2021 – 2022
SAMENVATTING VERKLARINGSMODELLEN 1
Inhoud
Kapstok met 4 haken..............................................................................................................................2
Dimensie 1: De objectiveerbare feiten..................................................................................................2
1.1 Theoretische toelichting...............................................................................................................2
1.1.1 Opsomming...........................................................................................................................3
1.1.2 Vorige generaties...................................................................................................................4
1.1.3 Onrecht in de feiten...............................................................................................................4
1.2 Methodieken en interventies bij dimensie 1................................................................................4
1.2.1 Genogram..............................................................................................................................4
1.2.2 Levenslijn...............................................................................................................................7
1.2.3 Andere methodieken.............................................................................................................7
1.3 Tips bij dimensie 1........................................................................................................................7
Dimensie 2: Psychologie.........................................................................................................................7
2.1 Theoretische toelichting...............................................................................................................7
2.2 Methodieken en interventies bij dimensie 2..............................................................................10
2.3 Tips bij dimensie 2......................................................................................................................10
Dimensie 3: Interacties.........................................................................................................................11
3.1 Theoretische toelichting.............................................................................................................11
3.1.1 Basisuitgangspunt: van lineair oorzaak-gevolgdenken naar een circulaire kijk....................11
3.1.2 Basisbegrippen in het systeemdenken................................................................................12
3.2 Methodieken en interventies bij dimensie 3..............................................................................16
3.3 Tips bij dimensie 3......................................................................................................................17
3.4 Systeemtheoretische modellen en perspectieven......................................................................17
3.4.1 Het communicatief perspectief van Watzlawick..................................................................17
3.4.2 Het structureel perspectief van Minuchin...........................................................................23
3.4.3 Het oplossingsgericht perspectief van De Shazer en Berg...................................................27
3.4.4 Het narratief perspectief.....................................................................................................29
Dimensie 4: De relationele ethiek........................................................................................................30
4.1 Theoretische toelichting.............................................................................................................30
4.1.1 De samenhang tussen de 4 dimensies.................................................................................31
4.1.2 De context...........................................................................................................................32
4.1.3 De relationele ethiek: de balans van geven en ontvangen..................................................33
4.1.4 Transgenerationeel perspectief...........................................................................................34
1
, 2021 – 2022
4.1.5 Relationele betrouwbaarheid, zelfafbakening en zelfvalidatie............................................35
4.1.6 Loyaliteit..............................................................................................................................36
4.1.7 Legaat en delegaat...............................................................................................................40
4.1.8 Destructief recht en de roulerende rekening.......................................................................41
4.1.9 Parentificatie........................................................................................................................43
4.2 Contextuele basisattitude...........................................................................................................52
4.2.1 Inleiding...............................................................................................................................52
4.2.2 Meerzijdige partijdigheid.....................................................................................................52
4.2.3 Verbindend werken.............................................................................................................54
4.2.4 Erkennen..............................................................................................................................55
4.2.5 Oriëntatie op hulpbronnen..................................................................................................56
4.2.6 Het belang van actie............................................................................................................57
4.3 Methodieken en interventies bij dimensie 4..............................................................................57
Kapstok met 4 haken
De relatie:
Onzichtbaar, maar toch zoveel verschillende vormen
Iets tastbaar van maken
Iván Böszörményi-Nagy
Kijken naar menselijke relaties
We worden in alle opzichten bepaald door relaties
Elke theorie van het menselijk functioneren past hier in
Respect voor heel cliëntensysteem
o minimum 3 generaties terug
Elke relatie heeft 4 lagen, 4 invalshoeken, 4 dimensies:
o Dimensie 1: feitelijke gegevens
o Dimensie 2: psyche
o Dimensie 3: interacties
o Dimensie 4: relationele ethiek
Overzicht maken van de totale situatie van de hulpvrager in zijn context
Volgorde is geen rangorde, constant met elkaar verweven
Dimensie 1: De objectiveerbare feiten
1.1 Theoretische toelichting
we stellen ons aanbod af op hulpvraag van cliëntsysteem
o ontmoeting aan gaan met het gezin en samen taal geven aan de
ondersteuningsbehoefte
2
, 2021 – 2022
We moeten zich hebben op feiten die iemand zijn leven kleuren om relaties goed te kunnen
begrijpen
Wat kunnen we zwart op wit vaststellen?
o Wat zijn objectieve gegevens?
o Geen belevingsaspecten, interpretaties, waardering, afkeuring, hypothesen
1.1.1Opsomming
Biologisch en medisch kader:
o Geslacht
o Leeftijd
o Geboorte
o Dood
o Zwangerschap
o Ras
o Genetische kaart
o Erfelijke ziekten
o Lichamelijke ziekten
o Fysisch gestel
o Huidig lichamelijke toestand
o Invloed van geneeskunde
o (Para)-medische hulpverlening
o Een diagnose of psychopathologie is geen feit! Blijft een veronderstelling (2e
dimensie)
Financieel/ materieel kader:
o (Gezins-)inkomen en schulden
o Onderwijs
o Arbeid en tewerkstelling
o Armoede
o Huisvesting
o Mobiliteitsmogelijkheden
Wettelijk/ juridisch kader:
o Burgerlijk statuut
o Kinderen ten laste (volgens de wet)
o Ouderlijk gezag/ voogdijschap/ ...
o Nationaliteit
o Veroordelingen
Economisch/ ecologisch kader:
o Hoog/ laagconjunctuur
o Socio-economische status
o Milieuomstandigheden
o Natuurrampen
Sociologisch/ cultureel kader:
o Relatie- en samenlevingsvormen
o Klasse
3
, 2021 – 2022
o Gender en manier waarop dit cultureel en maatschappelijk geduid wordt
o Huidskleur
Historisch kader:
o Feiten, gebeurtenissen die voortvloeien uit vroegere, huidige en toekomstige
toestand van samenleving, ras, nationaliteit
o Het betreft tijdvak, stroming waarin maatschappij functioneert
o Geen privé gebeurtenissen uit het verleden
Religieus/ spiritueel kader:
o Geloof
o Godsdienst
o Levensfilosofie
1.1.2Vorige generaties
niet alleen feiten uit huidige leefsituatie, ook gegevens uit de voorgaande generaties
1.1.3Onrecht in de feiten
Sommige feiten/ gebeurtenissen overkomen je
o Hebben een beschadigend effect
o Zijn onveranderlijk
o Feiten van buitenaf
onrecht:
o Verdelend onrecht: het lot, niemand is verantwoordelijk
Kan makkelijk vergeldend onrecht worden (als bv. Hulp te laat komt)
Ziekte, overleiden, werkloosheid
o Vergeldend onrecht: door mensen elkaar aangedaan (bewust of onbewust)
Bv. Misbruik, oorlog, mishandeling
Client bevragen hoe zij onrecht zien hangt af hoe je naar de dingen kijkt of je iets als
verdelend of vergeld of helemaal niet als onrecht ziet
1.2 Methodieken en interventies bij dimensie 1
1.2.1Genogram
Genogram = manier om alle feiten (existentiële feiten, feiten over het leven, bestaan van mensen) te
verzamelen op een overzichtelijke manier
Letterlijke betekenis: stamboom
Schematisch overzicht van verwantschappen, feitelijke samenstelling van gezin en ruimere
familie van herkomst over meerdere generaties
Stafkaart van familierelaties, focus op:
o Breuken, veranderingen of gebeurtenissen in de familie, over generaties heen (bv.
familieruzies, erfeniskwesties, verlies, …)
o Mentale en fysieke ziekten, zoals depressie, bipolaire stoornis, kanker en andere
genetische ziekten
o Behoren tot een bepaalde samenlevingsvorm of subsysteem
o De bijzondere aard van relaties: ongewone verwantschappen en afstammingen
o Bijzondere samenlevingsvormen van vruchtbaarheidsmogelijkheden
o Behoren tot een bepaalde generatie, klasse, streek, etnische groep, cultuur
4
