Resume
Samenvatting Belgisch Publiekrecht 2022 (geslaagd eerste zit)
- Cours
- Belgisch Publiekrecht
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Samenvatting van de cursus Belgisch Publiekrecht 2022
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
BELGISCH PUBLIEKRECHT Alles begint bij de Belgische onafhankelijkheid: 4 okt. 1830
Deel I: krachtlijnen
Inleiding
“Recht” = een middel om de samenleving te ordenen, vorm te geven en veiligheid te creëren
Is er omdat er rechtvaardigheid gecreëerd kan worden
Is er om chaos te vermeiden de regel van de sterkste zou gelden
DUS: “recht is een rationeel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare
normen die dienen tot organisatie, handhaving of herstel van de openbare orde”
!! Er zijn geen zaken in het leven die niet juridisch gereguleerd zijn
Om te spreken van een rechtsregel, moet de regel afkomstig zijn van de overheid !! overheid kan verplichten de
rechtsregels na te leven doormiddel van sancties of dwang
Opdeling van het recht:
- Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere (rechts)personen
Vb1. in de supermarkt: koop-verkoop relatie
Vb2. Huwen is ook een juridisch gebeuren
DUS Verhouding tussen particuliere burgers
˲ Familierecht
˲ Vennootschapsrecht
˲ …
- Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en particuliere (rechts)personen en
overheden onderling
Vb1. belastingen op producten die je koopt geld die naar de overheid gaat om beleid te voeren
Vb2. Recht op vrije mening
DUS Relatie tussen burger en overheid
˲ Staatsrecht
˲ Bestuursrecht
˲ Belastingrecht
˲ Mensenrechtenrecht
˲ Strafrecht
˲ …
Beide regelen situaties en relaties, maar het onderscheid tussen de twee zit in de positie van de
overheid
!! vaak is voor één juridisch probleem, privaatrecht én publiekrecht van toepassing
!!! België is een meergelaagde, democratische rechtstaat in Europa
1
,1. De Belgische staat
de staat heeft een verschillende betekenis in het privaat- en publiekrecht:
Privaatrecht: de ‘staat’ van de persoon: geslacht, ouderdom, nationaliteit, … = de kenmerken die de positie van
een mens in de samenleving juridisch afbakenen
Publiekrecht: de staat is de basisentiteit waarbinnen het nationale publiekrecht vorm krijgt
1.1 Constitutieve bestanddelen van een staat (= grondelementen van een staat)
- Permanente bevolking
Onderdanen / niet-onderdanen: de staat oefent gezag uit over personen met de Belgische
nationaliteit of over personen die zich bevinden op het Belgische grondgebied
- Afgebakend gebied
= het grondgebied van een staat omvat de landoppervlakte binnen de internationaal erkende
grenzen
Het grondgebied + territoriale zee en luchtruim ( de gezagsuitoefening op de territoriale wateren en
het luchtruim zijn onderworpen aan internationale verdragen)
- Er moet een overheid aanwezig zijn die bepaalde taken uitvoert
Functies van de staat: wetgeven, besturen, rechtspreken om die taken tot een goed einde te
brengen vervult de staat ook nog andere deelfuncties
MAAR, het is gebleken dat beschikken over de traditionele drie constitutieve eigenschappen in werkelijkheid niet
genoeg is om echt van een staat te kunnen spreken ze worden internationaal niet erkend
Vb. Catalonië
DUS: vierde element (niet nodig om een staat te zijn)
- Erkenning
= de declaratieve rechtshandeling waarbij een andere staat eenzijdig het bestaan van een (nieuwe) staat
bevestigd, de staat verwerft daardoor een internationale rechtspersoonlijkheid en kan daardoor een
rechtsbetrekking aanknopen met de staat die hen erkend heeft.
Een nieuwe staat kan ontstaan door:
Secessie (afscheiding) = bepaalde bevolking zich met een bepaald grondgebied afscheidt van een
bestaande staat en een eigen overheid inricht
Fusie = afzonderlijke staten die samen besluiten één staat te worden
Dismembratio = één staat kan uiteenvallen in verschillende staten
!! erkenning van staten, niet van regeringen van staten
Vb. Afghanistan de nieuwe regering wordt niet geaccepteerd, twijfel over contacten en relaties
met de nieuwe regering de staat zelf wordt nog steeds herkend (ook met Taliban)
Erkenning van Kosovo => enkel herkend door het westen
Erkenning van Palestina => erkend door heel de wereld behalve het westen
Erkenning van België => wordt herkend door heel de wereld (staat is 200j oud)
De Belgische staat
- Permanente bevolking sinds 1 januari 2021; 11.500.000 (stijgt steeds meer)
- Afgebakend gebied gebied van 30.700 km2 (het grondgebied kan wijzigen)
- Overheid Federale staat, deelstaten, steden, rechtscolleges, …
- Internationale erkenning de Belgische staat ontstond in 1830 door afscheiding van het VKN: Nederland
erkend België pas na het verdrag van Londen (1839), nu herkend door heel de wereld
1.2 De gevolgen van kwalificatie als staat:
- Rechtspersoonlijkheid
De Staat zal in het rechtsverkeer als een afzonderlijke bestaande entiteit beschouwd worden (= een
afzonderlijk geheel)
2
, Extern: vb. ambassadeur naar ander land sturen om te onderhandelen voor de staat
Intern: Staat kan allerlei beslissingen nemen voor zichzelf vb. belastingen
- Beschikken over soevereiniteit
Extern: andere staten mogen zich niet mengen met zaken binnen de andere staat / alle staten zijn
gelijk aan elkaar Handvest van de Verenigde Naties (VN)
Vb. Belgische politie mag geen mensen arresteren in Duitsland (uitleveren)
Intern: België heeft het recht zijn eigen rechtsordening te bepalen
Staten kunnen hun soevereiniteit ook overdragen aan een supranationale instelling:
Europese Unie: een stukje van de soevereiniteit werd overgedragen én er wordt samengewerkt tussen
verschillende staten
MAAR Brexit “Take back control” er werd teveel macht overgedragen aan de EU
- Internationale immuniteit
= staten zijn gelijk en mogen elkaar dus niet controleren; de rechtscolleges van een vreemde staat mogen zich
niet uitspreken over de rechtshandelingen die de andere staat stelt bij de uitoefening van haar soeverein
staatsgezag
Vb. Franse rechters mogen zich niet uitspreken over Belgische belastingwetten
- Rechtsmacht
= de juridische erkenning van de mogelijkheid om gezag uit te oefenen
Op het grondgebied van de staat heeft de staats rechtsmacht wat in de ene staat strafbaar is, is niet perse
strafbaar in de andere staat => De staat kiest zelf wat strafbaar is en wat niet
!! waar een staat rechtsmacht mag uitoefenen mag niet verward worden met welk recht van toepassing is
op een bepaalde situatie
Principe: Belgisch recht van toepassing op elke situatie die zich op het grondgebied voordoet
Soms toch:
o Belgisch recht toegepast in het buitenland
o Vreemd recht toegepast in België
2. Een democratische staat
2.1 vrije en geheime verkiezingen
De meeste staten zijn niet democratisch, maar wel autoritair!
Uitgangspunt van een democratische staat: regelmatig vrije en geheime verkiezingen ( = verrichting waarbij de
gerechtigde personen hun vertegenwoordigers in een orgaan aanduiden )
Via de aanduiding van vertegenwoordigers nemen de burgers deel aan de uitoefening van het staatsgezag: *
parlementaire democratie niet(-rechtstreeks) verkozen staatshoofd heeft geen of slechts een
beperkte macht en de uitvoerende macht, onder de vorm van een regering, is het verkozen parlement
verantwoording verschuldigd (als de regering het vertrouwen van het parlement verliest dan kan het in
principe niet verder functioneren
presidentiele democratie een rechtsreeks verkozen staatshoofd heeft, als hoofd van de uitvoerende
macht, veel autonome bevoegdheden en hoeft in beginsel geen verantwoording af te leggen aan het
eveneens verkozen parlement
Overheid haalt legitimiteit uit het deelnemen van de burgers aan het staatsgezag
- Direct: burgers kunnen doormiddel van volksraadplegingen of referenda zelf wetgevend optreden op ze
kunnen het beleid in een bepaalde richting sturen
Vb. referendum over het homohuwelijk
- Indirecte democratie: een vertegenwoordigingssysteem = de bevolking verkiest vertegenwoordigers, die de
taak krijgen op in plaats van de kiezers wetgevend of besturend op te treden (later kan de koning deze
verkiezen tot ministers)
België = parlementaire democratie we verkiezen onze wetgevende macht niet
3
, Kern voorwaarden voor een democratie:
- Vrije: niemand zegt u wie je moet kiezen
- Geheime: anoniem verkiezen je mag geen naam vermelden
- Regelmatige: verkiezingen moeten plaatsvinden om de aantal jaren de duur waarvoor een wetgevende
vergadering verkozen wordt = de legislatuur
2.2 Scheiding van de machten
= “een ongeschreven grondwettelijke regel, volgens dewelke de macht verdeeld is tussen de wetgevende, de
uitvoerend en de rechtelijke macht en elke macht gecontroleerd wordt door een tegenmacht”
De drie vormen van gezag mogen niet door eenzelfde pers/eenzelfde groep personen worden uitgevoerd
WAAROM?
Montesquieu zag in dat elke persoon die macht heeft deze ooit sowieso zal misbruiken om tegen te gaan dat de
macht misbruikt wordt werden de machten van elkaar gescheiden
1. Wetgevende functie wetgevende macht (rechtsregels uitvaardigen) Machten hebben elkaar nodig
2. Bestuur sprekende functie uitvoerende macht (toepassen van rechtsregels en sturen elkaar bij waar nodig
3. Rechtssprekende functie rechtelijke macht (geschillen oplossen) Checks and balances
De wetgevende macht = in principe de belangrijkste van de drie machten:
Deze wordt rechtsreeks democratisch gelegitimeerd
Regering heeft de meeste invloed op het beleid ( de politieke partijen nemen belangrijke beslissingen)
De machten houden elkaar in evenwicht en voeren een wederzijdse controle:
- Kamer controleert Koning (dus de regering) via vertrouwenstemming
- Koning maakt mee de wetten via wetsontwerpen en amendementen
- Wetgevende macht bepaalt statuut van de rechters en de regels die ze moeten toepassen
- Koning benoemt de leden van de rechterlijke macht
- Rechters controleren de wettigheid van het optreden van zowel wetgevende als uitvoerende macht
De verdeling van de wetgevende, uitvoerende en rechtelijke macht is een verticaal verdeling
De macht is ook verdeelt in horizontale zin:
- Bevoegdheidsverdeling tussen de overheden, lokale niveaus en supranationale niveaus
Wetgevende, uitvoerende en rechtelijke macht komt in al deze niveaus voor
MAAR de gemeenschappen gewesten beschikken slechts in beperkte mate over eigen rechtscolleges
Democratie onder druk
Vb1. Polen
Vb2. Hongarije
Vb3. Verenigde staten
Problemen in democratie lijden tot dictatuur
FILM: KAN EEN DICTATOR DE WERELD REDEN?
Probleem: Demarcatie is te traag en vergt teveel overleg en tijd
- Oorsprong ‘dictator’:
Klassieke oudheid (6e eeuw vC.) romeinen creëren een soort vorm van democratie (senaat, parlement)
Lett. “hij die het voor het zeggen heeft” dictator kwam toen 6 maanden aan de macht en moest dan terug
macht afgeven
Vroeger: meestal mannen die over de massa regeerde deze werden niet altijd dictators genoemd vb. Lodewijk
XIV had de absolute macht, maar was geen dictator
Legitimiteit: De macht werd aan hem gegeven door God, zonnekoning omdat alles rond hem draaide de
burgers geloofde dit
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur julieraveydts. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
59063 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 15 ans