Sociaal werk: samenvatting
Wat zijn sociale problemen kennisclip examenvragen nog eens kijken?
- Problemen die door een bepaalde groep/groepen als ‘onwenselijk’ gezien worden:
vergelijking tussen maatschappelijke realiteit en de gewenste situatie.
- Gepercipieerd probleem. (= niet objectief)
- Wijken af van ‘de norm’
De norm wordt bepaald door dominante groepen en doorgegeven door socialisatie. Ze
worden dus geconstrueerd door de samenleving = sociaal construct resultaat van een
wisselwerking. Reactie van de samenleving op gedrag van mens/groep is essentieel!
De norm wordt vaak geformaliseerd in de wetgeving en evolueert doorheen de tijd vb. 100
jaar geleden werkten vrouwen niet <-> vandaag werken vrouwen ook. Er is dus steeds een
historisch perspectief! Daarnaast is ‘de norm’ ook cultureel bepaald vb. hoofddoeken
De definiëring van sociale problemen:
- Gebeurd door dominante groepen. Wat met minderheden?
- Is normatief (niet neutraal, niet objectief)
- Wie bepaalt de norm? Zijn zij die afwijken problematisch of kunnen we er iets van
leren?
De gevolgen hiervan zijn dan:
- Labelling, marginalisering, uitsluiting, ontwikkeling van nieuwe problemen
Andere disciplines hebben een ander antwoord op de vraag ‘wat zijn sociale problemen’:
1. Psychologie
- Focus op het individu
- Afwijken van het ‘normale’ pathologie, stoornis, afwijking
- Optelsom van symptomen kan leiden tot diagnose (DSM als leidraad)
2. Sociologie
- Focus op de samenleving, haar structuren en relaties tussen mensen
- Reactie en effect van samenleving op individueel gedrag: stigmatisering, labelling,...
3. Economie
- Focus op welvaart en groei
- Indicatoren: productie, consumptie, werkloosheid, investeringen, export
- Problematisch zijn obstakels die groei verhinderen: vergrijzing, hoge staatsschuld,
lage werkgelegenheid, laag consumentenvertrouwen,…
4. Recht
- Focus op wat volgens de wet bestraft (en dus afgekeurd) wordt
1
, - Wordt gevormd door beleidsmakers die, al dan niet onder druk van de samenleving,
(vb. drukkingsgroepen, lobbyisten) vinden dat bepaald gedrag bestraft moet
worden.
Een sociaal werker kijkt steeds vanuit een multi perspectief naar sociale problemen.
Voorbeeld:
Hoge werkloosheid bij nieuwkomers
Psychologisch perspectief: trauma, heimwee, depressie, aanpassingsmoeilijkheden,…
Sociologisch perspectief: stigma (vreemde familienaam, taal niet machtig, andere kleur)
uitsluitingsmechanismen: moeilijke toegang tot huisvesting, onderwijs, arbeid.
Economisch perspectief: kenniseconomie -> kennis en taal = sleutel tot succes.
Rechtenperspectief: werkbereidheid bewijzen, anders sanctie (geen uitkering).
Een sociaal werker combineert deze perspectieven.
Sociaal werk is een eclectische professie. Eclectisch = vanuit verschillende stromingen,
benaderingen werken. Zich niet beperken tot één zienswijze.
“Sociaal werkers gebruiken inzichten uit verschillende menswetenschappelijke disciplines en
zien ook de verbanden tussen deze wetenschappen en samenleving/beleid. Een goed
opgeleide sociaal werker kan razendsnel tussen de verschillende ‘brillen’ switchen en
combineren om een goede analyse te maken.”
Hoofdstuk 1: Sociaal werk
Casus:
Alex, 14 jaar, Stelt problemen op school (spijbelgedrag, ‘moeilijk’ in de klas). Hij krijgt
problemen thuis (ouders reageren bestraffend, waardoor A. zich nog meer afzet). Hij
begint daarnaast ook probleemgedrag te vertonen in de wijk (druggebruik, vechtpartijen,
diefstal
Hoe kan het sociaal werk hier intervenieren?
Eén op één gesprekken met Alex;
Thuisbegeleiding in het gezin;
Groepswerk met Alex en andere jongeren uit de wijk rond bv. drugsproblematiek;
Aan de slag binnen de schoolcontext;
Opbouwwerk in de wijk: gericht op de algemene problematiek van
jongerencriminaliteit
SW binnen jeugdrecht of Bijzondere Jeugdzorg;
Kunstenproject zodat A. zijn gevoelens kan kanaliseren en anderen kan ontmoeten.
1.1 De sociaalwerkboom
De sociaalwerkboom houdt in dat alle specialismen binnen SW dezelfde gemeenschappelijke
stam en wortels hebben. Op een bepaalde moment vertakt deze stam waardoor de
verschillende takken blijven groeien, veranderen van vorm en opnieuw vertakken. De boom
2
, staat onder invloed van de elementen. Dit betekend dat het de boom is die die mee het SW
maakt (takken die afbreken/aangroeien);
Boom/bos perspectief: verschillende andere disciplines die samen met SW-boom het
sociaal-agogische bos vormen.
Bij Sociaal Werk gaat het dus om die boom:
De gemeenschappelijk stam: sociaal werk;
De gemeenschappelijk wortels: historiek;
De verschillende takken: de ‘specialismen’ binnen het sociaal werk:
o maatschappelijk werk (MW);
o sociaal-cultureel werk (SCW);
o personeelswerk (PW);
o sociaal-juridische dienstverlening (SJD)
o kunst- en cultuurbemiddeling (KUCU).
Het bos: de samenleving;
De definiëring van sociaal werk is voortdurend in evolutie, omdat SW zich voortdurend
moet verhouden tot de actuele maatschappelijke uitdagingen. Denk vb. aan de strijd tegen
racisme die vroeger nog niet bestond. De sociale problemen die zich daar ontwikkelen
vormen de kernopdracht van sociaal werkers. Een vaste definitie van sociaal werk bestaat
dus niet.
Enkele belangrijke organen zijn:
International Association of Schools of Social Work (https://www.iassw-aiets.org/)
o Associatie voor SW-scholen;
o Promoten van de ontwikkeling van SW-onderwijs;
o Aangeven van onderwijsstandaarden;
o Stimuleren van SW-onderzoek;
o Promoten van mensenrechten door beleidsactiviteiten en belangenbehartiging.
International Federation of Social Work (www.ifsw.org):
o Promoten van SW als professie;
o Promoten en ondersteunen van nationale organisaties;
o Promoten van participatie van SWers aan beleid.
Payne zegt: SW is een sociaal construct. Het is een activiteit die het product is van hoe we in
een bepaalde tijd in onze samenleving kijken naar sociale problemen en hoe ze aan te
pakken.
TOCH formuleert de IFSW een internationale, universele definitie van sociaal werk:
- Eerste definitie in 1957: accent op ondersteunen van mensen om zich te kunnen
aanpassen aan de samenleving (9 Europese landen).
- Definitie van 1982: nadruk op maatschappelijke verandering.
3
