Visuele cultuur
0. Introductie
a) visuele cultuur als discipline
Visuele cultuur: manier waarop culturen met het visuele omgaan. Belang van kennis, context
en macht
Beeldtaal: alle commutatieve middelen die niet primair tekst zijn en twee-dimensionaal tot
ons komen. Hebben een commutatief-retorische functie
b) grote thema’s
- Beeldtaal & visuele geletterdheid
- Gestaltwetten
- Semiotiek
- Visuele retorica
- Compositie, typografie en kleur
- Beeld, representatie en cultuur
- Fotografie en film
1. Inleiding
a) wat is een beeld
Objectief externe beelden: fysisch aanwezig (drager: wat bestaat, wa door verschillende
mensen gezien of gevoeld kan worden)
- Natuurlijke beelden: stuk vd realiteit dat potentieel tot beeld wordt gemaakt
(schaduwbeelden, waterspieglelingen, landschappen, natuurlijke objecten die een
bepaalde figuur tonen)
- Kunstmatige beelden (beelden in realiteit maar daarin drie verschillende categorieën,
gemaakt door tussenkomt vd mens,)
- 1. Artefect (handmatig tot stand: tekening, schilderij, tatoeage, wetenschappelijke
tekeningen of kaarten
- 2. Technifacten (machines voor gebruikt om beeld te maken: infrarood, fotografie)
- 3. Fenomenale beelden (soort door machine gemaakt beeld maar verschijnen op een
scherm foto vs televisiebeeld: VR)
Subjectieve beelden (niet noodzakelijk een fysisch bestaan maar meer een mentaal beeld)
- Representatief (mentale beelden: iets wat toch uit de realiteit komt bv herinnering)
- Eigen creaties (fantasiebeelden, droombeelden: wens, geen referentie in realiteit)
Halfobjectief- subjectieve beelden (visioen, beelden onder narcose: extern ervaren)
Autonome beelden
niet representatief beelden: abstracte kunst, abstracte beelden:
niet representatief: alleen op zichzelf gericht: context vh beeld om te weten of eht
representatief of niet representatief is)
Definitie context: iets wat een tekst uitleg geeft, alle andere teksten die eigenlijk betrekking
hebben op die tekst (bv een context v frankenstein zou zijn geschreven door een vrouw
Mary Shelley context: tekst lezen vanuit feministisch perspectief, dan lees je het helemaal
anders -> mis van betekenissen anders)
,b) welke concepten
Concept gelijkenis definitie: een uiterlijke overeenkomst, een beeld is een beeld van iets
anders omdat het een uiterlijke overeenkomst heeft
Belangrijk: concept veel gebruikt is om vormen en patroon te kunnen beschrijven
Natuurwetenschappen, kunsten,…
Probleem: beelden: wanneer is een beeld een beeld van iets anders te gaan noemen
Plato: logische opinie over: het moet ook niet exact alle eigenschappen hebben anders heb
je gewoon een duplicaat (bv. Sleutels en munten zijn geen beelden van elkaar)
1. Nelson Goodman
- Niet voldoende om te zeggen dat het erop lijkt
- Je kan altijd een overeenkomst vinden (kleur, vorm, hoeken, grootte,…)
- Daarom opletten dat een beeld een beeld is van iets
- Algemeen: je mag dat wel gebruiken maar kijken naar gelijkenissen in verschillende
gradaties
- Concluderen: alle soorten beelden hoe realistisch ook zijn een interpretatie zijn (een
beeld is een constructie v de realiteit)
- Gelijkenissen zijn meestal asymmetrisch, in verschillende gradaties, zelfs bij heel
realistische beelden zoals landschappen of stillevens.
- Beelden zijn nooit een nabootsing.”
2. Joshua J Gibson:
- gelijkenis berust op het feit dat een aantal elementen van het af te beelden object in
het beeld zijn terug te vinden, niet gelijk welk element of detail maar variabelen van
hogere orde
o verbindingen
o snijpunten
o knooppunten
o onderlinge verhoudingen van vormen en vlakken
3. JM peters:
- Objectieve gegevens zijn inspiratiebron voor subjectieve herkenning
- Subjectieve herkenning is, veel interpretatie bij de kijker zelf ligt, daarom kennis v
culturele kennis is veel belangrijker -> persoonlijk gebonden aan de persoon en de
cultuur die de persoon heeft
Voorbeelden
- Catwalk gucci: topmodellen die met hoofd rondlopen van hunzelf -> concept
gelijkenissen
- Masker fifth of november in andere context: originele beeld vh masker in andere
context wordt gebruikt -> grenzen politieke aftasten
- Chinese copy van lego: tot in het punt gelijk gemaakt maar onder naam Lepin
verkocht
,Concept afbeelding:
Iets in beeld voorstellen -> verschil tussen afbeelding en uitbeelding: representatie v iets
dat bestaat of ooit heeft bestaan VS iets gaan uitbeelden dat niet tot de waarneembare
realiteit behoort, vb. gevoelens te gaan uitbeelden
Concept inhoud, vorm en substantie v beeld
Inhoud: iets dat een beeld afbeeldt of uitbeeldt
Vorm: verschil tussen de wijze waarop w de inhoud en het reële object waarnemen.
Schematisering of natuurgetrouwheid
Substantie: waar het beeld uit bestaat vb. marmer, verf, zilverkorrels op papier, licht op
scherm
1. inleiding
a) definities
Beeld: Alle communicatieve middelen die niet primair tekst zijn, door middel van een twee
dimensioneel medium tot ons komen en een primair communicatief-retorische functie
hebben
Visuele communicatie: integratie v beelden en vormen en woorden (vorm is een driehoek,
vierkant of cirkel die kunnen samen beeldelementen gaan vormen die 1 groot beeld krijgen
vb foto v een landschap)
Beeldtaal: woorden, vormen en beelden (voornamelijk visueel karakter maar belangrijk om
er woorden bij te nemen)
B) wat is de geschiedenis?
Het historisch benaderen
Beeldcultuur historisch benaderen: kijken naar brede geschiedenis van visuele
communicatie: grote verschuivingen (met name reproduceerbaarheid, massaproductie,
digitalisering)
≠ mediageschiedenis
Opletten voor teleologisch, lineair en deterministisch denken!
Constructie (westerse constructie sluit een hele hoop dingen uit: dingen die mislukt zijn
maar toch hebben bijgedragen -> 100 verhalen en experimenteren die niet tot cinema
hebben geleid maar zonder hun hadden we nu geen cinema)
Eerste beelden
grotschilderingen: moeilijk te dateren, overal voorgekomen, alle verschillende continenten,
40.000 vs 10.000 jaar geleden:
- schilderingen v dingen die aanwezig waren in het leven v die mensen (mensen,
dieren, handen: handafdrukken, mammoeten, ossen, abstracte)
- materialen technieken: mineralen, natuurlijke pigmenten, steenkool
- Bewaring? Feit dat die tekeningen heel diep in grotten werden gemakt, geen
natuurlijk daglicht, lage temperatuur
- Theorieën rond grotschilderingen: zo ver in grot -> vaak sjamanen die dat deden,
ritueel hadden, betere jacht: controle over de beelden, wel zeker
, Petrogliefen: gekerfd, gekrast in steen, paard of samenvoegsel paard en mammoet,
- religieuze functie binnen die gemeenschap
- Verschil: in het noorden gevonden
Geoglieven: motieven of patronen die gemaakt werden in de grond en alleen duidelijk op
afstand, grotere schaal en vooral op de grond
- Uniek: heel veel kennis (Azteken)
- Betekenis: een boodschap, sterrenkunde, afbeelding v sterren
- theologie: geloof op dat moment v heilige dieren of grafrituelen: sommige mensen
op mooiere manier naar het einde wou brengen, iets retorisch wouden overbrengen
- Robert Smithson: land art en zich bezighoudt met kunst te maken die een soort
hedendaagse versie van zo een geoglief
Ideogrammen: beeld dat een idee of concept naar voor gaat brengen los van grammatica
(geen alfabet), iets op basis v fysieke conventie wil uitbrengen
(richtingwijzer = pijl, Chinese ideogrammen = logografische schrijfsystemen -> elk symbool
staat voor een woord, iets voor te stellen op basis v een gelijkenis)
- Op basis van fysieke gelijkenis
- Op basis van conventie
Alfabet is op basis v klanken
Egyptische schrift
Nadien ontwikkeld naar lettergrepen en alfabetschrift
Meest gekende ideogram: EMOJI
- Ontwikkelt in jaren 90 in Japan (12 pixels) -> het idee dat je een beeld hebt waarmee
je iets wil uitdrukken. Grens met pictogram (niet noodzakelijk een beeld maar een
illustratie)
- Toenemende technologie
- Duale functie/karakteristiek: door die steeds complexer zijn geworden, ideografische
betekenis versterkt.
- Gebruikt als avatar: representatie en diversiteit (gele ventjes: diverser in
representatie)
• Ontwikkeld eind jaren ’90 in Japan
• lage resolutie, 12 pixels, 1 kleur
• eerder als pictogrammen en aanduidingen
• Toenemende technologie, resolutie, kleur
• complexere ideografische betekenissen (vb. 🍆 🍑 🔥)
• tegelijk: verlies aan ideografische waarde door hoog pictografisch
(realistisch) karakter
• vragen rond
representatie en diversiteit!
Alfabet: semitische volkeren (tekens gingen niet verwijzen naar ideeën maar naar klanken ->
tekens naar woorden
- Slavisch volk (Egypte) hun taal op papier zetten -> een bepaald schrift -> gemerged
met hiërogliefen -> alfabet
