Kritisch in de samenleving: cultuur
Cultuur, een complex begrip
(thema cultuur)
1.1Definitie
Gangbare definitie = Cultuur is een intersubjectief symbolensysteem dat de mens een oriëntatie
biedt ten aanzien van de anderen, de dingen, zichzelf en het buitenmenselijke.
Dit symbolensysteem wordt van generatie op generatie overgeleverd en getransformeerd.
1.2 Cultuur
Intersubjectief = voor meerdere mensen in communicatie met elkaar
Symbolen systeem = het geheel van tekens, waarmee de mens zijn kennen, kunnen en zijn uitdrukt.
Tekens kunnen zijn: een glimlach, een woord, een gebaar, een logo, … De symbolen zijn geen losse
tekens maar zijn gevat in een systeem. Bijvoorbeeld: ‘Taal’ is een symbolensysteem. Woorden zijn
symbolen; ze zijn gevat in een systeem dat geregeld wordt door spelling, zinsleer, ….
Ons handelen – denken – willen is cultureel bepaald!
Kennis, vaardigheden en gedrag je ziet wat ze doen (zichtbaar)
De rest onzichtbaar: je weet niet wat erachter zit
voorbeeld
Gedrag: reinigen in een rivieren waar doden lijken liggen
Wij kunnen dit niet plaatsen, wij doen dit niet, wij vinden dit raar! (het gaat over de waarden en
normen van de mens.) Wat men ziet, kan men niet plaatsen.
1
,Kritisch in de samenleving: cultuur
Cultuur manifesteert zich op 4 niveaus:
Symbolen (meest zichtbaar, oppervlakkigste, makkelijkst te
veranderen)
Helden
Rituelen
Waarden (minst zichtbaar, minst oppervlakkig, moeilijkste te
veranderen)
Andere voorstelling ijsberg
Er ontstaan:
cultuurconflicten je weet niet wat er schuilt!
Cultuurmisverstanden bv. jongen langst meisje zetten, in zijn cultuur
is dat een straf
1.3Verdere verkenning van het begrip
cultuur
Samenleving ≠ cultuur
Samenleving:
- Een samenleving of groep deelt wel een cultuur
- In een samenleving kunnen er verschillende (deel)culturen zijn
- Individuen behoren onvermijdelijk tot verschillende groepen of culturen (natie, etnische groep,
regio of streek, beroepsgroep, politieke stroming, religieuze groep, klasse, allerlei
smaakgroepen, etc.)
- Elk Gezin heeft een eigen cultuur ander gezin gaat iets anders doen bv. Blijven slapen en dan
kan je verschillen gezien.
Bv. Beroepsgroep = subcultuur “dat is typisch voor leerkrachten”
Bv. Smaakgroepen = subcultuur Gabbers, gotics, disco, … (uitingen van kledingstijlen)
Cultuur:
Cultuur biedt oriëntatie: Iedereen nood aan kaders (niemand kan in de botte realiteit gegooid
worden…)
Cultuur brengt rust: ik stel een ongewone vraag (bv. privéleven) en iedereen wordt onrustig
want dat was niet binnen het kader. ze grijpen in onrustige situaties terug naar personen
die ze kennen (bv. klasgenoten)
Bv. Mensen van andere landen hokken samen omdat ze elkaar herkennen of elkaar situatie (kader
die ze kennen)
2
, Kritisch in de samenleving: cultuur
Culturen zijn rekbaar… hoe kleiner de groep, hoe meer cultuurverschillen aan de oppervlakte
komen
Bv. klas buitenland gaat, zijn we de PXL, in klasgroep: Limburgers, Antwerpenaren, …
Cultuur als natuur: veel dingen zijn cultureel bepaald. Kaders worden verinwendigd: ontstaan
culturele conflicten (is wat je niet gewoon bent)
Bv. In sommige samenlevingen, in de bosnegers, als er iemand ziek is wordt heel de samenleving
behandeld. Wij denken dat het een natuurlijk proces want jij bent ziek en uw lichaam vecht ertegen
maar het is cultureel bepaalt.
1.4Dimensies van cultuur
Cultuur bevat zowel een cognitieve, evaluatieve als affectieve dimensies:
cognitief: wat je kan denken of niet kan denken
In sommige culturen is het ondenkbaar dat je niet gelovig bent. Wat er in een cultuur als
mogelijk veracht wordt, wat mogelijk is om te denken.
evaluatief: wat zijn de regels en wat zijn de sancties van/door de in-group
wat een cultuur afkeurt of goed keurt of Wat aanvaart de groep en wat niet! (in gezin,
klas, samenleving…)
Bv. Onze cultuur keurt incest af. In andere culturen is dat een normaal gedrag. Thuis mag ik
geen tattoos maar volgens de wet mag dit. Het is cultuur bepaalt.
affectief: cultuur ontstaat in de in-group en je past je vanuit deze dimensie aan de
verwachtingen van de in-group
wat je eigenlijk doet om de in-group te plezieren, Daden die je stelt om binnen je in-group
aanvaardt te worden.
Bv. Gedoopt omdat de grootouders dat willen, niet voor uzelf te plezieren. Huwen met de
persoon die je ouders voorstellen, …
1.5Waarden en normen
Een cultuur heeft waarden en normen (overdracht via socialisatie)
focus: waarden en normen omrent opvoeding
De generatie die we nu hebben, zijn groot geworden met ‘navelstreng-verbinding’
Waarden en normen vaak uit godsdienstige hoek, gelovig of niet je volgt ze. Vroeger
volgden ze alles strikt op, in kerk kwam je tot rust, nu niet meer.
oorsprong van waarden en normen:
Welke fundering als het metafysisch niveau wegvalt?
Metafysisch niveau valt voor sommige weg maar je blijft waarden en normen volgen. In de
rechten van de mens staan al de waarden en normen, die vullen het aan. = universele
samenvatting van waarden en normen.
Waarom loopt het soms fout?
3