2. Vormtheorie
1. Vorm
1.1 De conceptuele elementen v/d vorm
→ niet zichtbaar, behalve voor de geest
→ in structuur van de vorm herkennen
Vlak Lijn Punt
begrenzing volume: plafondvlak, verbinden / omgeven / scheiden / uiteinden lijn /
uurvlak & grondvlak ondersteunen (bv. kolommen) kruising lijnen /
samenkomen
- identificatiemiddelen: omtrek, - horizontaal: stabiliteit lijn / middelpunt
kleur, patroon, textuur,... - verticaal: evenwicht zwaartekracht
- schuin: dynamisch, beweging → beweging,
rust, spanning,
Volume Ruimte & Tijd evenwicht
- ruimte innemend
- ruimte omschrijvend
1.2 De visuele elementen v/d vorm
Omtrek Kleur Textuur Afmetingen
- geometrisch - warm / koud - ruw / glad - afmeting: fysieke
- organisch - donker / licht - zacht / hard dimensie lengte,
- rectilinear = rechte - kleuren - korrelig breedte diepte
lijnen, nt mathematisch -… -…
- onregelmatig - schaal: bep. dr
- handmatig anderen
1.3 De relationele elementen v/d vorm
Richting Positie Ruimte Zwaartekracht
- neutraal, stabiel, - 2D: positieve / ondervinding
onstabiel, evenwicht negatieve vormen zwaartekracht?
- 3D: massa
innemend / massa
omschrijvend
1
,1.4 De constructieve elementen v/d vorm
→ helpen een 3D vorm te definiëren
Punt Hoek Vlak
1.5 De basisvormen
Vierkant Cirkel Driehoek
functionaliserend, discontinu - trekt onze aandacht - imaginair middelpunt →
- draaien: labiel en - opsplitsen scherpe hoeken =
dynamisch -wiel: constant in beweging , dynamisch, gevaar, agressief
- rationaliteit & functionaliteit motorisch - recht = stabiel: bv. tent
-verschillende materialen: - omdraaien = labiel
andere betekenissen
1.6 De vormcontrasten
● Visuele elementen
Omtrek Afmetingen Kleur Textuur
(ass)symmetrisch groot/klein complementair glad/ruw
curve/rectilinear dik/dun simultaan fijn/grof
recht/krom lang/kort warm/koud effen/oneffen
open/gesloten licht/donker
geometrisch/organis kleur tegen kleur
abstract/figuratief (mat/glanzend)
mechanisch/kalligraf
● Relationele elementen
Richting Positie Ruimte Zwaartekracht
horizontaal onder/boven positief/negatief stabiel/labiel
verticaal hoog/laag ruimteinemend licht/zwaar
diagonaal links/rechts /ruimte omschrijvend
centraal/decentraal
2
, 2. Vorm en ruimte
→ ruimtebepalende elementen: begrenzen ruimte
→ voorgrond: positieve elementen / neg = achtergrond
2.1 Horizontale ruimtebepalende elementen
→ suggereren ruimte zonder expliciet te bepalen
● Grondvlak
→ functie: afbakenen, creëren eigen zone (bv. picknick, mat,... )
○ Verlaagd: isoleert veld van grotere context
■ belangrijk voor akoestiek (soms)
vb: scarpa & le corbusier
○ Verhoogd: creëert specifiek domein
■ boord gearticuleerd
→ onderscheid zich van omgeving
■ kleur & materiaal loopt door
→ maakt deel uit van de ruimte
○ Overkoepelend vlak
→ heeft verticale elementen nodig voor ondersteuning
■ dak: beschermend
■ plafond
→ verlaagd/verhoogd: schaal ruimte veranderen, zone articuleren…
→ los: actief visueel element
■ openingen: invloed van hoe we licht gn ervaren in de ruimte
2.2 Verticale ruimtebepalende elementen
→ bepalen visuele limieten ruimtelijk veld
→ grens tussen binnen & buiten
→ controleren flow van lucht, geluid, warmte door een interieur
● Lineaire elementen: kolom, minaret, obelisk, toren, boom…
○ tegen een muur / in een hoek / vrij in de ruimte (gecentreerd of niet)
→ gaat interactie aan met ruimtelijke afbakening
→ grid: x enkel plafond dragen, maar ruimte opdelen
3
, ● Verticaal vlak
○ frontale kwaliteiten
○ hoogte: in relatie met lichaam-en ooghoogte
→ boven ooghoogte sterke afbakening (onderbreekt vis continuïteit tssn 2 velden)
○ irm gedefinieerd volume/ruimte
○ compositie van versch verticale vlakken
● L-configuratie van vlakken
○ interactief veld w extraverter
○ veld w bepaald met andere ruimtelijke elementen
○ verzwakking van veld
○ dynamisch veld
● Parallelle vlakken
→ duidelijke richting
→ vlakken symmetrisch rond as
→ extraverte ruimte: hoeken x afgebakend
→ stimuleert circulatie
● U-vormige vlakken
→ inwaartse & uitwaartse oriëntatie
→ extraverter nr open einde toe
→ open einde in contact met andere ruimte(n)
● 4 vlakken
→ sterkste ruimtelijke definiëring
→ introverte ruimte
( → meestal verschilt 1 v/d 3 door vorm, grootte, kleur,...)
2.3 Samenvatting
→ 6 verticale elementen
→ 4 horizontale elementen
4
, 2.4 Openingen in ruimtebepalende elementen
● Locatie van opening
○ binnen een vlak / aan de hoeken / tussen vlakken
● Opening binnen vlakken
○ plaats: centraal (stabiel), verplaatsing (spanning)
○ oriëntatie & vorm: stabiel/nadruk individualiteit
○ cluster, stapelen, ritme ( → beweging)
○ schaal: klein, groot
○ licht: contrast buiten-binnen?
→ raam in diepte of bij plaatsen = meer licht & minder contrast
● Openingen in de hoeken
○ diagonale oriëntatie
○ verzwakt de hoek
○ strijklicht = licht dat strijkt langs aangrenzende wand en de ruimte verlicht
● Openingen tussen vlakken
○ verticaal: verdeeld ruimte visueel & accentueert hoeken aangrenzende
muurvlakken
○ horizontaal: verdeling wand in horizontale lagen
→ opening draait hoek om = verruimen panoramisch zicht + geeft een gevoel
lichtheid vd ruimte
● Kwaliteit v/d architecturale ruimte
○ graad vn afsluiting
■ opening binnen vlak: vorm ruimte blijft intact en waarneembaar
■ opening langs hoek: verzwakt grenzen ruimte & creëren vis continuïteit
en interactie aangrenzende ruimtes.
■ opening neemt toe in grootte en aantal: meer diffuus en versmelt met
omliggende ruimtes
○ licht:
■ grootte en locatie van raam: hoeveelheid licht
■ vorm en articulatie van raam: schaduwpatroon
5
