotionaliteit, stabiliteit, intelligentie, zorgzaamheid, … aan die persoon
gekoppeld. Bijvoorbeeld: "Vrouwen zijn altijd zo emotioneel."; "Mannen zijn stoer.";
"Vrouwen zijn zorgend."; enz.
Na de seksevaststelling is de lichaamsbouw een belangrijke bron van uitspraken over
bepaalde eigenschappen. Bijvoorbeeld: Een rond lichaam wordt dikwijls geassocieerd met
een gezellig en extravert persoon, terwijl een mager lichaam vaak overkomt als een
introvert en verstandelijk type. Ga maar voor jezelf eens na welke eigenschappen je vaak
bij een eerste ontmoeting aan een atletisch type toeschrijft .
Het gelaat leidt eveneens tot het toekennen van persoonlijkheidseigenschappen. Denk
maar eens aan welke eerste indruk je vaak hebt bij het zien van bijvoorbeeld een
‘babyface’ of een gezicht met diepliggende ogen en doorgegroeide wenkbrauwen.
We merken dus dat de ogen, de neus, de mond, …, maar ook het haar vaak sterk de
eerste indruk meebepalen. De vele mopjes over blondines zijn daar het bewijs van...
Verder is ook het gezicht vaak een bron van emotionele expressies. Bepaalde
gelaatsuitdrukkingen en de mimiek van een gezicht kunnen non-verbaal de emotionele
toestand van iemand overduidelijk maken.
Natuurlijk mogen we de kledij, sieraden, make-up, tatoeages, piercings, … niet
vergeten als belangrijke factoren bij het vormen van een eerste indruk (cfr. spreekwoord
‘De kleren maken de man.’). Maar ook de naam, geur, aantrekkelijkheid, … kunnen
de eerste indruk van een persoon mee bepalen. Bijvoorbeeld:
Welk beeld heb je als je voor het eerst een bericht krijgt van
iemand die ondertekent met "Jean-Philippe", "Jan" of "Jani"?
Je lichaamstaal kan je veel zeggen over jezelf, hoe je je voelt
en hoe je tegenover de ander staat. Lichaamstaal is opgebouwd
uit elementen van ons lichaam die zowel alleen als in samenspel
een boodschap kunnen overbrengen en/of versterken.
Lichaamstaal gebruiken we altijd! Verschillende onderzoekers
schatten dat meer dan 70% van de communicatie tussen
mensen door middel van stemklank en lichaamstaal plaatsvindt.
BELANG VAN EERSTE INDRUK IN DE KLAS
Ook als leerkracht is het belangrijk dat je niet steeds op je eerste indruk afgaat. Een
eerste indruk is hoe dan ook bepalend voor jouw reactie als leerkracht op een
Pagina 2 van 24
, kleuter/leerling. Het kan zelfs een invloed hebben op wat we in de psychologie de self-
fulfilling prophecy* noemen. Als jouw indruk van een bepaalde kleuter/leerling eerder
laag of negatief is dan zullen je verwachtingen van deze kleuter/leerling ook eerder laag
of negatief zijn. Je zal je anders gedragen naar die kleuter/leerling toe en dat kan ervoor
zorgen dat de kleuter/leerling lager presteert omdat hij of zij deze lagere verwachtingen
onbewust nastreeft. Dit noemen we de self-fulfilling prophecy.
* Self-fulfilling prophecy of zelfbevestigende voorspelling is een voorspelling waarbij
mensen zien wat ze verwachten te zien. Door hun eigen gedrag kunnen ze direct of
indirect hun eigen voorspelling waarmaken.
BELANG VAN LICHAAMSTAAL
Zoals eerder vermeld, krijg je - wanneer je iemand voor de eerste keer ontmoet - binnen
de minuut een bepaalde indruk van die persoon. Maar... die persoon ook van jou! De
eerste indruk is dus niet te onderschatten.
Belangrijk is dus stil te staan bij de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt,
m.a.w. onze lichaamstaal.
Lichaamstaal is opgebouwd uit elementen van ons lichaam die zowel alleen als in
samenspel een boodschap kunnen overbrengen en/of versterken.
LICHAAMSTAAL DE TAAL DIE IEDEREEN SPREEKT
Lichaamstaal is opgebouwd uit elementen van ons lichaam die zowel alleen als in
samenspel een boodschap kunnen overbrengen en/of versterken.
LICHAAMSHOUDING EN LICHAAMSBEWEGING
Door je lichaamshouding kan je veel zeggen over jezelf, hoe je je voelten hoe je
tegenover de ander staat. Maar deze lichaamshouding bepaaltook sterk de eerste indruk
die de andere van jou heeft.
Door je lichaamshoud kan je veel zeggen over jezelf, hoe je je voelt en hoe je tegenover
de ander staat. Maar deze lichaamshouding bepaalt ook sterk je eerste indruk die de
andere van jou heeft.
Hoe komt je over als je:
In elkaar gedoken zit, met afhangende schouders en weinig oogcontact?
Achteroverliggend op een stoel hangt?
Met hevige armbewegingen iets probeert uit te leggen?
Met al onze ledematen en ons hoofd kunnen we bepaalde bewegingen, gebaren maken
(bv. met gebalde vuisten of hoofdschuddend). In bepaalde situaties waar soms woorden
te kort schieten (bv. bij woede, angst, gespannenheid, vrolijkheid en verdriet) kunnen
deze gebaren ook alleszeggend zijn.
Daarnaast hebben sommige bewegingen – net als woorden – binnen een bepaalde
situatie een duidelijke betekenis voor een bepaalde groep mensen. Deze betekenis wordt
niet begrepen door anderen, niet-ingewijden. Het gaat hier om embleem-gebaren. Een
voorbeeld hiervan is het gebaar dat we maken als we ‘ok, goed’ willen zeggen; een vuist
maken, duim omhoog…
Bepaalde bewegingen zijn ook cultureel bepaald: in Nepal bijvoorbeeld betekent het
hoofd omhoog en omlaag schudden ‘neen’ en het gebaar heen en weer ‘ja’.
Pagina 3 van 24
