Alle stof van het vak Rechtsfilosofie samengevat aan de hand van de hoorcolleges, werkgroepen, literatuur en tentamentraining. In vraag-antwoord stijl zodat je leert de vragen in het tentamen te beantwoorden. Ook worden filosofen met elkaar vergelijken en worden er verbintenissen gemaakt tussen ve...
Week 1 – Rechtspositivisme en natuurrecht; de verhouding tussen recht en
rechtvaardigheid
Wat is het verschil tussen normatieve theorieën en descriptieve theorieën?
Descriptieve theorieën doen uitspraken over het recht zoals het feitelijk is en in de praktijk
wordt toegepast. Deze theorieën proberen alleen te beschrijven wat kenmerkend is voor het
feitelijk recht, ongeacht of dit recht moreel juist of rechtvaardig is. Daarentegen hebben
normatieve theorieën betrekking op het recht zoals het behoort te zijn of op de vraag of het
recht wel of niet gehoorzaamd dient te worden. Wanneer het recht zoals het feitelijk is niet
voldoet aan de eisen van rechtvaardigheid wordt de theorie als maatstaf genomen. Hiermee
wordt het recht slechts als geldend recht erkend voor zover het overeenstemt met een
bepaalde conceptie van rechtvaardigheid.
Waarom kan John Locke’s theorie over het natuurrecht worden gezien als een
normatieve theorie?
Volgens Locke hebben mensen van nature recht op leven, vrijheid en goederen. Het is de taak
van de overheid om dit recht te garanderen. Als ze hierin verzaken hebben burgers het recht
op verzet. Dit is een normatieve theorie omdat de gelding van het recht volgens Locke
afhankelijk is van rechtvaardigheid: zo verliest het recht zijn gelding wanneer het in strijd
komt met fundamentele natuurrechtelijke beginselen.
Hoe verschilt het rechtspositivisme van het natuurrecht?
Volgens het rechtspositivisme bestaat het recht van een samenleving echter niet uit
natuurrechtelijke beginselen, maar komt het voor uit de formele eisen van het recht. Hierbij
wordt er bijvoorbeeld gekeken naar hoe het tot stand is gekomen en van welke autoriteit het
afkomstig is. Er wordt hierbij geen aandacht besteed aan de vraag of het recht moreel juist is.
Welke beperkte vorm van het rechtspositivisme bestaat er?
Volgens het wetspositivisme is de wet de enige erkende rechtsbron. De rechter is gebonden
aan de wet en er is geen ruimte voor interpretatie. De rechter is de bouche de la loi.
Welke beginselen zijn er in het positieve recht en hoe verhouden zij zich tot elkaar?
1. Rechtszekerheid;
2. Rechtvaardigheid;
3. Doelmatigheid;
In beginsel heeft rechtszekerheid voorrang boven rechtvaardigheid en doelmatigheid. In
gevallen van extreem wettelijk onrecht heeft de rechtvaardigheid voorrang boven de
rechtszekerheid en doelmatigheid.
Wat houdt de formule van Radbruch in?
In geval van een conflict tussen rechtszekerheid en rechtvaardigheid moet deze formule
worden toegepast. De formule bestaat uit twee criteria:
1. Onverdraaglijkheidscriterium: als er een conflict is tussen rechtvaardigheid en
rechtszekerheid heeft het positieve recht (rechtszekerheid) voorrang boven
rechtvaardigheid, tenzij: er sprake is van een onverdraaglijk conflict, dan moet de wet
in dat specifieke geval buiten toepassing gelaten worden;
2. Verloocheningscriterium: als de gelijkheid van mensen, de kern van rechtvaardigheid,
door het positieve recht wordt ontkend, dan is de wet nooit recht geweest. Denk hierbij
aan extreme gevallen (rassenwet).
1
, Waarom is de theorie van Herbert Hart een voorbeeld van descriptief
rechtspositivisme?
Volgens Hart hangt de geldigheid van rechtsregels niet af van moraliteit of rechtvaardigheid.
Hij betoogt dat de gelding van primaire rechtsregels, d.w.z. gedragsvoorschriften die zijn
gericht aan burgers, afhankelijk is van secundaire rechtsregels, d.w.z. regels die aangeven
welke instanties bevoegd zijn om primaire regels uit te vaardigen, te wijzigen en toe te passen.
Leg normatief rechtspositivisme uit aan de theorie van Gustav Radbruch voor de
Tweede Wereld Oorlog.
Radbruch meende dat de rechter wetten niet vanwege zijn persoonlijke opvattingen buiten
toepassing mocht laten. De wet is de wet. Daarbij benadrukte hij de waarde van
rechtszekerheid, die hij als mogelijkheidsvoorwaarde voor een maatschappelijke orde
beschouwde. Rechtszekerheid is volgens hem een voorwaarde voor orde en daarmee voor
vrijheid.
Wat bracht Radbruch ertoe om zijn eerdere positivistische standpunt te herzien?
Tijdens de Tweede Wereld Oorlog werd Radbruch geconfronteerd met het uiterst
onrechtvaardige recht van de nationaalsocialisten. Dit bracht hem ertoe om zijn standpunt te
herzien. Na de oorlog betoogde hij dat de tegenspraak tussen wettelijk recht en
rechtvaardigheid in bepaalde gevallen zo groot kon zijn, dat het wettelijke recht zijn
geldigheid verloor en niet langer door rechters diende te worden toegepast. Een rechter dient
de positieve wet op zijn inhoudelijke merites te beoordelen en desnoods buiten toepassing te
verklaren.
Welke kritiek heeft Hart op Radbruch’s naoorlogse benadering van het recht?
Hart betoogt dat de vraag naar de juridische geldigheid van het nazirecht los staat van enig
moreel oordeel over de inhoud van dat recht. Zo kan het nazirecht weliswaar moreel
verwerpelijk zijn, maar niettemin als recht hebben gegolden. Hart introduceert daarmee het
positivistische onderscheid tussen recht en moraliteit dat Radbruch had verworpen. Volgens
Hart kan ik elk geval de morele plicht tot gehoorzaamheid van het recht niet uit de juridische
geldigheid van het recht worden afgeleid.
Leg kort uit wat het verschil is tussen de theorie van het nazirecht van Radbruch en van
Hart.
Radbruch suggereerde dat het nazirecht überhaupt niet als recht kon worden aangemerkt: het
ontbeerde iedere juridische kwaliteit. Volgens Hart staat de juridische vraag of het nazirecht
moet worden beschouwd als geldend recht los van de morele vraag of het moet worden
toegepast en gehoorzaamd.
Welke twee belangrijke verschillen zijn er tussen het rechtspositivisme van de
vooroorlogse Radbruch en het rechtspositivisme van Hart?
Volgens Radbruch is de wet de enige bron van het recht. Daarentegen is rechtspraak volgens
Hart ook een bron van recht. Als tweede verschil heeft het wetspositivisme Radbruch een
normatieve strekking: rechters en burgers behoren de wet toe te passen te gehoorzamen. De
theorie van Hart is alleen beschrijvend.
Wat houdt Hart zijn descriptieve benadering van het natuurrecht in?
Hart stelt eisen voor een minimale inhoud van het natuurrecht, basisregels samenleving
1. Human vulnerability: geweldsverbod;
2. Approximale equality: gelijkheidsgebod;
2
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur noorwasmus. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,39. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
