Dit is een samenvatting van het boek "De vijf religies van de wereld" voor het tentamen "Kennis geestelijke stromingen" die je op de PABO in de 2de periode van jaar 2 krijgt.
Het hele boek wordt samengevat + de reader van het humanisme.
Samenvatting De vijf religies van de wereld - Kennis geestelijke stromingen + reader humanisme + toetsvragen!
Geestelijke Stromingen Samenvatting
Samenvatting De vijf religies van de wereld - Geestelijke stromingen
Tout pour ce livre (64)
École, étude et sujet
Hogeschool InHolland (InHolland)
Leraar Basisonderwijs PABO
Kennis Geestelijke Stromingen
Tous les documents sur ce sujet (20)
1
vérifier
Par: merre-md • 1 année de cela
Vendeur
S'abonner
puckkouwenhoven
Avis reçus
Aperçu du contenu
Samenvatting Kennis Geestelijke Stromingen
1
,Inhoudsopgave
1. Hindoeïsme............................................................................................................................................... 7
1.1 Naam en Oorsprong......................................................................................................................................7
1.2 Dharma -bestemming – kosmische orde – kaste..........................................................................................7
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen................................................................................................7
1. Veda’s..........................................................................................................................................................7
2. Oepanisjaden..............................................................................................................................................8
3. De grote verhalen.......................................................................................................................................8
1.4 Wegen naar verlossing – karma en reïncarnatie..........................................................................................8
1. Karma en reïncarnatie................................................................................................................................8
2. Moksja.........................................................................................................................................................8
3. Verlossingswegen.......................................................................................................................................9
1.5 De godenwereld............................................................................................................................................9
1.6 Ethiek.............................................................................................................................................................9
1.7 De religieuze praktijk...................................................................................................................................10
1. Overgangsrituelen....................................................................................................................................10
2. Hoe word je hindoe..................................................................................................................................10
3. Reinheid en gezondheid...........................................................................................................................10
4. Levensstadia..............................................................................................................................................10
1.8 Kalender en jaarfeesten..............................................................................................................................11
1. Holi............................................................................................................................................................11
2. Divali of Dipavali.......................................................................................................................................11
3. Dussehra...................................................................................................................................................11
1.9 Religieuze leiders.........................................................................................................................................11
1.10 Hindoes in Nederland................................................................................................................................11
1.11 Geschiedenis en hervormers.....................................................................................................................12
1. Geschiedenis.............................................................................................................................................12
2. Enkele hervormers....................................................................................................................................12
1.12 Sikhs...........................................................................................................................................................12
2. Boeddhisme............................................................................................................................................ 13
2.1 Naam en oorsprong.....................................................................................................................................13
2.2 Het leven van de Boeddha...........................................................................................................................13
2.3 De kern van de leer......................................................................................................................................13
1. De vier edele waarheden..........................................................................................................................13
2. Het achtvoudige pad.................................................................................................................................14
3. Meditatie...................................................................................................................................................14
4. Kosmologie en dharma.............................................................................................................................14
5. Reïncarnatie..............................................................................................................................................14
2.4 Leefregels – ethiek.......................................................................................................................................15
1. De vijf voorschriften..................................................................................................................................15
2. De vier nobele deugden............................................................................................................................15
3. Meditatief leven........................................................................................................................................15
2.5 Bronnen.......................................................................................................................................................15
1. Soetra’s.....................................................................................................................................................15
2. Jataka’s......................................................................................................................................................15
2
, 2.6 Stromingen in het boeddhisme...................................................................................................................15
1. Theravada.................................................................................................................................................15
2. Mahayana.................................................................................................................................................16
3. Vajrayana..................................................................................................................................................16
4. Volksboeddhisme......................................................................................................................................16
2.7 Hoe word je boeddhist?...............................................................................................................................16
1. De toevlucht tot de ‘drie juwelen’............................................................................................................16
2. Kloosters...................................................................................................................................................17
2.8 Rituelen en feestdagen................................................................................................................................17
1. Het ritueel van de toevlucht.....................................................................................................................17
2. De wijding tot monnik of non...................................................................................................................17
3. De dood.....................................................................................................................................................17
4. Verering stupa...........................................................................................................................................17
5. Wesak........................................................................................................................................................17
6. Het nieuwe jaar.........................................................................................................................................18
2.9 De ontwikkeling van het boeddhisme.........................................................................................................18
3. Jodendom............................................................................................................................................... 19
3.1 Naam en oorsprong.....................................................................................................................................19
3.2 De bronnen: Tenach en Talmoed................................................................................................................19
3.3 De grondslagen van de joodse traditie.......................................................................................................19
1. De ene god................................................................................................................................................19
2. Het uitverkorene volk...............................................................................................................................19
3. Heiliging door omgang met de geboden..................................................................................................19
4. Geloofsleer................................................................................................................................................20
5. Geen beelden............................................................................................................................................20
6. Voorzichtig met de naam van God...........................................................................................................20
7. Mensbeeld – zonde en genade.................................................................................................................20
8. Opstanding................................................................................................................................................20
9. Messiasverwachting en het Koninkrijk van God.......................................................................................21
3.4 De geschiedenis van het joodse volk...........................................................................................................21
1. Van Abraham (tussen 1900-1500 voor gjt) tot de val van de tweede tempel (70 gjt).............................21
2. Van 70 tot heden......................................................................................................................................22
3.5 Leefregels – de geboden of voorschriften (mitswot)...................................................................................22
1. Algemene regels – de ethiek....................................................................................................................22
2. Dagelijkse leefregels.................................................................................................................................23
3.6 Feestdagen..................................................................................................................................................23
1. Vooraf: de kalender..................................................................................................................................23
2. Sabbat en synagoge..................................................................................................................................23
3. Joods nieuwjaar – Rosj Ha-Shana.............................................................................................................24
4. Grote Verzoendag – Jom Kippoer.............................................................................................................24
5. Loofhuttenfeest – Soekoth.......................................................................................................................24
6. Vreugde der Wet – Simchat Tora.............................................................................................................24
7. Inwijdingsfeest – Chanoeka......................................................................................................................24
8. Lotenfeest – Poerim..................................................................................................................................25
9. Paasfeest – Pesach....................................................................................................................................25
10. Wekenfeest – Sjawoe’ot.........................................................................................................................25
11. Jom Ha-Shoa...........................................................................................................................................25
3.7 Overgangsrituelen.......................................................................................................................................26
1. Beriet Mila – het verbond van de besnijdenis..........................................................................................26
2. Bar-mitswa – zoon der wet.......................................................................................................................26
3. Choepa – huwelijk.....................................................................................................................................26
4. Christendom........................................................................................................................................... 28
4.1 Naam en oorsprong.....................................................................................................................................28
4.2 Het leven van Jezus.....................................................................................................................................28
4.3 Bronnen.......................................................................................................................................................28
1. De bijbel – het Oude Testament (OT).......................................................................................................28
2. De bijbel – het Nieuwe Testament (NT)...................................................................................................28
3. De traditie.................................................................................................................................................28
4. De Heilige Geest........................................................................................................................................29
4.4 Kernpunten uit de leer van de kerk(en).......................................................................................................29
1. God, Jezus, de Heilige Geest en de leer van de drie-eenheid..................................................................29
2. Verzoening en verlossing..........................................................................................................................29
3. Opstanding – hemel en hel.......................................................................................................................29
4. Schepping en voleinding...........................................................................................................................30
5. Liefde, barmhartigheid en genade............................................................................................................30
6. Ziekte en genezing....................................................................................................................................30
7. De ambtelijke structuur – religieuze leiders.............................................................................................30
4.5 Ethiek en diaconaat.....................................................................................................................................30
4.6 Mystiek en gebed........................................................................................................................................31
1. Zijnsmystiek..............................................................................................................................................31
2. Liefdesmystiek..........................................................................................................................................31
4.7 Rituelen en sacramenten.............................................................................................................................31
1. Eucharistie (katholiek) of avondmaal (protestants).................................................................................31
2. Doop (protestants) of doopsel (katholiek)...............................................................................................31
3. Vormsel – belijdenis..................................................................................................................................31
4. Huwelijk....................................................................................................................................................32
5. Ambtswijdingen........................................................................................................................................32
6. Ziekenzalving.............................................................................................................................................32
7. Biecht........................................................................................................................................................32
4.8 Feestdagen..................................................................................................................................................32
1. Zondag – de kerkdienst.............................................................................................................................32
2. Advent.......................................................................................................................................................32
3. Kerstfeest..................................................................................................................................................32
4. Epifanie – Driekoningen............................................................................................................................33
5. Vastentijd – lijdenstijd..............................................................................................................................33
6. De Goede of Stille week............................................................................................................................33
7. Pasen.........................................................................................................................................................33
8. Hemelvaart...............................................................................................................................................33
9. Pinksteren.................................................................................................................................................33
10. Mariafeesten en heiligendagen..............................................................................................................33
4.9 Enkele hoofdlijnen uit de geschiedenis van de kerk(en)..............................................................................33
4
, 1. De Oude Kerk 70-1054..............................................................................................................................34
2. Middeleeuwen 1054-1517........................................................................................................................34
3. Reformatie en Contrareformatie 1517-1789............................................................................................34
4. Verlichting 1789-heden............................................................................................................................34
5. Kerken in Nederland.................................................................................................................................34
6. Kloosters en communiteiten....................................................................................................................35
4.10 Afwijkende richtingen................................................................................................................................35
1. Gnostiek....................................................................................................................................................35
2. Theosofie en antroposofie........................................................................................................................35
3. New Age en nieuwe spiritualiteit.............................................................................................................35
5. Islam....................................................................................................................................................... 36
5.1 Naam en oorsprong.....................................................................................................................................36
5.2 Mohammed en zijn opvolging.....................................................................................................................36
1. Mohammed: 570-632...............................................................................................................................36
2. De opvolging van Mohammed..................................................................................................................36
3. Verspreiding van de Islam.........................................................................................................................36
5.3 Bronnen: koran en hadith............................................................................................................................37
1. Qu’ran (Koran)..........................................................................................................................................37
2. Hadith........................................................................................................................................................37
5.4 De grondslagen van de islam: de vijf zuilen................................................................................................37
1. Geloofsbelijdenis – shahada.....................................................................................................................37
2. Het rituele gebed – salat...........................................................................................................................37
3. Armenzorg – zakat....................................................................................................................................37
4. Vasten – saum...........................................................................................................................................37
5. De bedevaart – hadj..................................................................................................................................38
5.5 Sjari’a – het rechtssysteem..........................................................................................................................38
1. Categorieën...............................................................................................................................................38
2. Jihad..........................................................................................................................................................38
3. Wanneer ben je moslim?..........................................................................................................................39
4. Religieuze leiders......................................................................................................................................39
5.6 Theologie.....................................................................................................................................................39
5.7 Mystiek........................................................................................................................................................39
5.8 Overgangsrituelen.......................................................................................................................................39
1. Geboorte...................................................................................................................................................39
2. Besnijdenis................................................................................................................................................39
3. Huwelijk....................................................................................................................................................39
4. Dood en hiernamaals................................................................................................................................40
5.9 Kalender en jaarfeesten..............................................................................................................................40
1. I(e)d ul-Fitr – suikerfeest...........................................................................................................................40
2. I(e)d ul-Adha -offerfeest...........................................................................................................................40
3. Mauloed an-Nabi – de geboortedag van Mohammed.............................................................................40
4. Mi’raadj – de hemelreis van Mohammed................................................................................................40
5.10 Moslims in Nederland................................................................................................................................40
5.11 Afwijkende richtingen................................................................................................................................40
1. Soefi-beweging.........................................................................................................................................40
2. Ahmadiya-beweging.................................................................................................................................41
3. Baha’i-geloof.............................................................................................................................................41
, 6.1 Denkbeelden................................................................................................................................................42
6.2 Geloof in God(en)........................................................................................................................................42
6.3 Uitgangspunten...........................................................................................................................................42
6.4 Kerk en staat................................................................................................................................................42
6.5 Religie en moraal.........................................................................................................................................43
6.6 Geschiedenis................................................................................................................................................43
6.7 Renaissance (15e en 16e eeuw)....................................................................................................................44
6.8 Verlichting (17e en 18e eeuw)......................................................................................................................44
6.9 De 19e eeuw.................................................................................................................................................45
6.10 De 20e eeuw...............................................................................................................................................45
7. Vergelijkenderwijs................................................................................................................................... 46
7.1 Komen alle religies op hetzelfde neer?........................................................................................................46
7.2 Omgaan met verschillen..............................................................................................................................46
7.3 Wat is waarheid?........................................................................................................................................46
7.4 Mystiek en spiritualiteit...............................................................................................................................46
7.5 De ervaring en de oorsprong van het lot.....................................................................................................47
7.6 De mens – van nature goed of slecht?........................................................................................................47
7.7 Leven en dood.............................................................................................................................................47
7.8 Ethiek en religie...........................................................................................................................................47
7.9 Gestalten van het goddelijke.......................................................................................................................48
7.10 Verlossing..................................................................................................................................................48
7.11 Religie en vrede.........................................................................................................................................49
7.12 Kracht en zwakte.......................................................................................................................................49
6
,1. Hindoeïsme
1.1 Naam en Oorsprong
Het hindoeïsme is een soort religieus oerwoud met een enorme verscheidenheid aan
godengestalten, leerstellingen, riten, religieuze oefeningen, etc. De naam komt van de rivier de
Indus, die in het huidige Iran uitmondt in de zee. Het gebied ten oosten van de Indus werd India
genoemd en de inheemse religies in het ouder India kregen van buitenstaanders de naam
hindoeïsme.
Zelf noemen de Indiërs hun religie ‘sanatana dharma’ de eeuwige leer of bestemming.
Het hindoeïsme kent geen stichter of vaste organisatie, maar is meer het resultaat van een
ontwikkelingsproces waarin telkens weer nieuwe sociale of religieuze elementen zijn opgenomen.
De grote verscheidenheid is voor de Indiërs geen probleem alle rivieren stromen naar dezelfde
zee (doel = de uiteindelijke verlossing).
Er zijn 2 lagen te onderscheiden:
1. De oude natuurreligie van India: allerlei natuurkrachten werden als goden (deva’s) of geesten
gezien.
2. De religie van de Ariërs: volksstammen die na 2000 voor gjt heel India zijn gaan beheersen en hun
stempel hebben gezet op de sociale orde (uitgegroeid tot het latere kastenstelsel).
1.2 Dharma -bestemming – kosmische orde – kaste
In de wereld heerst een soort kosmische orde die alles in evenwicht houdt. Tot die orde behoort ook
het kastenstelsel. Door geboorte kom je in een kaste of varna (=kleur) een sociale groep met
dezelfde naam, beroep, tradities en religieuze praktijken. De kaste geeft dus kleur (varna) aan je
leven. De 4 hoofdkasten:
1. Brahmanen priesters, zieners en filosofen (de hogere beroepen).
2. Ksatriya’s ridders, prinsen en koningen, landbestuurders en militairen (de strijders).
3. Vaisya’s boeren, kooplieden, handelaren en geschoolde arbeiders.
4. Sjoedra’s of dasa’s ongeschoolde arbeiders, dienaren en slaven.
Een deel van de bevolking van India kwam in de 4 de kaste terecht, een ander deel viel buiten het
systeem dit zijn de onaanraakbaren (dalits) en ze verrichten vooral onreine werkzaamheden
(straten vegen of koeienmest verzamelen).
Wil je de uiteindelijke verlossing bereiken, dan moet je je houden aan de regels van je kaste, anders
gaat de orde van de maatschappij verloren (je moet ook binnen je eigen kaste trouwen).
Via wedergeboorte kun je een hogere bestemming bereiken. Dit betekent dus dat je hetzelfde soort
beroep uitoefent als je vader of moeder je jati.
In de dharma gaat het naast de orde van de natuur ook om de morele orde van de samenleving met
de leefregels en reinheidsvoorschriften die behoren bij je kaste en levensstadium.
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen
1. Veda’s
Dit zijn de oudste geschriften (tussen 1500 en 800 voor gjt): een verzameling van lofzangen,
gebeden, regels voor rituelen, offers en spreuken in het Sanskriet. Ze worden gezien als goddelijke
openbaring, geschouwd door de risji’s, de wijzen.
Alleen de brahmanen (de rituele specialisten) kunnen de veda’s lezen en uitleggen. Als een uitleg
vedisch wordt genoemd, dan gaat het meer om het gezag en het charisma van de veda dan dat de
uitleg daadwerkelijk overeenkomt met wat in de veda’s staat (een hindoe heeft meer binding met
zijn goeroe dan met het heilige woord zelf).
7
,2. Oepanisjaden
Aan het eind van de vedische periode ontstaan de geschriften van de Oepanisjaden (= zij die zitten
aan de voeten van de leermeester). Zij zoeken naar de laatste waarheid achter het bestaan van de
wereld en haar goden. Er komt een meer pessimistisch wereldbeeld waarin de vergankelijkheid van
het materiële bestaan beklemtoond wordt.
Dan ontstaan de ideeën over de relatie tussen Brahman en atman.
Brahman de oergrond van al het bestaan.
Atman de diepste essentie van mijn eigen bestaan.
Het blijkt dat deze gelijk aan elkaar zijn en dit inzicht leidt tot de verlossing.
3. De grote verhalen
Na de vedische periode ontstaan de grote religieuze verhalen die de bron van inspiratie vormen voor
het leven van alledag.
3 belangrijke verhalen:
1. Mahabharata een mix van allerlei spannende verhalen. Het gaat over de strijd tussen de
Pandava’s en de Kaurava’s over de erfopvolging.
2. Bhagavadgita dit is een onderdeel van de Mahabharata. Het is een dialoog tussen Arjuna (1
van de 5 Pandava’s en aanvoerder van de strijd) met zijn wagenmenner Krisjna (een avatara van de
god Visjnoe). In dit gesprek ontvouwt Krisjna de 3 klassieke verlossingswegen.
3. Ramayana dit is een epos uit het begin van de gebruikelijke jaartelling waarin Rama (avatara
van Visjnoe) en Sita de hoofdrol spelen. Sita (de vrouw van Rama) wordt ontvoerd door Ravana
(koning van de demonen). Hanuman (de koning der apen) helpt om Sita te bevrijden.
1.4 Wegen naar verlossing – karma en reïncarnatie
1. Karma en reïncarnatie
Het hindoeïsme gaat ervan uit dat er achter de zichtbare materiële wereld een transcendente of
bovennatuurlijke werkelijkheid schuilgaat. Deze werkelijkheid kan als abstract gezien worden (het
Brahman) en als persoonlijk (een godheid). Het Brahman is geen persoon of schepper (zoals bij de
joden, christenen en moslims) maar uit Brahman komt alles voort en in Brahman keert alles weer
terug, zoals de golven in de zee. Maar hoe alles is ontstaan, is voor de hindoe niet van belang, want
we leven in eindeloze tijdperken.
In ieder mens huist de goddelijke essentie die atman genoemd wordt. Deze essentie verhuist van
bestaansvorm naar bestaansvorm. Deze reïncarnatie of zielsverhuizing omvat niet alleen het
menselijk bestaan, maar al het bestaan (je kan ook als dier terugkomen). Tussen de dood en de
wedergeboorte kun je een periode in de hemel of in de onderwereld verblijven, maar nooit eeuwig.
Deze cirkelgang van leven en dood (samsara) betreft heel de wereld, maar alleen als mens kun je uit
die cirkelgang verlost worden.
Hoe je wordt wedergeboren, wordt bepaald door je karma (=handeling). Dit gaat vooral om de
intentie waarmee je handelt.
2. Moksja
Omdat de mens telkens opnieuw geboren wordt, is de hindoe op zoek naar een werkelijkheid die de
gewone werkelijkheid overstijgt. De materiële werkelijkheid is uiteindelijk alleen maar een illusie
(maya), de illusie van de zintuigen. Maar de eindeloze kringloop van wedergeboorte (samsara) is ook
niet echt opwekkend, telkens heb je weer te maken met lijden en dood. Hoe kun je daaruit
ontsnappen? Dat kan alleen als je geen karma meer vormt (zowel goed als slecht karma binden je
aan de kringloop van het leven).
Daar ligt de ware verlossing moksja of mukti = het moment waarop je individuele ziel (atman)
opgaat in Brahman (opperste geest).
8
, 3. Verlossingswegen
De 3 klassieke verlossingswegen worden meestal marga’s genoemd (=weg) maar soms ook yoga.
Dit zijn ze:
1. Karma-marga de weg van het handelen.
Je houd je volledig aan je dharma, zonder eigenbelang of gehechtheid. Je plaats in de maatschappij.
2. Bhakti-marga de weg van de liefdevolle overgave.
Overgave aan de godheid van je keuze.
3. Jhana-marga de weg van het inzicht.
Door studie en meditatie tot een dieper verstaan van de eenheid van Brahman en atman, mens en
kosmos komen.
1.5 De godenwereld
Het hindoeïsme kent een oneindig aantal goden doordat het een verzameling is van diverse Indische
tradities polytheïsme (meergodendom).
In de verering van de goden spelen afbeeldingen een grote rol omdat in de afbeelding de essentie
van de godheid aanwezig is. Daarom zijn in India overal afbeeldingen aanwezig om zo de godheid
present te stellen en zijn/haar heilzame werking nabij te hebben. Een aantal belangrijke goden:
Visjnoe de vriendelijke, welwillende godheid die het goed voorheeft met de mensen. Hij
is bekend vanwege zijn afdalingen (avatara’s) in deze wereld om de mensheid te redden van
gevaar of om de mensheid opnieuw de juiste levensweg te wijzen. De meest bekende
avatara’s van Visjnoe zijn Krisjna en Rama.
Laksjmi de eerste vrouw van Visjnoe. Ze heet ook wel Sridevi en is de godin van
voorspoed en geluk.
Sjiva de onberekenbare god die de kringloop van het universum symboliseert. Hij wordt
meestal met 4 armen dansend afgebeeld. Hij is vooral de god van de asceten die zoeken
naar de waarheid.
Durga de echtgenote van Sjiva. Ze is nauw verbonden met vruchtbaarheid en welvaart.
Ze is ook bekend onder de namen: Parvati, Devi en Kali
Brahma de schepper-god (niet verwarren met Brahman!!). Hij wordt afgebeeld met 4
hoofden die de 4 windstreken overzien (god van de wijsheid).
Sarasvati wordt soms als de vrouw en soms als de dochter van Brahma gezien. Ze is de
godin van de creativiteit, van kunst en wetenschap.
Hanuman de apenkoning. Hij is een voorbeeld van trouw en eerlijkheid.
Istadevata de godheid van de eigen keuze. Deze god vereer je elke dag, maar je kunt ook
nog andere goden vereren.
De heilige koe de koe is heilig omdat ze staat voor vruchtbaarheid en overvloed en wordt
ook gezien als de incarnatie van een godin.
Trimoerti Visjnoe, Sjiva en Brahma worden met elkaar verbonden in een soort drie-
eenheid trimoerti. Ze vertegenwoordigen samen de universele kringloop:
-Brahma: de schepper.
-Visjnoe: de beschermer die alles onderhoudt (wordt in het noorden het meest vereerd).
-Sjiva: degene die alles vernietigt en weer tot zijn oorsprong terugbrengt (wordt in het
zuiden het meest vereerd).
1.6 Ethiek
Wat in het Westen ethiek genoemd wordt, is in India veel minder uitgewerkt, omdat de religieuze
verlossing als veel belangrijker gezien wordt. De ethiek is verbonden met de kosmische wet van
karma (doe goed, krijg goed). Omdat de leefregels verbonden zijn met je kaste zijn ze verschillend
per kaste, want elke kaste heeft zijn eigen dharma (leer).
9
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur puckkouwenhoven. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
