Inleiding - 18/02/2022
Afweer = reactie van menselijk organisme ter bescherming tegen lichaamsvreemde bestanddelen.
Complex afweersysteem tegen binnendringende MO en vreemde "abnormale" cellen met
uitschakeling of eliminatie als doel
We worden continu 'aangevallen': bacteriën en virussen, parasieten, schimmels,…
Ons lichaam maakt een onderscheid tussen eigen en niet-eigen cellen, we worden geboren met de
neiging om alles af te stoten.
Infectierisico: afhankelijk van agressiviteit van de kiem en weerstand van de patiënt
Afweersysteem = 3 verdedigingslinies:
Niet-specifieke (aangeboren) afweer
o 1ste verdedigingslinie - uitwendig
o 2de verdedigingslinie - inwendig
Specifieke (verworven) afweer:
o 3de verdedigingslinie
De niet-specifieke (aangeboren) afweer: eerste verdedigingslinie
Mechanische barrière = begrenzing van huid of dekweefsel.
o Huid = ondoordringbaar, zuurtegraad 3-4 pH, bedekt door epitheelcellen en
hoornlaag
o Slijmvliezen = dunne laag, zwakkere barrière
o "Toegangspoorten" hebben extra verdediging nodig, bv desquamatie (loslaten van
cellen), hoesten/niezen, peristaltiek, vloeistoffen die 'schoonspoelen' (traanvocht,
urinelozing, speeksel), antimicrobiële stoffen in lichaamsvochten, hoge zuurtegraad
(bacteriedodend), slijmvliezen die antistoffen secreteren
Biologische barrière = bacteriologische barrière + chemische barrière = commensale flora,
niet-pathogene of potentiële pathogene bacteriën
o Bacteriologische barrière = lichaamseigen bacteriële flora (ca 2kg! 10x meer
bacteriële cellen dan menselijke!) zorgen ook voor chemische barrière dmv aanmaak
chemische stoffen
o Chemische barrière = kunnen door lichaam zelf (of lichaamseigen bacteriën of
commensalen) aangemaakt worden
-> cfr vergelijking parkeergarage -> teveel hygiëne en minder commensale flora -> meer plaats voor
pathogene flora; bv nieuwe acne crème met meer commensale flora zodat er minder plaats is voor
ziekmakende flora
Normale commensale flora
Ontstaan: pasgeborene krijgt snel na geboorte natuurlijke flora (bij geboorte, omgeving, verzorgers)
Commensaal = mens ondervindt geen nadeel, stabiele flora -> microbioom = MO die in de mens
huizen, zoals afzonderlijk orgaan
Locatie
géén commensale flora in bloed, gewrichtsvocht (synoviaal vocht), cerebro-spinaal vocht,
weefsels -> steriele compartimenten
lage aantallen in maag, luchtwegen (longen), urineblaas, baarmoeder
véél in de mond, geslachtsdelen, darmen, anus, neus, liezen,… (vochtige plaatsen)
1
, Bacteriën hebben voorkeurslocatie, je kan ziek worden als deze zich verplaatst -> sepsis -> Bv infuus
prikken: bacterie van de huid verplaatst zich naar bloedbaan
Je zou mensen kunnen opdelen obv bacteriepopulatie. Sommige bacteriën worden gelinkt aan
obesitas, bv bacteriepopulatie transplanteren bij muizen, wordt ook gelinkt aan depressie, autisme,…
Samenstelling commensale flora
= stabiel, voorkeur locatie, beïnvloedende factoren: dieet, leeftijd en AB
-> na AB kuur duurt het 6 à 12m tot commensale flora terug herstelt
-> psyche is ook een belangrijke factor, van invloed op commensale flora
Voordelen commensale flora
Kolonisatie-immuniteit -> nemen de "parkeerplaats" in + produceren chemische stoffen +
wijzigen zuurtegraad (bv lactobacillen)
Houdt verdedigingssysteem van de mens paraat door continue stimulatie van
immuunsysteem
Synthese van stoffen -> helpen bij vertering van resten, opname voedingsstoffen en
ontgifting (vit B3, K en B12) + bloeddrukregularisatie (NO in mondbacteriën)
Nadelen commensale flora
Potentieel pathogeen vermogen op andere locatie -> bv peritonitis, cystitis, (slik)pneumonie,
bacteriëmie, sepsis,…
Overwoekering van commensalen -> opportunistische of endogene infecties, bv na inname
van AB, basisch worden van huid, verzwakt afweersysteem
Natuurlijke verdediging van de huid
Onvriendelijke omgeving voor MO door lage vochtigheid + lagere temperatuur + lagere pH
Meer MO in vochtige delen: oksels, perineum, genitalia + schimmels en gisten in huidplooien
Niet te vaak wassen -> verhoogt de kans op binnendringen van pathogenen + droge huid +
geen intensieve frequente reiniging met agressieve producten + zeep grondig wegspoelen na
wassen -> normale residentiële/commensale flora worden vernietigd en pathogene
bacteriën kunnen overwoekeren
Lage pH van sebum (uit talgklieren) en zweet werkt remmend op groei van MO
Residente huidcommensalen:
o Staphylococcus epidermis -> zet sebum om in vetzuren
o Propionibacterium acnes -> in talgklieren en haarfollikels
o Candida albans -> gist in huidplooien
o Soms Staphylococcus aureus -> perineum en navel
Natuurlijke verdediging van de luchtwegen
Bovenste luchtwegen:
o mucuslaag op slijmvliezen vangen MO + trilharen borstelen onreinheden weg ->
worden verlamd door sigarettenrook!
o Ziektekiemen worden gedood door maagsap
o Amandelen en poliepen trekken immuunreactie op gang (zie verder)
o Commensale flora in neus, keel en luchtwegen verhinderen pathogenen
(parkeerplaatsgewijs) MAAR kunnen zelf ernstige ziekteverwekker zijn op andere
plaats!
Onderste luchtwegen:
o Normaal steriel
2
