Samenvatting Gezondheidsrecht
Algemeen recht
Rechtsfilosofen à Iedereen heeft een beetje gelijk
• Radbruch (1878-1949) recht is gerechtigheid, rechtszekerheid en doelmatigheid. Na WO-2:
gerechtigheid is de basis. Rechten/wetten hebben een bepaalde doelmatigheid, zorgt voor
gelijkmatige behandeling.
• Kelsen (1881-1973): recht is een systeem: een soort computerprogramma: uit A volgt B,
zuivere logica. Recht heeft geen inhoud, precies op de regels. Mensen uit WOI of WOII
hoeven niet veroordeeld te worden, want dat waren toen der tijd de regels. Procedurerecht.
• Thomas van Aquino (1225-1974): recht is natuurrecht, van God gegeven: alles is moraal,
eeuwig en onveranderlijk. Recht op zelfbeschikking. (Gij zult niet doden, Gij zult niet stelen;
door God gegeven)
• Hobbes (1588-1679): er is een oorlog van allen tegen allen: recht schept veiligheid, orde
moet gehandhaafd worden. Zorgen voor systeem dat mensen uit elkaar houdt.
• Immanuel Kant (1724-1804): vrijheid impliceert verantwoordelijkheid, dus normen en
waarden. Niet alles hoeft voorgeschreven te worden.
• Jeremy Bentham (1748-1832): de mens streeft naar het hoogste nut: recht beoogt
nutsmaximalisatie.
• Plato (427-347 v.Chr): recht dient het ware, goede, schone: deugd. Deugdelijkheid, nadenken
over het goede. Aquino zegt is onveranderlijk, Plato zegt goede nastreven en definiëren wat
onder goede verstaan.
• Aristoteles (384-322 v.Chr): pragmatisch; de mens streeft naar geluk; uitleg zou kunnen zijn:
recht is bedoeld om het geluk te verhogen. (Recht op scholing)
• Rousseau: contrat social (FR): het fundament van recht zijn de afspraken tussen mensen.
Mensen maken onderling afspraken, maar we hebben geen behoefte aan een gezag wat
daarboven staat. Afspraken met elkaar, iedereen heeft inbreng en we houden ons daaraan.
Functies van het recht
• Ordening
Bv. verkeersregels, staatsrecht met zijn verdeling van bevoegdheden en ‘inrichting van de
staat’), rechtszekerheid (voorspelbaarheid, wat heb je aan voetbal zonder regels…) watten en
besluiten e.d., definities rechtsbegrippen als ‘beschikking’, ‘overeenkomst’, ‘schade’
• Uitdrukking morele en culturele waarden (o.a. bestrijding armoede, kinderbescherming,
bescherming menswaardigheid);
• Correctie/handhaving: straf op fout gedrag
• Geschilbeslechting (rechtspraak, bezwaarschriften, mediation)
• Regelend: uitwerking voor concreet geval: vergunning
Maatschappelijke ontwikkelingen
• Techniek maakt leven ingewikkelder: auto’s, internet, smartphones, genetica, ruimterecht,
gezondheidszorg (IVF, stamceltransplantatie) à Als juist continu denken beetje bijstellen.
• Secularisering: mensen aanvaarden minder tegenslag. Recht is niet een afweer, maar steeds
meer een actieve inzet (‘sociaal recht’, WMO 2015). Aquino: Gezondheid belangrijk. Moeten
toch zelf op aarde beetje sturen en verantwoordelijk voor zijn.
• Maakbaarheidsgedachte wint terrein (het zoeken naar geluk voor jezelf en iedereen)
(basispakket zorg, Zvw.)
• Globalisering: steeds meer internationale contacten (VN, RvEuropa)
• Toenemende bevolking eist meer internationale ordening (milieu, kinderrechten) (VN-
verdrag milieu Parijs 2016)
• Nieuwe ontdekkingen, nieuwe waarden en normen (vgl sociale media)
1
,Nut van recht
Basis van wetgeving komt vooral van romeinse oorsprong (privaatrecht)
• Veiligheid: Zonder verkeersregels is het gevaarlijk op straat, omgangsvormen, bescherming
tegen gedrag dat gezondheid, welzijn en goed aantast.
• Zekerheid/voorspelbaarheid: ik betaal huur, dus ik mag in dit huis wonen (overeenkomst
nakomen)
• Schept ruimte voor vooruitgang: bv. wetenschappelijk onderzoek, goed hulpverlenerschap
bv. WMOM, med-ws onderzoek
• Bescherming van kwetsbare (bv. Kinderrechten)
• Zonder recht ontstaat chaos, strijd vernietiging, maar niet elke regel is ook ‘recht’…
Rechtsbronnen
1. Rechtsbeginselen (zoals gelijke behandeling)
2. Wetten (BW, Awb, etc.)
3. Volkenrechtelijke verdragen en besluiten (VN-verdragen, EVRM)
4. Jurisprudentie (HR, RvSt, Hof, rechtbank etc.)
5. Gewoonte (bijv. ‘gebruikelijke zorg’)
6. Doctrine (gezaghebbende en consistente uitleg van regels, beginselen), gelijke rechten.
7. Maar ook: richtlijnen, protocollen, gedragsregels, vereniging regels (KNMG)
Rechtsgebieden
Internationaal recht en Europees recht
• Verdragen, besluiten van internationale organisaties (VN, RvE, EU etc.)
• Grondrechten/mensenrechten (o.a. EVRM, VN-gehandicaptenverdrag)
• Incorporatie en transformatie (internat, recht wordt in nationaal recht vertaald)
Grondrechten: Bescherming individu tegen massa (bv. lichamelijke integriteit, privacy)
Publiekrecht
• Staatsrecht: Parlement, provincie, gemeente, democratie
• Bestuursrecht: Awb. ZBO als AMC en Nza: bemoeienis o.v.h. met samenleving
• Strafrecht: WvSr
Privaatrecht (/burgerlijkrecht/civielrecht = hetzelfde)
• Personen- en familierecht, rechtspersonenrecht, vermogensrecht, etc. vooral BW. (WGBO is
onderdeel van BW).
Materieel recht: inhoudelijke regels, bv. patiëntenrechten
Formeel recht: procesrecht, vormvoorschriften, spelregels (denk aan onrechtmatig verkregen bewijs)
Eigenschappen recht
• Rechten: vooral redenen, consistentie.
• Weinig met statistiek en kwantiteit
• Deontologische oriëntatie: altijd discussie over uitgangspunten, voorwaarden.
• Interpretatie, taalgerichtheid.
• Enderzijds een opbouw vanuit het fundament van rechtsbeginselen, anderzijds bottum-up:
vanuit casus ontstaat nieuw recht en niet enkel: verklaar de casus vanuit de theorie.
• Rechtsfiguren: het instrument om het recht vorm te geven (bv. ‘aanbod’, ‘overeenkomst’,
‘beschikking’, ‘wet’, ‘besluit’)
2
,Privaatrecht (1) (Overzicht inhoud BW)
Boek 1: persoonlijkheidsrechten
§ Recht op naam, burgerlijke stand (huwelijk, geboorte, overlijden e.d.)
§ Minderjarigheid
§ Familierecht: gezag ouders, voogdij, mentor, curator.
Boek 2: rechtspersonen
§ Vereniging
§ Stichting
§ NV, BV, coop.ver. e.d.
Boek 3: vermogensrecht algemeen
§ Definities van ‘zaak’; redelijkheid en billijkheid, ‘wil’, ‘vertrouwen’ e.a. rechtsbegrippen
§ Rechtshandelingen
Boek 6 BW: algemeen verbintenissenrecht, denk aan bv.:
§ Art 6:98 causaal verband feit of onzorgvuldigheid en schade
§ Art 6:95 en 6:106 schadebegrip
§ Art 6:162 BW: aansprakelijkheid wegens onrechtmatige daad
§ Art 6:185 productenaansprakelijkheid
§ Art 6:217 e.v. de overeenkomst
Boek 7: Bijzondere overeenkomsten, waaronder
§ Art 7:446 t/m 7:468 geneeskundige behand. ovk. (Bekend als de WGBO)
§ Huurrecht, arbeidsovereenkomst, ‘opdracht’, consumentenkoop, verzekeringsrecht alg., etc.
Bestuursrecht
Bestuursrecht of administratief recht: administrare oftewel besturen:
1. De overheid bemoeit zich niet actief met de samenleving. Bestuursrecht biedt daarvoor het
instrumentarium: Omgevingswet (milieu), WKKGZ, (IGZ mag in grijpen in de zorg), WMO
2015: ondersteuning, etc.
Bemoeit verticaal. Is geen afspraak of overeenkomst. Inspectie heeft gezegd zorg
voor goed instrumentarium. Op die manier mag je ingrijpen.
2. Bescherming tegen de overheid en fatsoenlijke omgang met de burger (o.a. de Awb)
Verbod van willekeur. Weerstand tegen rechtsstatelijkheid, corona debat.
• Gaat over van alles: cultuur, sport, milieu, zorg, natuur, ruimtelijke ordening, etc.
• Basis is rechtsstatelijkheid: bemoeienis overheid alleen op basis van wet met inachtneming
van belangenafweging burger – algemeen belang.
• Rechtstaat houdt in dat iedereen zich aan de regels houdt. Verhouding overheid en burger.
Strafrecht
• Handhaving openbare orde
• Bescherming maatschappij
• Bescherming tegen misdaad
Internationaal recht
• Europa
Raad van Europa: Mensenrechten
o EVRM: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
o EHRM: Europees Hof voor de Rechten van de Mens
o Europese Unie: Interne Markt
§ EU Verdrag
§ EU HvJ: de rechter van de EU
• VN: VN verdragen
o Strafhof (oorlogsmisdrijven)
3
, Raad van Europa: Ook Rusland, niet EU, maar Raad van Europa waarover recht mag spreken.
Ratificatie: Bekrachtigen van een (partij worden bij) een internationaal verdrag.
EVRM – Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
• Materiële rechten: rechtstreekse werking op nationaal recht
• Recht op leven; verbod van foltering en onmenselijke behandeling; recht op vrijheid en
veiligheid; recht op een eerlijk proces; recht op eerbiediging van privé- en familieleven;
vrijheid van meningsuiting; vrijheid op godsdienst; verbod van discriminatie.
Internationale ontwikkelingen
Mensenrechten gezondheidszorg onder druk, zoals:
o Blijft er gelijke toegang tot basiszorg?
o Blijft de kwaliteit van de zorg voor iedereen op peil?
o Grote migraties: toch nog toegang tot de zorg in een land?
o Ethische vraagstukken, o.a. IVF, abortus, euthanasie, orgaandonatie.
Grondrechten
Twee soorten grondrecht
1. Klassiek: Afweerrecht, blijf uit privé omgeving. (Privacy)
2. Sociale grondrecht: recht op onderwijs à leerplichtwet. (Claimen)
Grondrecht:
• Beschermd het individu tegen de massa
• Onvervreemdbaar: geen handel in grondrechten
• Erkenning mens als individu
• Afweerrecht: blijf van mijn lijf, uit mijn privésfeer
• Sociaal grondrecht: overheid zorgt voor zorg, onderwijs
• Soms actie overheid: gelijke behandeling (art. 1 GW)
Belang grondrechten voor zorg
• Gelijke behandeling, gelijke toegang (artseneed) tot basiszorg (via zorgververzekering)
• Beroepsgeheim: privésfeer
• Lichamelijke integriteit (informed consent, in principe geen dwang)
• Bescherming leven (verbod mishandeling, euthanasie vraagstuk, abortus)
• Vrijheidsrechten (moeilijkheid: BOPZ, dwangopname)
• Menswaardigheid (mens geen instrument, bv. kloonverbod, vraagstuk manipulatie embryo’s)
Recht betreffende gezondheidszorg (Gezondheidsrecht)
• Patiëntenwetgeving: WGBO, WVGGZ/WZD, WOD, WMOM, Jeugdwet, e.d.
• Kwaliteitswetgeving: BIG, WKKGZ
• Financiering: Zvw, WLZ, WMO 2015, Jeugdwet
• Reguliere zorgaaninstellingen: WMG, WTZi
• Wetgeving publiek domein: WPG, WVGGZ/WZD
• Bijzondere wetten ethisch geladen: WAZ, Embryowet
Wortels gezondheidsrecht
Waardigheid van de mens is de basis. Na te streven door:
• Hulpverlenersstandaard (ethiek, mens centraal)
• Zelfbeschikkingsrecht (ethiek, lichamelijke integriteit)
• Voorkomen dat een mens een instrument wordt: d.w.z. zorg is georiënteerd op elk mens.
• Elke overweging van de zorg moet stroken met menswaardigheid en respect voor leven.
4
