VRAGEN BESTUURSRECHT – prof. K. Leus
EXAMEN:
- 4 begripsvragen
- Hoe antwoorden? (indien van toepassing)
o (1) een definitie van het juridisch begrip of concept waarnaar wordt gepeild met uitleg
over de wezensbestanddelen ervan;
o (2) een situering ervan in de cursus;
o (3) de rechtsgrond waarop het is gesteund (met eventuele invulling door rechtspraak
en rechtsleer);
o (4) een illustratie ervan aan de hand van een voorbeeld
I. WAT HOUD BESTUURSRECHT IN
1) Bestuursrecht of administratief recht
Situering ervan in de cursus;
- Wat houdt bestuursrecht in?
- Element van staatsrecht à staatsrecht bestaat uit 2 elementen
o Grondwettelijk recht = regels m.b.t. vestiging, structuur en uitoefening van het
overheidsgezag
§ Gaat uit van de basisakte van de BE staat (grondwet)
§ Regelt inrichting van en verhouding tussen de staatsmachten, en de
grondrechten van de burgers
o Bestuursrecht
een definitie van het juridisch begrip of concept waarnaar wordt gepeild met uitleg over de
wezensbestanddelen ervan;
- Bestuursrecht/administratief recht = regeling van de staatstaak na afscheiding van wetgeving
en rechtspraak; omvat voorschriften van de bestuurlijke bedrijvigheid of activiteit van
administratieve overheden
o Dus UM? à bestuurlijke bedrijvigheid is veel ruimer dan het begrip UM
§ UM ressorteert niet enkel onder het bestuursrecht, verhouding tussen UM en
WM, en buitenlandse betrekkingen behoren tot het grondwettelijk recht
o Definitie is louter formeel; er bestaat geen inhoudelijke/materiële definitie van het
bestuursrecht, omdat administratieve handelingen zowel een bestuurlijke, juridische
als wetgevende inhoud kunnen hebben
§ Bv. taak van het bestuur is vnl. taak van tenuitvoerlegging à door
tussenkomst van de administratie worden de beslissingen van de WM en de
RM verwezenlijkt
§ Bv. wetgevende inhoud à gemeentelijk politiereglement
§ Bv. juridische inhoud à soms w ook juridische taak opgelegd aan de
administratie à administratieve RC’s doen uitspraak over talrijke geschillen
van bestuur
1
, o Wel deels organieke en deels functionele benadering (om aan het bestuursrecht
inhoud te geven)
§ Organiek à bestuursrecht normeert het handelen van de staatsorganen die
behoren tot de UM
§ Functioneel à bestuursrecht omvat de handelingen die uitgaan van het
bestuur dat of administratieve overheden die beschikken over eenzijdige
beslissingsbevoegdheid, en dus beslissingen kunnen nemen die derden
binden
de rechtsgrond waarop het is gesteund (met eventuele invulling door rechtspraak en rechtsleer);
- Nergens staat er een materieel/inhoudelijke definitie van het bestuursrecht, ook geen
wetboek bestuursrecht à organieke en functionele benadering om inhoud te geven aan het
begrip (zie supra)
een illustratie ervan aan de hand van een voorbeeld
- Voorbeeld van wat tot het administratief recht behoort à alle handelingen die uitgaan van
een administratief orgaan, ongeacht of ze een bestuurlijke, wetgevende of juridische inhoud
hebben (bv. benoemingsbesluit)
2) Vier categorieën rechtsregels die het bestuursrecht vormen
Situering ervan in de cursus
- Begrip bestuursrecht
Definitie van het juridisch begrip of concept
- (1) bestuurlijk organisatie recht = geheel van organieke regels die bepalend zijn voor het
organigram van de OH
- (2) materieel bestuursrecht = inhoudelijke regels van het bestuursrecht, verschillen van tak tot
tak
o Bv. criteria voor beoordeling vergunningsaanvraag, subsidieaanvraag, …
- (3) procedureel bestuursrecht = vormelijke regels en beginselen die het bestuur moet
toepassen bij het nemen van een bestuursbeslissing
o Bv. hoorplicht, voorafgaand advies, taalgebruik, …
- (4) bestuursprocesrecht = regels en beginselen die van toepassing zijn op jurisdictionele
procedures voor de bestuursrecht
o Bv. als burger die geconfronteerd w met een bestuursbeslissing, kan zich wenden tot
de bestuursrechter om die beslissing te bestrijden à bestuursrechtelijke regels
(behoort tot rechtsbescherming tegenover de OH)
3) Meergelaagdheid van bestuursrecht
Situering ervan in de cursus
- Wat is bestuursrecht
- Wie een actuele bestuurlijke casus wil oplossen, moet rekening houden met de verticale en
horizontale meergelaagdheid van het bestuursrecht
2
,Definitie van het juridisch begrip of concept
- Verticale meergelaagdheid = rechtsbronnen die ontspringen aan diverse politieke niveaus
(europees, federaal, regionaal, lokaal)
o Bv. bestuurde die zonnenbankencentra in BE wil oprichten à mag niet zomaar
§ Rekening houden met regelgeving (om gezondheid van burgers te
beschermen), maar ook EU-regelgeving inzake vrij verkeer van goederen
(zonnebanken die voldoen aan EU-normen moeten kunnen w geïmporteerd)
- Horizontale meergelaagdheid = invloed van diverse maatschappelijke actoren
(verzelfstandigde besturen, burgerparticipatie (bv. gemeentelijke referenda), beroeps- en
belangenverenigingen
o Bv. bereopsgroepen die door de OH w geraadpleegd en zo deelnemen aan het beleid
(bv. belangenverenigingen die de nieuwe coronamaatregelen inzake de pandemie
terug proberen te versoepelen)
Illustratie ervan aan de hand van een voorbeeld
- Zie bij definitie
4) Bestuursrecht uitzonderingsrecht?
Situering ervan in de cursus
- Definitie van bestuursrecht
- Is bestuursrecht een uitzonderingsrecht? à ja, o.w.v.:
o (1) bevoorrechte positie van de administratie
o (2) op de administratie berusten vaak zwaardere verplichtingen dan op
privaatrechtelijke rechtspersonen
Definitie van het juridisch begrip of concept
- Tweedeling publiek- en privaatrecht à bestuursrecht behoort tot het publiekrecht en is een
autonoom recht (hanteert eigen terminologie en eigen begrippenapparaat)
- Wil niet zeggen dat privaatrecht volledig is uitgesloten, maar bestuursrecht wijkt enorm af van
privaatrecht
o Bv. arbeidsrecht (verhouding werkgever-werknemer w beheerst door het
arbeidsovereenkomsten recht <> personen tewerkgesteld bij admini OH onderworpen
aan een bijz statuut dat afwijkt van het arbeidsovereenkomsten recht)
o Bv. administratieve contracten bestaan zowel in private sfeer als in bestuursrecht;
administratieve contracten w initieel beheerst door het privaatrecht, maar o.w.v.
specifieke aard w in belangrijke mate afgeweken van het burgerlijk contractenrecht
- Reden dat w afgeweken van het privaatrecht à OH krijgt bijzondere gezagsprerogatieven,
omdat de enige drijfveer van bestuurlijke bedrijvigheid is het behartigen van het algemeen
belang (NIET privébelang van rechtsonderhorigen, NIET belang van andere OH, niet eigen
belang)
o OH beschikt over eenzijdige beslissingsbevoegdheid; kan rechtspositie van
rechtsonderhorige eenzijdig wijzigen à daartegenover staat dat OH bijzondere
3
, verplichtingen heeft (wettigheidsbeginsel, beginselen van behoorlijk bestuur, gelijke
behandeling) die de macht van de overheid beperken
- In dat opzicht wijkt administratief recht af van het burgerlijk recht
o Burgerlijk recht à ruimte aan de wil van de partijen, die hun persoonlijk belang
nastreven; toepassing van art 1134 BW (wil strekt tot wet, partijen zijn
gelijkgerechtigd); hoofdbeginsel = gelijkheid van de partijen
o Administratief recht à behartiging van het algemeen belang; fundamentele
ongelijkheid tussen OH die het alg belang nastreeft en de burger die zijn persoonlijk
belang nastreeft
- OPM: summa divisio tss privaat- en publiekrecht is niet ondoordringbaar
o Administratieve contracten waarop het burgerlijk recht van toepassing is, tenzij er w
van afgeweken of wanneer de wetten van openbare dienst dat vereisen
o Administratie gebruikt in haar betrekkingen met burgers procedés die ze aan het
privaatrecht ontleent
II. BEGRIP EN WEZENSKENMERKEN VAN EEN ADMINISTRATIEVE RECHTSHANDELING
1) (eenzijdige) Administratieve of bestuurlijke rechtshandeling
Situering ervan in de cursus
- Begrip en wezenskenmerken van een administratieve rechtshandeling
Definitie van het juridisch begrip of concept
- Eenzijdige administratieve of bestuurlijke rechtshandeling = traditioneel omschreven als een
eenzijdige handeling, uitgaande van een bestuur, die de rechtstoestand van de bestuurde
wijzigt, of belet dat deze w gewijzigd.
o Bestuur is bekleed met ≠ bevoegdheden om eenzijdig, gezagshalve (imperium) de
rechtstoestand van een burger of van een ander bestuur te wijzigen
§ REDEN: opdat de OH het beleid en de regelgeving zou kunnen uitvoeren en
het alg belang zou kunnen behartigen
o ‘bestuurlijk’ à wanneer zij uitgaat van een bestuur.
§ Doorgaans w hiermee verwezen naar het juridische begrip ‘administratieve
OH.
o Het omschrijven van dit begrip is geen sinecure
§ REDEN: gebrek aan een algemeen geldende definitie
§ De bestuurlijke RH w, zoals de privaatrechtelijke RH, doelbewust gesteld,
m.o.o. het realiseren van bepaalde rechtsgevolgen (bv. het verlenen van een
vergunning of een bevordering) of het vermijden dat bepaalde
rechtsgevolgen tot stand komen (bv. het weigeren van een vergunning of
een bevordering).
§ >< feitelijke handeling: ontstaat door toedoen van de mens of van
omstandigheden en die onafhankelijk is van elke wilsuiting om bepaalde
rechtsbetrekkingen te wijzigen (bv. het asfalteren van een weg, het slopen
van een woning, …)
4
, • MAAR neemt niet weg dat aan die feitelijke gebeurtenissen
rechtshandelingen kunnen voorafgaan, bv. beslissing tot het slopen
ve woning.
• Bovendien kunnen de feitelijke handelingen (het slopen zelf) wel
rechtsgevolgen genereren, bv. ihkv de overheidsaansprakelijkheid
indien de OH een fout heeft begaan en daardoor schade heeft
veroorzaakt.
o 3 wezenskenmerken:
§ Verbindende kracht
§ Dwingende kracht
§ Uitvoerbare kracht
- >< privaatrecht: kan de rechtstoestand van een particulier in beginsel niet zonder zijn
toestemming w gewijzigd door andermans wil.
o Wilsovereenstemming tussen de contractpartijen staat daar centraal
§ à OK kan maar tot stand komen en w gewijzigd indien beide partijen het
eens zijn over alles.
o Bovendien kan een OK pas gedwongen w uitgevoerd na een gerechtelijke
tussenkomst
Rechtsgrond waarop het is gesteund (met eventuele invulling door rechtspraak en rechtsleer);
- Gebrek aan algemene definitie
Illustratie ervan aan de hand van een voorbeeld
- Voorbeeld eenzijdige administratieve handeling: verlenen van een bouwvergunning
2) Welke zijn de kenmerken van de (eenzijdige) administratieve of bestuurlijke rechtshandeling
Situering ervan in de cursus;
- Begrip en kenmerken van een eenzijdige administratieve rechtshandeling
Definitie van het juridisch begrip of concept
- 3 kenmerken:
o (1) verbindende kracht
§ Bestuur kan eenzijdig rechten toekennen en verplichtingen opleggen aan
derden (rechtsonderhorigen, particulieren, ondernemingen, andere besturen)
§ Eenzijdig = o.g.v. zijn eenzijdige beslissingsbvgh (imperium) zonder dat
instemming van de betrokkene is vereist (>< privaatrechtelijke verhouding)
§ Burger en bestuur bevinden zich in een situatie van ongelijkheid (gezag) à
burger is gebonden door de eenzijdige bestuurshandeling en moet zich
ernaar schikken (moet de eenzijdige bestuurshandeling ondergaan)
§ Ratio à realisering van het algemeen belang: bestuur kan enkel optreden in
het alg belang, waarvoor het particulier belang moet wijken
§ OPM: eenzijdige bestuurshandeling slechts verbindend wanneer het is
bekendgemaakt (reglementen) of ter kennis is gebracht (individuele
beslissing), op de wijze door de wet. Bepaald
5
, o (2) dwingende kracht
§ Eenzijdige bestuurshandeling w geacht wettig te zijn, d.w.z. in
overeenstemming met het recht = geheel van de normenhiërarchie, dus in
overeenstemming met alle rechtsregels van een hogere rangorde
§ Bestuur moet vooraf geen beroep doen op een rechter
§ Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen bestaan en genereren
rechtsgevolgen zolang zij niet geschorst, vernietigd, ingetrokken of hervormd
zijn.
§ = vermoeden van wettigheid (die weerlegbaar is)
• De werkelijke kracht van het dwingend karakter van de
eenzijdige bestuurshandeling is dat i.g.v. betwisting het niet aan het
bestuur toekomt om te bewijzen dat zijn handeling wettig is, maar
wel aan de bestuurde/rechtsonderhorige om de onwettigheid ervan
aan te tonen.
• De bestuurde kan de rechtsgeldigheid van een bestuurlijke RH
betwisten via een bestuurlijk beroep (bij het bestuur) of een
jurisdictioneel beroep (bij een rechter). à rechtzoekende kan a/d
burgerlijke rechter vragen een onwettige overheidsbeslissing buiten
toepassing te laten o.g.v. artikel 159 Gw. of aan de bestuursrechter
de schorsing en/of nietigverklaring vragen van de beslissing.
o (3) uitvoerbare kracht
§ Bestuurshandeling bindt de rechtsonderhorige en is derhalve onmiddellijk
uitvoerbaar (dit wil niet zeggen dat het bestuur kan overgaan tot gedwongen
ten uitvoerlegging, dus de uitvoerbaarheid is niet algemeen en niet volledig)
§ Bestuur beschikt over een eigen administratief sanctierecht (wel onder
rechterlijk toezicht) en kan, zonder materiële dwang, de naleving van de
rechtsregels afdwingen
§ Gedwongen ten uitvoer legging enkel mogelijk in de gevallen voorzien door
de wet of in dringende uitzonderlijke omstandigheden (noodsituaties; bv.
fabriek die gassen uitstoot die schadelijk zijn voor de volksgezondheid,
burgemeester kan eisen dat fabriek onmiddellijk stopt met die gevaarlijke
uitstoot à als fabriek dat niet doet, kan burgemeester, event. met fed politie,
het bedrijf sluiten o.w.v. de dringende uitzonderlijke omstandigheid)
- OPM: Op de verbindende en dwingende kracht van de bestuurshandeling bestaat 1 UITZ:
indien de beslissing zo manifest onwettig is dat ze voor “onbestaande” gehouden moet w,
mag een ambtenaar, een bestuur of de bestuurde nalaten haar na te leven
a. Wat begrijpt u onder de verbindende kracht van de eenzijdige bestuurlijke
rechtshandeling?
(zie supra)
De bestuurlijke rechtshandeling kan gezagshalve, dus zonder dat de instemming van de
bestuurde vereist is, rechten toekennen of verplichtingen opleggen: de eenzijdige bestuurlijke
6
