GEDRAGSTHERAPIE
Cursusstructuur:
Deel I: Vlaams/Nederlandse Cognitieve Gedragstherapie (75%)
1. Psychotherapie en gedragstherapie: omschrijving en aflijning
2. Kennismaking met het gedragstherapeutisch proces
3. Gedragstherapie: leertheoretische onderbouwing
4. Klinische praktijk: analyses (FA, BA) en interventies
Deel II: Angelsaksische traditie: Cognitive Behavioral Therapies (25%)
1. Situering gedragstherapie, cognitieve therapie en cognitieve gedragstherapie
2. Rationeel Emotieve Therapie: RET: Ellis
3. Cognitieve gedragstherapie: CBT: Beck
4. Constructivisme: Schema-focused therapy: Young
1
,1. OVER PSYCHOTHERAPIE EN GEDRAGSTHERAPIE : POGING TOT OMSCHRIJVING EN AFLIJNING
1.1 PSYCHOTHERAPIE: OMSCHRIJVINGEN
Definities:
Psychotherapie = het op een consistente en systematische wijze hanteren van een samenhangend geheel van psychologische middelen
(interventies) geworteld binnen een psychologisch wetenschappelijk referentiekader, door iemand die daartoe is opgeleid, binnen een relatie
psychotherapeut-patiënt/cliënt, teneinde psychologische moeilijkheden, conflicten en stoornissen bij de patiënt/cliënt op te heffen of te
verminderen.
• De patient/ cliënt kan een individu zijn, maar ook een sociaal systeem (gezin, paar, groep). Hij heeft problemen/klachten waarvoor
hulp gezocht wordt. Deze klachten en problemen hebben betrekking op psychologische, somatische en sociale facetten van zijn
functioneren
o Term patiënt/ client welke hanteren? Voorkeur gaat naar patient (medische connotatie) maar beide zijn minder respectvol
in een psychologische setting.
Wettelijke omschrijvingen:
• Psychotherapie is een behandelingsvorm (≠ een beroep) in de gezondheidszorg waarin men op een consistente en systematische
wijze een samenhangend geheel van psychologische middelen (interventies) hanteert, die geworteld zijn binnen een psychologisch
wetenschappelijk referentiekader en waarbij interdisciplinaire samenwerking is vereist.
• Psychotherapie is een behandelingsvorm in de gezondheidszorg, autonoom toegepast door en voorbehouden aan klinisch
psychologen, klinisch orthopedagogen en artsen.
Wetgeving 4/4/2014 psychotherapie (Artikel 35): Referentiekaders → bestaan niet meer
met huidige vernieuwingen
1.2 ONDERZOEK EN P SYCHOTHERAPIE
Globale tendensen :
• mini-theorieën over specifieke (DSM) probleemgebieden met specifieke therapeutische interventies → transdiagnostische
fenomenen
• minder strijd en strikte afbakeningen tussen de grote scholen cfr Young
• psychotherapie werkt (beter dan placebo 63% vs 38%)
o Effect na sessie 8;
o Bij matige ernst problemen: 26 sessies nodig (ongeveer 1 jaar met tweewekelijkse sessies)
• globaal weinig verschil tussen scholen qua effect behandeling:
o “Dodo-bird verdict” = De veronderstelling dat elke vorm van psychotherapie, mits professioneel uitgevoerd, wel zinvol is
voor cliënten in therapie. Dit effect is genoemd naar de vogel Dodo, een personage uit het boek 'Alice in Wonderland', die
de uitspraak doet: 'everybody has won, and all must have prizes’.
• Lilienfeld (2007) : PHT: 10 à 20% patiënten hebben schade door potential harmful psychotherapy
We bewhouwen ‘weinig’ en ‘niet’ effectief
ook als ‘harmful’ wanneer mensen veel tijd/
energie moeten investeren in een
behandeling en weinig geholpen zijn.
2
,Schadelijke psychotherapie:
• 10% patiënten gaat slechter na psychotherapie:
o Ernstige psychopathologie, ernstige interpersoonlijke problemen
o “Slechte” therapie: psychodiagnostiek, keuze interventie, uitvoering
• Onderzoeksmatig moeilijk te evalueren of te benaderen
• “Toxische” therapie/therapeut- aspecten:
o Confronterende stijl, dogmatisme i.p.v. supportief, empathisch
o Bekritiseren of vernederen van patiënten
o Insensiviteit voor de beleving, mening, ideeën van patiënt
o Rigide en counter-therapeutisch vasthouden aan theorie, interventie-uitoefening, technieken, handleiding
o Ego: “ei-mensen”☺ (een ei is zo vol van zichzelf dat het niks meer kan bevatten)
Enkele voorbeelden van schadelijke psychotherapie (5):
• Attachment therapy: Rebirthing (vasthoud-therapie):
o Candace Newmaker: 10-jarig meisje, ouderlijke verwaarlozing en mishandeling. Ze wordt geadopteerd en behandeld met
een tweeweekse intensieve behandeling van attachment therapy.
o Tijdens de rebirthing sessie werd ze ingepakt in een flanellen laken waaruit ze zich moest bevrijden terwijl vier
volwassenen haar met handen en voeten tegenhielden. Het kind stierf door verstikking.
• Sexual reorientation therapy: Psychotherapie en culturele waarden en normen:
o 1950-1960: Homoseksualiteit: Maatschappelijke vooroordelen, religieuze stigma, DSM-I, II: Homoseksualiteit werd
beschouwd als een ziekte (tot 1973);
o Pogingen tot ‘behandelen’ werden uitgevoerd vanuit psychoanalyse, gedragstherapie en religieus geïnspireerde
strekkingen (homosexuals anonymous);
o Gedragstherapie: Ongepast, onethisch, inhumaan:
▪ Aversieve therapie, orgasmic reorientation;
▪ Geen blijvende wijziging in seksuele voorkeur.
• Critical incident stress debriefing: Bij rampen, traumatische gebeurtenissen: Vertraagt het herstel
o Terwijl als we in eerste instantie mensen afleiden, weg van dat traumatisch gebeuren vertragen we minder tot niet het
herstel. Nadien, bij nood verder inzetten op de situatie.
• Relaxation-induced anxiety: Intense angst bij relaxatie-oefeningen, hypnose;
o Als je ontspant laat je uw ‘hoede’ of ‘spanning’ vallen wat kan zorgen voor angst.
• Recovered memories: ‘Verdrongen’ herinneringen aan traumatische gebeurtenissen bovenhalen in therapie of via hypnose:
o George Frankling: Levenslang veroordeeld voor moord na getuigenis door zijn dochter. Herinneringen van 8- jarige na 20
jaar bovengehaald via hypnose. Zes jaar na veroordeling herinnert dochter een tweede moord, die echter niet door
Franklin gepleegd kon zijn. Hij wordt uiteindelijk vrijgelaten;
o Supeme court Minnesota (2012): Recovery of repressed memoties in psychotherapy is faulty science and therefore
inadmissbe.
3
, Effect van therapie: de 3 E’s ;
Efficacy = werkzaamheid: gezondheidswinst, effect onder experimentele omstandigheden
• “Randomized Controlled Trials”-> therapieprotocollen
• “zuivere” patiëntenpopulatie strikte in- en exclusiecriteria
• Evidence-based practice ??? (→ practice-based evidence)
Effectiveness = doeltreffendheid nagaan:
• gezondheidswinst,
• Effect in klinische praktijk waneer protocol naar klinische praktijk getransfereerd
Efficiency = doelmatigheid: kosten-batenanalyse:
• vergelijken t.o.v. andere therapieën, t.o.v.TAU
o “goedkoopste, minste aantal sessies” ???
o Nederland: DBC: Diagnose Behandel Combinaties
=> Gevaarlijk spoor om te volgen
Stromingen in therapieonderzoek (Woofolk, 2015)
Empirically Supported Therapy Group Common Factors Group
= men werkt volgens een protocol/manual die strikt moet worden = baseren zich op metastudies van effect-studies en zoekt de
toegepast op een bepaalde populatie aspecifieke factoren
• Biologische psychiatrie • Meta-analyses van effect-
• DSM nosologie studies
• Paradigma Farmacologische research: RCT = gouden • Dodo-bird effect
standaard • Alle scholen zijn ok en werkzaam
• Manual-based treatment of disorders: CBT • Common factors account for most of the effect
• Iedereen die een manual-based interventie goed uitvoert • Therapeutische alliantie: iedereen die dit goed kan is
is een goede therapeut goede therapeut
• CBT onderzoek combineert makkelijk met medicatie • Ook therapiestromingen die zich moeilijk tot RCT
(gestructureerd en kort, grote evidentie bewijskracht) onderzoek lenen
• Effect: Technique >>> Therapeutic relationship • Effect: Therapeutic relationship >>> Technique
Enkele bedenkingen (zie ook volgende pagina):
• Evidence-based onderzoek en empirically supported therapies → Richtlijnen voor problematieken.
o Classificatie van interventies I:
▪ Well-supported, efficacious treatments min twee RCT. Veel CBT interventies.
▪ VI: Harmful (Saunders).
• Evidence-based: Outcome onderzoek bevoordeelt concept van kortdurende behandeling:
o Golden standard: RCT: Randomized Controlled Traits: Academische setting:
▪ ‘Zuivere DSM onderzoekspopulaties’;
▪ ‘Zuivere interventies, protocol’;
▪ 6à16 sessies.
o RCT zijn slechts toepasbaar op beperkt deel patiënten en therapieën:
▪ Bij merendeel GGZ cliënten en settingen niet toepasbaar: Comorbiditeit is regel;
4
