Artevelde hogeschool
WERELD WAARNEMEN
DEEL 1: INLEIDING WERELDORIËNTATIE
1. EINDTERMEN EN LEERPLANNEN
1.1 EINDTERMEN EN ONTWIKKELINGSDOELEN
Wat doen kinderen in wereldoriëntatie?
Kinderen verwerven kennis & inzicht in zichzelf, in hun omgeving en in hun relaties t/d
omgeving, verwerven zij vaardigheden o/i interactie te treden met die omgeving en worden
zij gestimuleerd t/e positieve houding t.a.v. zichzelf en hun omgeving.
Wat zijn eindtermen?
Minimumdoelen o.v.v. kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes d/d onderwijsoverheid als
noodzakelijk vindt v/e bepaalde leerlingenpopulatie. Eindtermen = behalen vóór het einde
v/h lager onderwijs.
Hoe noemen we ‘eindtermen’ voor het kleuteronderwijs?
Ontwikkelingsdoelen.
Wat zijn kenmerken van eindtermen?
• Dienen als kwaliteitsstandaarden i/h onderwijs.
• Instrument om gelijke kansen tot talentenontwikkeling te verzekeren.
Wat zijn de leergebieden van Wereldoriëntatie en in welke domeinen, rubrieken kunnen we
deze verdelen?
DOMEINEN RUBRIEKEN LEERGEBIED
Mens Eigen gevoelens, omgaan met
anderen en groepen
Maatschappij Politiek, economie en reclame Mens & maatschappij
Tijd Geschiedenis, dagelijkse tijd
Ruimte Menselijke aardrijkskunde
Natuur Biologie, fysica en fysische
aardrijkskunde
Wetenschappen & techniek
Techniek Techniek
Brongebruik Leergebiedoverschrijdend
1.2. VAN EINDTERMEN NAAR LEERPLANNEN
Welke twee soorten eindtermen bestaan er en wat houden ze in?
• Leergebiedgebonden eindtermen
→ minimumdoelen d/d lln gedurende het leerproces moeten bereiken (bevat de
6 domeinen en het brongebruik).
• Leergebiedoverschrijdende eindtermen
→ minimumdoelen die niet specifiek behoren tot 1 gebied, maar onder meer
d.m.v. leergebieden of onderwijsprojecten kunnen behaald worden (bevat
ICT, leren leren en sociale vaardigheden).
Kyara Wienk 1
,Artevelde hogeschool
Hoe worden de eindtermen en ontwikkelingsdoelen vertaald en hoe is dit specifiek voor de
verschillende onderwijsnetten?
Eindtermen worden vertaald in leerplannen.
• Leerplan ZILL van Katholiek onderwijs Vlaanderen (KOV).
• Leerplan WO van Gemeenschapsonderwijs (GO!).
• Leerplan WO van Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG).
2. ALGEMENE DIDACTISCHE AANDACHTSPUNTEN BIJ WERELDORIËNTATIE
2.1 AANSCHOUWELIJKHEISPRINCIPE
Wat is het doel van het aanschouwelijksheidsprincipe?
Onderwijs meer concreet te ervaren en de leerinhouden zo zintuiglijk mogelijk
waarneembaar te maken
• Schept duidelijkheid
• Helpt om het beter te onthouden
• Linken leggen met de wereld om de kinderen heen
Wat zijn de 4 stappen van waarnemen?
1. Kijken
→ Multisensorieel waarnemen: zien, voelen, ruiken, horen en/of smaken.
→ Mensen interpreteren o.b.v. vroegere ervaringen.
2. Benoemen
→ Kan met woorden of o/e andere manier.
→ Beheersing van taal en v/h medium is noodzakelijk.
3. Begrijpen
→ Principe van multiperspectiviteit is noodzakelijk = de werkelijkheid kunnen
bekijken vanuit verschillende perspectieven.
→ Pas als kinderen begrijpen wat ze waarnemen, kan het een plaats krijgen i/h
werkelijkheid en wordt hun denkwijze o/d wereld o/e hoger niveau gebracht.
4. Een positieve attitude
→ Kinderen erkennen de waarde v/h waargenomen object in hun omgeving.
→ Respect krijgen voor datgene dat je ziet.
3. GELEID ONTDEKKEND LEREN
3.1. GELEID ONTDEKKEND LEREN VIA WAARNEMEN
Hoe neem je waar?
Met al je zintuigen → Hersenen interpreteren waargenomen beeld. Er worden allerlei dingen
opgeroepen d/d beeld, die soms lastig te scheiden zijn v/d feitelijke, objectieve
waarnemingen.
• Wat je ziet is afhankelijk van wat je weet: je ziet sneller dingen die je kent, wat je wilt
zien of waar je op gefocust bent.
• Waarnemen roept vaak een emotie op en die leidt dan weer t/e actie.
Kyara Wienk 2
,Artevelde hogeschool
DEEL 2 : NATUUR
4. PLANTEN, SCHIMMELS EN ANDERE VEELVORKOMENDE SOORTEN
4.1. HERKENNEN VAN EEN AANTAL VEELVOORKOMENDE SOORTEN
Zie bundel
4.2. EVOLUTIE
Wat is evolutie?
Het proces waarbij kenmerken van levende organismen over generaties heen wijzigen.
4.2.1. CREATIONISTEN EN INTELLIGENT DESIGN
Wat zijn creationisten?
Creationisten geloven d/d wereld, en alles erop, geschapen is d/e God. Soorten kunnen
volgens creationisten niet evolueren tot nieuwe soorten (de zogenaamde macro-evolutie).
Wel zijn veranderingen binnen een soort door natuurlijke variatie mogelijk (de zogenaamde
micro-evolutie).
Waarom is het creationisme geen evolutietheorie?
Omdat men geen (macro)evolutie aanvaart.
Wat geloven aanhangers van de theorie van intelligent design?
Zij geloven dat er b/h ontstaan en de ontwikkeling van leven een sturende kracht moet
geweest zijn. Ze denken dat we afstammen v/e eencellig organisme, maar d/e intelligente
ontwerper dat zo gepland heeft en de evolutie stuurt.
4.2.2. JEAN BAPTISTE LAMARCK
Wie is Jean Baptiste Lamarck?
Hij wordt meestal beschouwd a/d 1ste wetenschapper d/e uitgewerkte evolutietheorie
formuleerde.
Hoe klinkt de evolutietheorie van Lamarck?
Er ontstaat voortdurend en telkens opnieuw onzichtbaar leven u/d modder door inwerking
van elektriciteit en warmte. Dat leven ontwikkelt zich tot bepaalde prototypes, die zich op
hun beurt ontwikkelen tot steeds complexere vormen. Soorten evolueren dus tot nieuwe
soorten, maar er sterven geen soorten uit.
Door welke 2 mechanismen gebeurt deze evolutie?
1. D/e opeenstapeling van kleine afwijkingen, gestuurd d/e interne kracht tussen ouders
en hun nakomelingen.
2. De overerfbaarheid van tijdens het leven verworven kenmerken = het
(neo)lamarckisme.
• Deze kenmerken ontstaan doordat organismen vanuit en behoefte i/e bepaalde
omgeving nieuwe organen of eigenschappen krijgen door training. Het niet
gebruiken van bepaalde delen v/h lichaam zorgt er volgens Lamarck voor d/d delen
kleiner worden en zelfs verdwijnen.
Kyara Wienk 3
, Artevelde hogeschool
Wat gebeurt er als mutaties onder stress staan?
Men heeft ontdekt dat eencellige organismen bij stress ervoor kunnen zorgen d/e meer
mutaties optreden:
• Ze onderdrukken dan hun controlemechanismen of zorgen ervoor d/e slordiger wordt
overgeschreven.
• De plaats v/h gen kan er ook voor zorgen of het gen gevoelig is voor mutatie of niet.
• Genen dicht bij de uiteinden v/d chromosomen hebben een hogere kans om te
muteren.
• Daarnaast zijn er mechanismen die ervoor zorgen dat bepaalde genen aan- en
uitgezet kunnen worden in bepaalde omstandigheden.
• De studie die zich hiermee bezighoudt, heet de epigenetica.
4.2.3. DARWINISME
Hoe concludeert Darwin dat bergen geleidelijk zijn ontstaan?
Hij maakt op 1 van zijn reizen een zware aardbeving mee en ziet hoe op sommige plaatsen
mosselen 3m boven het zeeniveau bengelen omdat het land omhoog is gekomen. → Hij
denkt dat dit principe ook geldt voor planten en dieren: ze veranderen zo traag dat we het
niet zien.
Waarvan haalt Darwin zijn theorie over ‘survival of the fittest’?
Het aantal levende organismen v/e soort wordt d/e gebrek aan voedsel beperkt t/e
bepaald niveau. Darwin zal hiervan zijn idee halen dat in zulke omstandigheden wie het best
is aangepast zal overleven. De ander zal sterven.
Hoe klinkt Darwins theorie?
• Darwin zegt dat er een onderlinge strijd is tussen individuen o/t overleven = competitie
= ‘struggle for existence’.
• Darwin stelt ook vast dat elk individu uniek is, m/d jongen lijken op hun ouders.
o Groot deel kenmerken = overerfbaar.
o Kenmerken leveren een voordeel op i/e bepaalde omgeving, proces van
natuurlijke selectie = ‘survival of the fittest’.
o Evolutie gebeurt stelselmatig over verschillende generaties heen.
Wat zijn adaptaties of aanpassingen?
De overerfbare veranderingen in gedrag, bouw of werking van bepaalde organen die het
organisme een voordeel geven in een bepaalde omgeving.
Welke losse eindjes merkte Darwin op in zijn theorie?
Niet alle adaptaties v/e organisme o/t overleven levert een voordeel op. Hij concludeerde
d/d voortplanting ook kan zorgen v/e voordeel. Deze vorm van adaptatie noemde hij
seksuele selectie.
4.2.4. GREGOR MENDEL EN ZIJN AANHANGERS
Hoe klinkt de theorie van Gregor Mendel?
Hij toont aan d/e geen vermengde overerving plaatsvindt, dus geen gemiddelde van
kenmerken v/d vader en de moeder. Hij toonde aan d/e ‘erfelijkheidsdeeltjes’ bestonden die
volgens een aantal wetmatigheden zorgden v/e bepaald uitzicht v/e organisme.
Hoe noemen we aanhangers van Gregor Mendel?
Mendelisten.
Waar focussen de mendelisten heel sterk op?
Op mutaties als mechanisme v/d verandering van soorten.
Kyara Wienk 4