Uitgebreide samenvatting van alle slides en notities van de lessen. De notities zijn in het schuin gedrukt om ze te onderscheiden van de slides. Dit zijn zeer uitgebreide notities met voorbeelden, alle extra uitleg gegeven door de prof.
Samenvatting Sociology of Science &
Knowledge
Inhoud
Les 1: Introductie van wetenschap en samenleving ............................................................................. 14
1. De verwevenheid van wetenschap, technologie en samenleving ............................................ 14
Voorbeelden van verwevenheid wetenschap, technologie en samenleving ............................... 14
Leven in een technologische cultuur (1) ....................................................................................... 15
Leven in een technologische cultuur (2) ....................................................................................... 15
Waterleidingen ............................................................................................................................. 15
The end of nature?........................................................................................................................ 16
De co- productie van samenleving, kennis en technologie .......................................................... 16
2. De ontwikkeling van wetenschap als een aparte wetenschappelijke institutie ........................... 17
De ontwikkeling van wetenschap (1) ............................................................................................ 17
De ontwikkeling van wetenschap (2) ............................................................................................ 17
De ontwikkeling van wetenschap (3) ............................................................................................ 17
De ontwikkeling van wetenschap (4) ............................................................................................ 18
De wetenschappelijke revolutie (16e- 17e eeuw) ........................................................................ 18
Het stabiel verspreiden van wetenschap (18e eeuw) ................................................................... 18
Wetenschappen en het rationaliseringsproces (18e-19e eeuw) ................................................... 20
De opkomst van onderzoekuniversiteiten .................................................................................... 20
De toename van disciplines (1750-1890)...................................................................................... 20
Wetenschappen en technologie ................................................................................................... 21
WO2 en de Koude Oorlog: ‘Big Science’ ....................................................................................... 22
Les 2: Een korte geschiedenis van de sociologie van wetenschap en kennis ....................................... 22
1. Het begin van de sociologie van de wetenschap: achtergrond .................................................... 22
Big Science .................................................................................................................................... 22
De Solla Price (1963): 87% van al de wetenschappers die ooit leefden, waren aan het werk in de
jaren 1960 ..................................................................................................................................... 24
Wetenschap als gigantisch, globaal systeem van communicatie ................................................. 24
Globale expansie van wetenschap, 1870-1995 ............................................................................ 25
Ondertussen: versnippering van wetenschap en techno-wetenschap ........................................ 25
Technoscience............................................................................................................................... 26
De opkomst van een sociologisch perspectief op wetenschap .................................................... 26
Wetenschapssociologie is pas laat ontwikkeld ............................................................................. 27
1
, Wetenschappelijke feiten ............................................................................................................. 28
De ideaaltypische representatie van wetenschap en andere vormen van kennis ....................... 28
Sociologie van de wetenschap: hoe worden wetenschappelijke feiten geconstrueerd? ............ 28
2. Het externalistische perspectief: institutionele sociologie van de wetenschap........................... 29
Een externalistisch standpunt ....................................................................................................... 29
Het standaardbeeld van wetenschap: formeel en onaangetast door sociale omstandigheden .. 30
Hand in hand met formalistische wetenschapsfilosofie ............................................................... 30
Robert Merton: institutionele sociologie van de wetenschap ..................................................... 31
De normatieve structuur van de wetenschap .............................................................................. 31
Kritiek (1) op institutionele sociologie van de wetenschap: meer prescriptief dan beschrijvend?
...................................................................................................................................................... 32
Publicatiebias ................................................................................................................................ 33
Het Mattheüseffect in de wetenschap ......................................................................................... 34
Kritiek 2: externalistisch model maakt kennis ontoegankelijk voor sociologische analyse .......... 34
3. Naar een internalistisch perspectief: de invloed van de paradigmatheorie van T. Kuhn ............. 35
Thomas Kuhn als sleutelfiguur: de relatie tussen cognitieve en sociale structuren..................... 35
De paradigmatheorie van Thomas Kuhn ...................................................................................... 35
De ontwikkeling van de wetenschap wordt gedragen door totale structuren of 'paradigma's' .. 36
De pre-paradigmatische periode .................................................................................................. 36
De paradigmatische periode ......................................................................................................... 36
Revolutionaire wetenschap - wetenschappelijke revoluties ........................................................ 37
Wetenschappelijke revoluties: wat is de aard van de paradigmaverschuiving? .......................... 37
Wetenschappelijke paradigmaverschuiving ................................................................................. 38
Kuhns invloed op de ontwikkeling van de wetenschapssociologie (1) ......................................... 38
Interpretatieve flexibiliteit ............................................................................................................ 38
Kuhns invloed op de ontwikkeling van de wetenschapssociologie (2) ......................................... 39
Twee sociologische zwakheden van Kuhns theorie ...................................................................... 39
4. De sociale constructie van wetenschappen .................................................................................. 40
De sociale constructie van wetenschap en technologie? ............................................................. 40
De constructie van wetenschap/technologie is ‘sociaal’ .............................................................. 40
5. Het strong programme: Edinburgh School ................................................................................... 41
Wetenschapssociologie: Edinburgh School (het Strong-programma) .......................................... 41
In de wetenschap spelen meerdere professionele, economische en politieke belangen ............ 41
Het ‘strong program’ benadrukt de verankering van wetenschap in de bredere cultuur ........... 42
Wetenschap en cultuur: metafoor als heuristisch hulpmiddel .................................................... 43
Metaforen ..................................................................................................................................... 43
2
, David Bloor’s strong programme .................................................................................................. 43
Het symmetrieprincipe (EXAMEN!!!) ............................................................................................ 44
Bloor’s strong programme ............................................................................................................ 45
Japanse vermenigvuldiging ........................................................................................................... 46
De zwaktes van het strong program (1) ........................................................................................ 46
De zwaktes van het sterk programma (2) ..................................................................................... 47
Wetenschappen als ‘praktische’ activiteit .................................................................................... 47
Het empirische programma van het relativisme (bv. Collins, Pinch) (1) ...................................... 48
De doelstellingen van het "empirische programma van relativisme" (bijv. Collins, Pinch) (2) .... 49
Een voorbeeld van een wetenschappelijke controverse en interpretatieve flexibiliteit: het
klimaatdebat ................................................................................................................................. 49
De hockey stick ............................................................................................................................. 50
Klimaatcurven: hoe meer data, hoe minder duidelijkheid? ......................................................... 50
Hoe wetenschappelijke modellen / paradigma's de werkelijkheid construeren (bijvoorbeeld het
klimaatdebat) ................................................................................................................................ 51
Enkele misvattingen over sociaal constructivisme ....................................................................... 52
Wetenschapsoorlog ...................................................................................................................... 52
6. De sociale constructie van technologie ........................................................................................ 52
De sociale constructie van technologie ........................................................................................ 52
Technologisch determinisme: karakteristieken ............................................................................ 53
Technologisch determinisme: Sovjetunie ..................................................................................... 53
Instrumentalistische weergave ..................................................................................................... 54
Instrumentalisme vs ‘coproductie’ ............................................................................................... 54
Technologisch determinisme: superieur?..................................................................................... 54
SCOT (sociale constructie van technologie) .................................................................................. 55
Voorbeeld: geschiedenis van de fiets ........................................................................................... 56
Schema: artefacten, sociale groepen, problemen en oplossingen ............................................... 57
Interpretatieve flexibiliteit ............................................................................................................ 58
Afsluiting ....................................................................................................................................... 58
Les 3: Actor Netwerk Theorie ............................................................................................................... 59
Overzicht ....................................................................................................................................... 59
1. Inleiding: van ‘sociaal constructivisme’ naar ‘actor-netwerk-theorie’ ......................................... 59
De ‘sociale’ dimensie van technologie .......................................................................................... 59
Welk argument maakt dit verhaal... ............................................................................................. 60
John Law's (1991) – een van de hoofdrolspelers van ANT – herlezing van winner's story .......... 60
Een Actor-Netwerk-Theorie citaat om mee te beginnen ............................................................. 61
3
, Kernvraag ...................................................................................................................................... 61
Actor-Netwerk-Theorie (ANT) ....................................................................................................... 62
Gegeneraliseerde symmetrie (Latour) .......................................................................................... 62
Actor-Netwerk-Theorie: Kritiek van klassieke sociologie ............................................................. 63
2. Basistermen: actant – netwerk – black box – translation............................................................. 63
Het probleem met de Actor-Netwerk-Theorie ............................................................................. 63
Theorie? ........................................................................................................................................ 63
Actor? ............................................................................................................................................ 64
Netwerk? ....................................................................................................................................... 65
Basistermen: actant, netwerk, blackboxing, translatie ................................................................ 65
Actanten ........................................................................................................................................ 65
Black boxing of interpunctie/punctuatie ...................................................................................... 66
De black box openen..................................................................................................................... 66
De black box openen: ‘auto’ als voorbeeld................................................................................... 67
Constructivisme?........................................................................................................................... 68
Voorbeeld: Nederland, het land van de fietsen............................................................................ 68
Translatie....................................................................................................................................... 69
Pedofil van Boavista ...................................................................................................................... 70
De verspreiding van wetenschappelijke gegevens (onveranderlijke mobiele telefoons) ............ 71
3. De evolutie van Latour’s werk ...................................................................................................... 72
Van laboratoriumstudies tot een theorie van de (a-)moderne samenleving (wereld) ................ 72
Laboratoriumstudies ..................................................................................................................... 72
Van laboratorium naar maatschappij: hoe verhoudt het labowerk zich tot de bredere
samenleving? ................................................................................................................................ 73
De ‘pasteurisatie’ van Frankrijk (1) ............................................................................................... 73
De ‘pasteurisatie’ van Frankrijk .................................................................................................... 75
Alles kan handelen ........................................................................................................................ 75
Technologie: scripting en regulering van menselijk gedrag (1) .................................................... 75
Technologie is de samenleving die duurzaam is gemaakt ............................................................ 76
Technologie: scripting en regulering van menselijk gedrag (2) .................................................... 76
Latour’s relatie tot de moderniteit ............................................................................................... 76
Bruno Latour’s a-modernisme ...................................................................................................... 77
Politiek van de natuur ................................................................................................................... 78
4. Micro-macro? Een voorbeeld van grootschalig ‘netwerken’........................................................ 79
Micro- macro................................................................................................................................. 79
‘Netwerken’ als een precair, onwaarschijnlijk proces .................................................................. 80
4
, De Portugese expansie (15e-16e eeuw): een voorbeeld van succesvolle, grootschalige
netwerken of ‘engineering’ van heterogene elementen .............................................................. 80
Carreira da India............................................................................................................................ 81
De Volta......................................................................................................................................... 81
5. Kritiek ............................................................................................................................................ 82
Les 4: Performativiteit en wetenschap ................................................................................................. 83
1. Performativiteit / reflexiviteit ....................................................................................................... 83
Wetenschappen als een ‘constructie’ ........................................................................................... 83
De ‘pasteurisatie’ van Frankrijk .................................................................................................... 84
Wetenschap en performativiteit .................................................................................................. 84
2. Economie als een performatieve wetenschap.............................................................................. 85
Performativiteit van economie (sociale studies van financiën) .................................................... 85
Performativiteit in de economie (1).............................................................................................. 85
Performativiteit in de economie (2).............................................................................................. 87
3. Performativiteit in de sociale wetenschappen: de uitvinding van de 'publieke opinie' ............... 88
Performativiteit in de sociologie: de uitvinding van de 'publieke opinie' (Osborne & Rose) (2) .. 88
Performativiteit in de sociologie: de uitvinding van de 'publieke opinie' (Osborne & Rose) (3).. 89
Performativiteit in de sociologie: de uitvinding van de 'publieke opinie' (Osborne & Rose) (4).. 89
Performativiteit in de sociologie: de uitvinding van de 'publieke opinie' (Osborne & Rose) (5) .. 90
4. Performativiteit in de biomedische wetenschappen: mensen vormen (making up people) ....... 90
Berichten van de media ................................................................................................................ 90
Bio-medicalisering (= bio-medicalisation)..................................................................................... 92
Biomedicalisering (= biomedicalization) ....................................................................................... 93
De definitie en betekenis van een ziekte verandert in de loop van de tijd en is afhankelijk van
een specifieke ‘denkstijl’: autisme ................................................................................................ 93
De definitie en betekenis van een ziekte verandert in de loop van de tijd en is afhankelijk van
een specifieke ‘denkstijl’: depressie ............................................................................................. 94
De verspreiding van wetenschappelijke classificaties via DSM .................................................... 94
DSM: Medische taxonomie of diagnose? ..................................................................................... 98
Reificatie ("een ding maken") van een classificatie van ziekten ................................................... 99
Wetenschappelijke classificatie is performatief ........................................................................... 99
Ian Hacking: making up people (mensen verzinnen/opmaken) ................................................. 100
Hacking’s handleiding ................................................................................................................. 101
Voorbeeld: het ‘normale’ kind .................................................................................................... 101
Rol van de farmaceutische industrie? ......................................................................................... 103
Les 5: Standaardisatie en commensuratie (evenredigheid) ............................................................... 104
5
,1. Standaardisatie? Enkele voorbeelden ........................................................................................ 104
Standaardisatie van voedsel ....................................................................................................... 105
De ontwikkeling van de supermarkttomaat (G.C. Hannah, 1940-1950)..................................... 105
Standaardisatie van voedsel labelling ......................................................................................... 106
Standaardisatie van ziektes......................................................................................................... 106
2. Standaarden/ standaardisatie: definities, types en functie ........................................................ 107
Standaarden: definitie en functie ............................................................................................... 107
Technische standaardisering....................................................................................................... 107
Types van standaarden ............................................................................................................... 108
Internationale Classificatie van Ziektes (WHO)........................................................................... 108
Labels .......................................................................................................................................... 109
Gestandaardiseerde schooltesten op basis van gestandaardiseerde curricula ......................... 109
Standaardisatie (1) ...................................................................................................................... 109
Standaardisatie (2) ...................................................................................................................... 110
3. Korte geschiedenis van standaardisatie ..................................................................................... 110
Korte geschiedenis van standaardisatie ..................................................................................... 110
Introductie van het metrieke systeem (metric system).............................................................. 111
De metrische revolutie van de 18e eeuw .................................................................................... 111
James Scott: proces van staats-gebaseerde 'standaardisatie' of : de samenleving 'leesbaar'
maken ......................................................................................................................................... 112
Regionale talen in Frankrijk ........................................................................................................ 113
Haussman planning Paris ............................................................................................................ 114
Wetenschappen en standaardisatie (1) ...................................................................................... 114
Wetenschap en standaardisatie (2) ............................................................................................ 115
19e – 20e eeuw: eerste globalisering........................................................................................... 115
Ontwikkeling van een ‘wereldtijd’ .............................................................................................. 115
Diffusie (verspreiding) en standaardisatie van classificaties ...................................................... 116
Standaardisatie en globalisering ................................................................................................. 117
Waarom zijn bananen gebogen? ................................................................................................ 117
4. Netwerkkracht van standaarden ................................................................................................ 118
‘Netwerkkracht’ van standaarden .............................................................................................. 118
Voorbeeld: de globale dominantie van Engels ........................................................................... 118
Het Britse Rijk .............................................................................................................................. 118
Drie cirkels van Engels (Kachru) .................................................................................................. 119
5. Kwantitatieve standaardisatie of ‘evenredigheid’ ...................................................................... 119
Evenredigheid (commensuratie) veronderstelt kwantificering, maar verschilt ervan ............... 119
6
, Evenredigheid (commensuratie), een variant van standaardisatie ............................................ 119
Kwantificering en 'evenredigheid' vereisen werk ....................................................................... 120
Opmars van het BBP (= GDP) ...................................................................................................... 120
BBP als maatstaf voor maatschappelijke vooruitgang................................................................ 120
Hoge BBP man versus lage BBP man .......................................................................................... 120
Alternatieven voor het BBP? ....................................................................................................... 121
Kwantitatieve classificatiesystemen worden ook gebruikt voor discipline en controle............. 121
Voorbeeld: school en universitaire rankings in de VS................................................................. 121
Hoe werkt de 'reactiviteit' van rankings? ................................................................................... 121
Rankings hebben een normaliserend vermogen ........................................................................ 122
Waar komt de autoriteit van cijfers en ranglijsten vandaan? .................................................... 122
Les 6: De maatschappelijke regulering van risico's............................................................................. 123
1. Introductie: het concept risico .................................................................................................... 123
Nieuwe wetenschappelijke en technologische risico’s (1) ......................................................... 123
Nieuwe wetenschappelijke en technologische risico’s (2) ......................................................... 123
Nieuwe sociologische en technologische risico’s (3) .................................................................. 124
Het concept ‘risico’: introductie ................................................................................................. 125
Risico/hazard............................................................................................................................... 125
Risico en onzekerheid ................................................................................................................. 126
2. De traditionele risicobenadering ................................................................................................ 126
De traditionele risicobenadering ................................................................................................ 126
Risico assessment/ risico management: voorbeeld.................................................................... 127
Risico assessment........................................................................................................................ 127
Risico management (1) ............................................................................................................... 127
Risico management (2) ............................................................................................................... 128
Risico management (3) ............................................................................................................... 128
Gezondheidsrisico’s geclassificeerd in daly’s .............................................................................. 130
Risico management (4) ............................................................................................................... 130
3. Risico, verantwoordelijkheid en overheid .................................................................................. 131
Risico's, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid .................................................................. 131
Risico: een collectief en individueel fenomeen .......................................................................... 132
Overheid en risico ....................................................................................................................... 133
De individuele verantwoordelijkheid voor risico's wordt belangrijker....................................... 134
“Tailleomvang belangrijk mortaliteitsrisico” .............................................................................. 134
4. Problemen met de traditionele risicobenadering & nieuwe uitdagingen .................................. 135
Intrinsieke problemen van de klassieke risicobenadering (3 kritieken) ..................................... 135
7
, Veranderende externe omstandigheden: nieuwe uitdagingen .................................................. 139
5. Naar een gedifferentieerde en constructivistische risicobenadering......................................... 140
Naar een nieuwe, meer gedifferentieerde risicobenadering: oude versus nieuwe risico's ....... 140
Ulrich Beck’s theorie van nieuwe risico’s.................................................................................... 140
6. Van voorzorg (precaution) naar reactief (proaction)? ................................................................ 141
Precaution? ................................................................................................................................. 141
Proaction? ................................................................................................................................... 142
Les 7: Gastles Tomas Koch - Wetenschappelijke internationalisering vanuit de marge. Wat betekent
het om een wereldspeler te worden? ................................................................................................ 142
1. Hoe universeel is universalisme? Ongelijkheden........................................................................ 143
Enkele trends die momenteel van invloed zijn op wetenschappelijke gemeenschappen
wereldwijd .................................................................................................................................. 144
2. Onderzoek naar/uit de semi-periferie ........................................................................................ 144
Een korte uitleg over Latijns-Amerika ......................................................................................... 144
Evolutie van auteurschap en publicatietaal van Chileense artikelen in WoS, 1976-2015 .......... 145
Evolutie van auteurschap en publicatietaal van Chileense tijdschriften opgenomen in WoS,
1976-2015 ................................................................................................................................... 145
Evolutie van co-auteurschap van Chileense artikelen in WoS-index, 1976-2015....................... 146
Evolutie van taal van Chileense artikelen in WoS-index, 1976-2015.......................................... 146
Evolutie van de relatie tussen citatie- en publicatiecijfers ......................................................... 146
Wat betekent internationaliseren voor Chileense tijdschriften? ............................................... 147
Nationalistische internationalisering - Geografische denkbeelden (1) ...................................... 147
Nationalistische internationalisering - Geografische denkbeelden (2) ...................................... 147
Nationalistische internationalisering - Disciplinaire verschillen ................................................. 148
Internationalisering berekenen - Geografische denkbeelden (1) ............................................... 148
Internationalisering berekenen - Geografische denkbeelden (2) ............................................... 148
Internationalisering berekenen - Geografische denkbeelden (3) ............................................... 148
Internationalisering berekenen - Geografische denkbeelden (4) ............................................... 149
Internationalisering berekenen – Natuurwetenschappen ......................................................... 149
Internationalisering berekenen - Sociale en geesteswetenschappen ........................................ 149
Waarom deze homogeniserende trend? .................................................................................... 150
Lokale, institutionele omkaderde transformaties ...................................................................... 150
Land van de laatste graad behaald door sociologen van Valparaíso (2003-2019) ..................... 150
Gemiddeld aantal publicaties per socioloog van Valparaíso (2003-2019) ................................. 151
Geografische denkbeelden - Grenzen verleggen binnen de wetenschapswereld ..................... 151
Co-auteurschapsnetwerken van sociologen in Valparaíso (2003-2019) .................................... 152
8
, 3. Wat kunnen deze bevindingen ons vertellen over de wereld van de wetenschap .................... 152
Les 8: De kenniseconomie .................................................................................................................. 152
1. Opkomst en belangrijkste kenmerken van de kenniseconomie ................................................. 153
Voedsel........................................................................................................................................ 153
Sporten........................................................................................................................................ 154
Gezondheid ................................................................................................................................. 154
Opkomst van een kennissamenleving/economie ....................................................................... 154
Kenniseconomie (1) .................................................................................................................... 155
Exponentiële toename van het aantal internetgebruikers ......................................................... 156
De kenniseconomie: kennis als belangrijkste productiefactor ................................................... 156
Kenniseconomie (2) .................................................................................................................... 156
Van Fordisme naar… ................................................................................................................... 157
Slimme voertuigen, slimme transportsystemen ......................................................................... 157
Informatieproducten .................................................................................................................. 158
Maatwerk- digitale marketing .................................................................................................... 158
Prosumenten (prosumers) .......................................................................................................... 159
ICT ............................................................................................................................................... 159
Datafication ................................................................................................................................. 159
Voorbeeld: Formsolver ............................................................................................................... 160
Voorbeeld: DNA sequentie ......................................................................................................... 160
The internet of things ................................................................................................................. 161
‘Slimme’ steden (smart cities)..................................................................................................... 161
Het gekwantificeerde zelf (the quantified self) .......................................................................... 162
2. Wat zijn de gevolgen voor sociale ongelijkheid? ........................................................................ 162
Distributieve gevolgen van transitie naar kenniseconomie? ...................................................... 162
Naar een 'onderwijsdemocratie' ('diplomademocratie')? .......................................................... 163
3. Kennis als productiefactor: belangrijkste kenmerken Kennis als productiefactor: specifieke
kenmerken (1) ............................................................................................................................. 163
Kennis als productiefactor: specifieke kenmerken (2)................................................................ 164
Kennis als publiekgoed? .............................................................................................................. 165
Niet-exclusiviteit : het ideaal van freeflowing (vrij stromen) van openbare informatie ............ 165
Beperkingen om kennis openbaar te maken (eerste beperking) ............................................... 166
Expliciete kennis (explicit knowledge) en stilzwijgende kennis (tacit knowledge) ..................... 167
Beperkingen bij het openbaar maken van kennis (tweede, derde en vierde beperking) .......... 168
4. Intellectuele eigendomsrechten Enkele inzichten uit de 'economie van informatie’ (1) ....... 168
Economie van informatie (2) ...................................................................................................... 169
9
, Kenniseconomie .......................................................................................................................... 169
Intellectueel eigendom (1) .......................................................................................................... 170
Intellectueel eigendom (2) .......................................................................................................... 170
Intellectueel eigendom (3) .......................................................................................................... 171
'Octrooioorlog of patentoorlog' van Apple/Samsung ................................................................. 172
5. Wereldwijde kennisongelijkheid: het geval van medische R&D (onderzoek & ontwikkeling) ... 173
Wereldwijde kennisongelijkheid ................................................................................................. 173
Wereldwijde R&D-uitgaven, per regio: 2015 .............................................................................. 174
Verleende octrooien (patenten) ................................................................................................. 174
De 'imperialistische' rol van intellectuele eigendomsrechten .................................................... 175
“Bio-piracy (= bio-piraterij)”: neem plant ................................................................................... 175
Wereldwijde ongelijkheden in medische R&D (1) ...................................................................... 177
Wereldwijde ongelijkheden in medische R&D (2) ...................................................................... 177
Problemen – Oplossingen? ......................................................................................................... 178
6. Wetenschapsbeleid: publieke en private financiering................................................................ 179
Wetenschapsbeleid: publieke en private financiering (1) .......................................................... 179
Wetenschapsbeleid: publieke en private financiering (2) .......................................................... 179
Drie modellen van wetenschapsbeleid (Archibugi) .................................................................... 180
Model 1: De oorsprong van wetenschapsbeleid: het lineaire model ......................................... 180
Lineair model .............................................................................................................................. 180
Enkele problemen van het lineaire model .................................................................................. 181
Model 2: Het neo-Schumpeteriaanse model .............................................................................. 181
Er zou geen Iphone zijn zonder de door de staat gefinancierde investeringen in innovaties
(Mazzucato) ................................................................................................................................ 182
Mode 2 wetenschappen ............................................................................................................. 182
Model 3: De neoliberale revolutie (1) ......................................................................................... 183
Model 3: De neoliberale revolutie (2) ......................................................................................... 183
‘Bayh-Dole Act’ of ‘University and Small Business Patent Procedures Act’................................ 183
R&D-uitgaven 1997-2008............................................................................................................ 185
Enkele gevolgen van de privatisering van kennis in medische wetenschappen ........................ 186
Les 9: Gastles Luca Marelli - het Europese bestuur van COVID-19 digitale contactopsporing: van
bestuur naar burgers en terug ............................................................................................................ 187
Overzicht ..................................................................................................................................... 187
1. Europese digitale gezondheidsbestuur in tijden van pandemie ................................................. 187
Contact-tracering ........................................................................................................................ 187
Digitale toepassingen voor het traceren van contacten (Covid-19-apps) .................................. 188
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur UAntwerpenKdG. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
