COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN 1
Samenvatting
Jane Doe
2019 - 2020
,Algemene begrippen
ontwikkeling van het veld en vestiging van de discipline communicatiewetenschappen
theorieën = algemeen sociaalwetenschappelijk of specifiek media gefocust
auteurs, scholen en tradities
onderzoeksonderwerpen en onderzoeksvragen
• focus op massacommunicatie
= norm communicatie in 20ste eeuw => na WO II geïnstitutionaliseerd
= boodschap vertrek vanuit 1 punt en wordt door een massapubliek geabsorbeerd
▪ communicatie via een technologisch medium
= massacommunicatie / gemedieerde communicatie
▪ niet de interpersonele face – to – face communicatie
▪ technologisch determinisme
= het geloof dat technologische veranderingen een eigen logica volgen, onafhankelijk van
menselijke wil => autonome wil van technologie
o als een nieuwe technologie uitkomt zitten hier vaak politiekers, onderzoekers, economen,
achter die deze technologie verder ontwikkelen en in een bepaalde richten duwen
• multi- en interdisciplinariteit
▪ mediacommunicatie gebeurt in een complex van op elkaar inwerkende historische, sociale,
politieke, psychologische, culturele, economische, technologische, juridische,… processen
➔ verschillende domeinen ➔ inzichten uit andere disciplines
▪ inzichten uit sociologie, politieke wetenschappen, economie, recht, antropologie, psychologie,
filosofie & ethiek, geschiedenis, cybernetica, technologiestudies,…
= multidisciplinariteit
▪ elementen halen uit andere disciplines => inzichten met elkaar in combinatie brengen
= interdisciplinariteit
• belang van maatschappelijke en historische context
▪ plaatsen, begrippen, theorieën, auteurs, tradities in hun historische en maatschappelijke
context plaatsen ➔ begrijpen van het volledige plaatje
▪ mens- en maatschappijbeeld ➔ hoe er naar de wereld wordt gekeken
▪ belang van historische kritiek ➔kritisch met informatie omgaan en dingen in vraag stellen
➔ belang van context
• wetenschappelijke en kritische benadering
▪ kritisch inzicht in het functioneren media aan de hand van wetenschappelijk onderzoek
o a.h.v. theorievorming, concepten, voorbeelden
▪ complexiteit van media en communicatie
o onmogelijk volledig neutraal / waardevrij over media te spreken of onderzoek te doen
o geen definitieve antwoorden
o expliciteren vooronderstellingen
o belang van kritiek en zelfkritiek
1
, deel 1: algemene concepten van communicatie
Paradigmatische strijd en theoretische diversiteit
Je kan naar de processen kijken maar toch andere dingen belangrijk vinden
➔ andere meningen over dezelfde elementen ➔ andere accepten en andere keuzes
Paradigma Thomas S. Kuhn: the structure of scientific revolution (1962)
Wou begrijpen hoe geschiedenis van de fysica zich had ontplooid
=> steeds meer kennis opbouwen? Andere manier?
= universeel gedeeld model van wat onderzocht dient, welke vragen essentieel zijn, hoe deze aan te
pakken en te interpreteren
= richtinggevende wereldbeschouwing
• kennis door middel van breuken
▪ normale wetenschap ➔ puzzle-solving ➔ paradigma ➔ anomalie ➔ crisis ➔ revolutie ➔
‘nieuw’ paradigma / normale wetenschap ➔ …
vragen stellen om een antwoord te vinden => bijdragen aan de exacte wetenschappen
fouten bij puzzle-solving door het theoretische denkkader waarin onderzoekers zich bevinden
hierdoor treden er fouten op (anomalie)
als er zo veel fouten ontstaan, vormt zich een crisis
deze crisis laat toe dat mensen buiten dit theoretisch kader gaan denken = revolutie
de norm gaat veranderen = het nieuwe paradigma zal het oude vervangen
wetenschappelijke revoluties zorgen voor paradigmashift
=> aard = centrum / zon = centrum
=> Newtoniaanse fysica – Einsteins relativiteit
in de exacte wetenschappen => het ene paradigma maakt het andere onmogelijk
in de sociale wetenschappen => paradigma’s kunnen naast elkaar bestaan
=> niet lineaire ontwikkelingen binnen sociale wetenschappen
paradigma’s in de communicatiewetenschappen
het dominante mainstream paradigma
• belang van context
▪ Post WO II (hiervoor niet veel aandacht voor het onderzoek naar communicatie)
▪ Noord-Amerikaanse hegemonie ➔ Dominantie bij Noord-Amerika
o hier is het meeste geld voorhanden om onderzoek naar communicatie te doen
o hier vestigen zich dan ook de meeste media bedrijven: tv, film, krant,…
▪ groeiende bipolaire globale context
o kapitalistische westen – communistische Oostblok, koude oorlog
o veel propaganda => massa media kunnen zeer machtig zijn
• invloed op het denken en het gedrag van mensen
2
, • belang van perspectief
▪ machtige massamedia
▪ normatief mens- en maatschappijbeeld: liberaal – pluralistisch
o democratische samenleving, liberalisme, pluralisme
o consensus-gericht
o gestructureerd en geïnformeerd
o afzetten tegen alternatieven (communistische) maatschappelijke organisatie
In die tijd was Amerika een liberaal land
=> ons systeem is het beste => richtinggevende wereldbeeld
=> verschillende groepen die met elkaar in debat treden en zo rationele keuzes verder
maken
=> je ziet dit ook terugkomen in eerste communicatiewetenschappelijke onderzoeken
=> dit model importeren naar niet westerse landen ?
• inspiratiebronnen
▪ functionalisme (sociologie)
o functies van communicatie in de samenleving (Lasswell)
o integratie, continuïteit en een ordelijke samenleving
▪ informatietheorie (Shannon & Weaver)
o model voor analyse informatietransmissie
o Zender – kanaal – boodschap – ontvanger - effect
▪ behaviorisme
o stimulus – respons denken
▪ positivistische methoden / kwantitatieve benaderingen
=> om een goed onderzoek uit te voeren moet je KWANTITATIEF ONDERZOEK doen
=> relatieve verbanden in getallen kunnen uitdrukken
o survey, sociaalpsychologische experimenten, statistische analyse
o generaliseerbare en betrouwbare kennis
o blootleggen van verborgen processen
• meten van effecten
• evaluatie van rol media t.a.v. sociale problemen
• verbeteren van effectiviteit van communicatie
Figuur 1: Shannon & Weaver
3
