COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN II
Samenvatting
Jane Doe
,Onderzoeksvragen
Doelstellingen
• Begrijpen en uitleggen hoe een discipline, waaronder communicatiewetenschappen, ontstaan en
zich verder ontwikkeld => wetenschap als slingerbeweging
• Begrijpen en uitleggen waarom onderzoeksvragen al dan niet gesteld worden: zelf voorbeeld
kunnen geven
• Begrijpen en uitleggen wat een paradigma voor de wetenschappelijke praxis betekent en zelf
voorbeelden kunnen geven
▪ Reflectie rond de positie van de wetenschappen
=> welke bril gebruik je om naar de werkelijkheid te kijken
=> hoe kunnen deze verschillen
• Begrijpen en uit leggen wat de institutionalisering van de communicatiewetenschap betekent
Kritieken op communicatiewetenschappen
• De communicatiewetenschappen hebben geen interne dynamiek maar worden gedreven door
▪ Ontwikkelingen in andere aanverwante disciplines
▪ Technologische ontwikkelingen
▪ Ethische vragen
• Multidisciplinair = bastaard, koekoekskind, moeder van alle wetenschappen
▪ Psychologie: effectenonderzoek, experimenten,…
▪ Geschiedenis: evolutie van de communicatie,...
▪ Sociologie: communicatie als groepsgebeuren,…
=> Founding fathers komen uit allemaal andere disciplines
Ontwikkelingen in andere en aanverwante disciplines
=> voortgevloeid uit geschiedenis
Een sociaal wetenschappelijke discipline die zich binnen de eigen muren opsluit en geen bruggen naar
andere disciplines meer slaat, lijkt hoe dan ook tot sclerosering:
“The position advocated here is that the more complex the subject matter, the greater the
number of aspects that require study, then the more types of approaches will be needed to
help formulate the many research questions that such a complex situation demands [...]. There
is no need to apologize for a “multiperspective diagnosis” in mass communication research;
indeed, we should seek to promote eclecticism rather than to try to make excuses for it“
(Halloran, 1983: 271).
• Evolutie communicatiewetenschappen => geen interne dynamiek
▪ Ontwikkelingen in andere en aanverwante discipline
=> iedere wetenschap die zich louter met het eigen bezighoudt is gedoemd om simplistisch
te worden
=> als je de werkelijkheid wil begrijpen zoals die is, moet je deze vanuit verschillende
invalshoeken bekijken
=> combinatie van perspectieven en methodes
,Technologische ontwikkelingen
• the medium is the message
▪ aandacht voor big data
▪ smartphones en democratie => Jasmijn revolutie en Egyptische revolutie
• Hausses in onderzoek en in de academische uitbouw van communicatiewetenschappen lopen
samen met de opkomst van nieuwe technologieën
▪ Eerste internet afkickkliniek in Brussel
▪ Denken rond Smart cities voor leefbare steden en maatschappelijke problemen
▪ Aandacht voor verschuivend mediagebruik: het volstaat niet meer om gewoon mediagebruik
per medium in kaart te brengen => kijken naar mediarepertoires
• Het bestuderen van nieuwe media => nieuwe media dus ook nieuwe onderzoeken
• Moral panic => angst voor heet onbekende => opkomst van boom en doom scenario’s
▪ boom en doom scenario’s en technologisch determinisme
o informatiemaatschappij
o Facebook generatie
o Het optimisme en pessimisme rond Ai, Smart Cities, robots, algorithmes, …
• Onderzoeken
▪ Vragen over evolutie, impact, determinisme
o Technologie gaat mensen bij elkaar brengen
<= => technologie vormt nog een grotere drempel
o Inclusie VS exclusie
Ethische kwesties
• Macht en onmacht van de media
▪ Sociale cohesie of niet, impact op maatschappij of niet
• Moral Panic: dramademocratie, gamification, invloed games of film: censuur
• Complexe relatie tussen de culturele en economische component van
communicatiewetenschappelijk onderzoek
▪ Privacy onderzoek
o datafication => Privacy => right tob e forgotten => EU hof van justitie veroordeling
▪ sterk gedreven door technologische ontwikkelingen en de ethische vragen hierrond
o mediawijsheid als onderzoeksdomein: slimme stad, smart health, groene ICT
=> telkens in combinatie met ethische vraagstellingen en technische ontwikkelingen
▪ Complexe relatie tussen verschillende componenten in denken rond publieke waarden van
media => vrijheid van meningsuiting <= => anti-discriminatie
o aanpakken van fake news <= => dreiging zelfcensuur, beperking media freedom
• vragen stellen die ook een ethische weerslag hebben4
▪ in welke mate heeft iets een sociaal gevolg
▪ maatschappelijke gebeurtenissen bevragen
▪ privacy
▪ wie beslist welke elementen sociaal relevant zijn? Is dit oké als dit zijn algoritmes?
, Evolutie van een discipline
waarom wordt op een bepaald ogenblik bepaalde onderzoeksvragen gesteld?
waarom zijn bepaalde onderzoeksvragen niet/ nooit aan de orde?
• onder invloed van
▪ mens- en maatschappijbeeld (structureel en conjunctureel)
▪ financiële bepalingen
▪ evolutie van en machtsstrijd met andere wetenschappen
Invloed van Mens- en maatschappij beeld / paradigma
=> richtinggevende wereldbeschouwing
Paradigma
• Definitie Thomas Kuhn: the structure of scientific resolutions
= een soort disciplinaire matrix die door leden van de wetenschappelijke gemeenschap voor een
bepaalde tijd aanvaard wordt als richtinggevend voor hun wetenschappelijk onderzoek, dit is het
wetenschappelijke ‘puzzle solving’
▪ Richtinggevende wereldbeschouwing
▪ Symbolische generalisaties, metafysische veronderstellingen en waarden
▪ Cultuur, macht, betekenis => deel uitmaken van een disciplinaire matrix
▪ Het verklaren van een probleem vanuit een bepaald theoretisch kader
• Paradigmashift
= de overgang van één wereldbeschouwing naar een andere, met een omschakeling van de
politieke, economische en sociale voorstelling als gevolg
▪ Incommensurabiliteit: paradigma’s wisselen elkaar af
▪ Uitzondering: Sociale wetenschappen
• Disciplinaire matrix en onderzoeksgemeenschap
▪ de disciplinaire matrix die door de leden van de wetenschappelijke gemeenschap voor een
bepaalde tijd aanvaard wordt als richtinggevend voor hun wetenschappelijk onderzoek
▪ de disciplinaire matrix beschrijft het conceptueel kader met daarin de gemeenschappelijke
begrippen overtuigingen, bijvoorbeeld over de aanpak van een probleem
