Thomas more
Bouwtechnologie 3
samenvatting
Jordy Goemaes
25-12-2019
,Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1: inleiding. .................................................................................................................................................. 3
Hoofdstuk 2: interventietechnieken. ............................................................................................................................ 6
2.1 Algemeen:............................................................................................................................................................... 6
2.2 Beton: ..................................................................................................................................................................... 9
2.2.1 Oorzaken: ............................................................................................................................................................ 9
2.2.2 Identificatie:....................................................................................................................................................... 10
2.2.3 Interventie: ........................................................................................................................................................ 11
2.3 Staal: ..................................................................................................................................................................... 13
2.3.1 Oorzaken schade: .............................................................................................................................................. 13
2.3.2 Identificatie:....................................................................................................................................................... 14
2.3.3 Interventie: ........................................................................................................................................................ 16
2.4 Hout: ..................................................................................................................................................................... 19
2.4.1 Oorzaken: .......................................................................................................................................................... 19
2.4.2 Identificatie:....................................................................................................................................................... 20
2.4.3 Interventie: ........................................................................................................................................................ 21
2.5 Steen: .................................................................................................................................................................... 23
2.5.1 Oorzaken: .......................................................................................................................................................... 23
2.5.2 Identificatie:....................................................................................................................................................... 25
2.5.3 Interventie: ........................................................................................................................................................ 26
Hoofdstuk 3: Renovatie/energetische renovatie. ....................................................................................................... 27
3.1 Renovatie: ............................................................................................................................................................. 27
3.2 Energetische renovatie: ........................................................................................................................................ 29
Hoofdstuk 4: Elektriciteit en verlichting...................................................................................................................... 38
4.1 Elektriciteit:........................................................................................................................................................... 38
4.2 Verlichting:............................................................................................................................................................ 50
Hoofdstuk 5: Intelligente communicatie. ................................................................................................................... 57
Hoofdstuk 6: Specifieke interieurafwerking................................................................................................................ 59
6.1 Materiaal kennis: .................................................................................................................................................. 59
6.2 Constructieve kennis: ........................................................................................................................................... 63
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
2
,Hoofdstuk 1: inleiding.
Wat is renoveren?
Het door ingrijpende verbouwing weer bewoonbaar maken van een huis of stadswijk
Volgens wiki NL: Het herstellen en wanneer nodig gedeeltelijk vernieuwen, van een bestaand pand,
waardoor het weer bruikbaar wordt naar de huidige maatstaven en normen
Volgens wiki EN: The process of improving a broken, damaged, or outdated structure, renovations are
typically either commercial or residential.
Verschil tussen renoveren en vernieuwen (in Nederland).
Renovatie
Bij zowel renovatie als woningverbetering gaat het om het (gedeeltelijk) vernieuwen van de woning. Dat kan
inhouden dat de woning verandert of vergroot. Denk bijvoorbeeld aan het wijzigen van enkel naar dubbel glas.
Maar het kan ook gaan om sloop, waarna op dezelfde plaats een nieuwe woning wordt gebouwd.
Onderhoud
Bij onderhoud gaat het om het herstel of vervanging van delen van de woning waar bij het wooncomfort gelijk
blijft. Bijvoorbeeld het vervangen van oude kozijnen zonder meer.
Verschil tussen verbouwen, renoveren en restauratie.
Verbouwen betekent het plaatsen en/of uitbreken van muren, het uitbreiden van de woonruimte of een
aanbouw plaatsen. Er worden zichtbare veranderingen aan gebracht in o.a. vierkante meters, muuropeningen. Er
is sprake van veranderen en uitbreiden. Er kan gebruik gemaakt worden van zowel oude als nieuwe materialen
en technieken. In combinatie met het isoleren van het dak en gevels, en het toepassen van isolatieglas, wordt ook
het comfort en de duurzaamheid verhoogd. Aanpassen en herstellen aan de eisen van de huidige tijd staat
centraal.
Renovatie betekent het aanpassen van een gebouw om het weer te laten voldoen aan de eisen van vandaag op
het gebied van duurzaamheid, comfort, veiligheid, etc. Hierbij hebben een dak -en/of gevel renovatie een grote
impact op de uitstraling van een gebouw. Het kan gaan om het herstellen van de oude uitstraling of juist
toevoegen van een nieuwe uitstraling. Als we de renovatie enkel beperken tot dak én gevel, spreken we van een
bouwschilrenovatie.
Restauratie verschilt van renovatie doordat bij restauratie alleen traditionele materialen en technieken gebruikt
worden. Monumentale panden behouden zo hun karakteristieke eigenschappen. Hierbij is sprake van herstellen
middels traditionele materialen en technieken, vaak bij monumentale panden. Duurzame en
comfortverbeteringen zijn hier een stuk complexer.
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
3
,Verschil tussen renovatie en vernieuwbouw (in fiscaal-technische context).
Renovatie in deze context zien we als het deels aanpassen van het bestaande met eventuele duurzaamheids-,
veiligheids-en comfortverbeteringen. Al dan niet in combinatie met een beperkte uitbreiding in nieuwbouw.
Premies en verlaagde BTW tarieven kunnen van toepassing zijn.
Vernieuwbouw is de sloop van het grootste deel van de bestaande woning en de heropbouw ervan, al dan niet
op bestaande structuren, in nieuwbouw. Premies en aangepaste fiscaliteit zijn beperkt.
Ingrijpende energetische renovatie(IER): een renovatie waarbij minstens de opwekker voorverwarming of
koeling volledig vervangen wordt én minstens75% van de buitenschil wordt (na)geïsoleerd.
Renovatie gestuurd op basis van premies
Het Agentschap Wonen-Vlaanderen bood oorspronkelijk verschillende subsidies aan: de verbeterings-en
aanpassingspremie en de renovatiepremie. Voor de verbouwer was het niet makkelijk om juiste keuzes te maken.
Er was een grote overlap op het vlak van doelgroepen renovatiewerken, maar elk met eigenvoorwaarden.
Daarom heeft de Vlaamse Regering op 21 december2018 de integratie goedgekeurd van de verbeterings-en
renovatiepremie tot één overkoepelende renovatiepremie. De aanpassingspremie, die zich specifiek richt op
welomschreven woningaanpassingen voor 65-plussers, blijft als aparte premie bestaan.
Wat valt onder de renovatiepremie:
Vervangen ramen (glas én schrijnwerk), hoogrendementsglas
aanpassen elektriciteit
aanpassen sanitair wanneer woning > 30 jaar
plaatsen zonneboiler, plaatsenwarmtepomp
na-isoleren van buitenmuren en vloeren
Herbestemmen, Herbestemming, Transformatie, Conversie
Herbestemmen: het hergebruiken van een gebouw door er een nieuwe functie aan te geven. Panden die voor her
bestemming in aanmerkingkomen zijn vaak een monument, ze zijn beeld bepalend voor een stad of dorp, of zijn
kenmerkend voor een streek. De architectonische en cultuurhistorische context speelt een belangrijke rol.
Om een pand geschikt te maken voor de nieuwe bestemming wordt deze vaak geheel of gedeeltelijk
gerenoveerd.
Herbestemming= (gedeeltelijk) behoud+ functieverandering+ eventueel(gedeeltelijke) sloop +
eventueel(gedeeltelijk) nieuwbouw
Veel kans voor stagnatie(het zeer traag verlopen van het project) en regelzucht.
Soms wordt gekozen voor casco renovatie. Het pand wordt wind- en waterdicht opgeleverd. Er wordt rekening
gehouden met opdeelbaarheid. Gemeenschappelijke bouwdelen worden voorzien (schachten) en eventueel
afgewerkt (traphallen, liften). De opdeelbaarheid en afbouw van de verschillende units wordt overgelaten aan
andere partijen.
Façadisme
Het behouden van de gevel (de façade) van een gebouw, terwijl het achterliggende gedeelte volledig wordt
vervangen door een nieuwbouw. Dit is een compromis tussen monumentenzorg en de sloopwensen van
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
4
,projectontwikkelaars. Het is dus een vorm van vernieuwbouw. Deze staat onder kritiek van monumentenzorgers
omdat het slechts de buitenkant van een gebouw bewaart en de kern van het pand vernielt. De combinatie van
een oude gevel en een modern pand vergt specifieke esthetische zorg.
De perceptie dat Renovatie goedkoper is dan Nieuwbouw is fout.
Overheidsregulering maakt een renovatie project complexer tov. een nieuwbouw project. Enerzijds wordt een
scala van premies (kleine schalig-bijv. woonhuis) en financieringen (grote schaal met Europese gelden –bijv. de
reconversie van mijnbouwsite) aangeboden. Hier kan je gemakkelijk vastlopen rond interpretaties.
Anderzijds is er een strikte administratieve uitrol (bijv. het bouwaanvraag proces) en de bewaking ervan waarbij
verschillende uiteenlopende expertenpartijen hun zeg hebben.
Facetten
1. Ik kan de architecturale waarde (1a) van een bestaand pand zien, zowel naar uitstraling als functioneel
gebruik. Ik kan een intelligente constructieve opzet(1b) voorstellen. Waar kan ik in de bestaande toestand
ingrijpen? Hoe kan ik op een efficiënte manier omgaan met de bestaande dragende structuren? Ik kan dit
correct communiceren via grondplannen, snedes, gevelaanzichten en details met onderscheid bestaande
toestand/nieuwe toestand en focus op een afbraakinventaris.
2. Ik kan de veiligheid van het gebouw aanpassen naar hedendaagse normen en verwachtingen. Hierbij
denken we aan structuur, gebruik, brand, inbraak. Ik weet welke normen ik kan raadplegen. Ik kan de
nodige berekeningen begrijpen, maken en interpreteren.
3. Ik kan het comfort van het gebouw aanpassen naar hedendaagse normen en verwachtingen. Hierbij
denken we aan bruikbaarheid, energiezuinigheid, gezondheid. Ik weet welke normen ik kan raadplegen. Ik
kan de nodige berekeningen begrijpen, maken en interpreteren.
4. Ik kan alle gegevens bij elkaar brengen voor de EPB berekening en EPB software toepassen van het
gerenoveerde gebouw. Ik kan de juiste aanbevelingen maken om EPB conform te renoveren.
5. Ik kan de juiste technieken (installaties) kiezen en beschrijven om de bestaande technische installaties
toekomst gericht aan te passen.
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
5
,Hoofdstuk 2: interventietechnieken.
2.1 Algemeen:
Onderzoek is nodig bij:
Accidentele belasting: brand, ontploffing, …
Tekenen van veroudering
Toepassing van slechte materialen
Hogere belasting of strengere eisen (brand)
Aanpassingen structuur
en dit zowel bij behoud van functie of bij een nieuwe functie.
Stappen van een onderzoek:
S1 inspectie
S2 dringende actie
S3 info-verzameling
S4 gedetailleerd onderzoek
S5 nazicht van de structuur (herberekening)
S6 verder te ondernemen stappen
S7 verslag en aanbevelingen
S1 inspectie
Structuur moet meestal eerst vrijgemaakt worden
Zones die onderhevig waren aan brand of explosies, zeer goed bestuderen en eventueel onmiddellijke
actie ondernemen (stutten)
Plannen opzoeken en conformiteit nagaan
Constructiedatum bepalen indien er geen plannen zijn: zo kan men bepaalde problemen voorspellen
Indien er bekistings- en wapeningsplannen zijn voor een betonstructuur of constructieplannen voor een
staalstructuur: berekening van het draagvermogen is zinvol
S2 dringende actie
Vooral na brand of ongeval: stutten – afsluiten toegang – lokaal omleiden
Onmiddellijk verwijderen van loszittende delen die naar beneden kunnen vallen
S3 infoverzameling
Plannen zoeken: architectuurplannen (met details), bekistingsplannen (met details), wapeningsplannen,
staalconstructieplannen: liefst asbuilt, zo niet conformiteit nakijken
Berekeningen, meetstaten
Indien geen plannen: opmeten beton/staal en met niet-destructieve of destructieve methodes de
wapening bepalen
Rapporten over onderhoud, herstelling, verbouwingen, controles
Documenten te vinden bij bouwheer, architect, ingenieur, aannemers, openbare diensten, bibliotheken,…
Algemene documenten: handboeken en tijdschriften, normen en overzichtswerken
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
6
,S4 gedetailleerd onderzoek
Gebreken lokaliseren (soms geverfd of ingegoten) en de oorzaken hiervan:
o Grote vervormingen door buiging, impact, knik
o Breuken, scheuren of barsten
o Corrosie staal of betonstaal
o Aantasting hout door schimmels, insecten
o Afbrokkelen betondelen
o Vervormingen in verbindingen of ontbrekende verbindingen
S5 nazicht structuur (herberekening)
Evaluatie van de structuur (voor de huidige of toekomstige functie) is verschillend van ontwerp van een
structuur
Normen: oude normen versus EC (Eurocode sinds 1.1.11): verbeterde inzichten en nauwkeurigere
berekeningen toegelaten
Belastingen: vroeger lager dan nu!
Conclusie berekening:
o De structuur voldoet
o De structuur voldoet helemaal niet, maar er is geen teken van schade: dan de hypothesen
nakijken: belastingen, sterkte materialen (proeven) of een “situ belastingsproef” (belasten met
de 1.5x belasting om te testen of het zou breken) doen
o De structuur voldoet bijna (op 20% na): idem als vorig punt, na correcties kan men dan de
structuur versterken
S6 verder te ondernemen stappen
In situ belastingsproef: langzaam en duur, wat als er bezwijken optreedt, soms beter en goedkoper om opeens te
versterken
Belasten tot 1,25 à 1,5 x de karakteristieke belasting: vervorming moet onder bepaalde grens blijven
Nodige veiligheidsmaatregelen in acht nemen
Als er 6 of meer dezelfde delen zijn, kan men één ervan testen tot instorten, op voorwaarde dat dit
representatief is voor de andere
Voorop vastleggen met akkoord van alle partijen
Doorbuiging liggers: L/350 met max van 30 mm
Samendrukking kolommen: 2 mm
In situ belastingsproef: procedure:
Aanbrengen van belasting in stappen (meestal 10%): vaste stoffen, vloeistoffen in tanks, eventueel met
vijzels
Meten van beweging met verplaatsingsmeters
Meting van spanningen met rekstrookjes
Tijdens de test: veiligheid bewaken: schoring, automatische metingen
Na de test: inspectie, rapport met besluit
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
7
,Verschillende factoren die een rol kunnen spelen zijn bij de interventie:
Economische eisen
Technisch/structurele eisen
Prestatiesvereisten: vb. Uitzicht, gebruik
Gezondheidseisen
Conservatie-eisen
Wettelijke eisen
Milieu-eisen
Conservatie eisen
Vier niveaus van interventie:
Geen tussenkomst, met eventueel afzwakken van eisen
Verdere aftakeling tegengaan
Herstellen, versterken of vervangen van deel of geheel
Afbraak
Herstellen, versterken of vervangen:
Herstellen: oorspronkelijke sterkte, stabiliteit, stijfheid of duurzaamheid terug bereiken
Versterken: hogere sterkte, stabiliteit, stijfheid of duurzaamheid bereiken (door aanbrengen van
bijkomend materiaal, bijkomende wapening, bijkomende steunpunten, omhullen van elementen,…)
Vervangen: oorspronkelijke of hogere sterkte, stabiliteit, stijfheid of duurzaamheid bereiken
!!!Tijdelijk altijd de belastingen opvangen !!!!!!
In geval van beschermd monument:
Maximaal bewaren van originele constructie
Eerder herstellen en versterken dan vervangen
Gebruik van traditionele materialen en technieken waar mogelijk
Nieuwe materialen en ingrepen niet verdoezelen
Reversibele interventies indien mogelijk
S7 verslaggeving
In het verslag onderscheid maken tussen feiten, hypothesen, besluiten en aanbevelingen
Delen:
o Aanleiding
o Onderzoek (plannen en documenten), beschrijving en observaties
o Monstername en testen
o Herberekening en bespreking
o Besluiten en aanbevelingen
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
8
, 2.2 Beton:
2.2.1 Oorzaken:
Schade door carbonatatie:
Beton is alkalisch door de aanwezigheid van calciumhydroxide (Ca(OH)2) in het poriënwater: ph van 12-
13,5.
Rond het wapeningsstaal wordt een zeer dunne laag opgebouwd die de corrosie verhindert:
passivatielaag (Fe(OH)2: deze laag wordt vanzelf gevormd en onderhouden zolang de ph boven 11 blijft)
In aanwezigheid van CO2 en H2O uit de lucht kan de aanwezige vrije kalk Ca(OH)2 chemisch reageren tot
caco3 (dit zout wordt door water afgevoerd) waardoor het beton minder alkalisch wordt (ph = 8)
Dit proces start aan de oppervlakte en het carbonatatiefront plant zich naar binnen toe voort (8 mm na
10 j en 15 mm na 50 j)
Doordat de diffusie van koolzuur 1000 x groter is in lucht dan in water zal het proces meer voorkomen in
het contactvlak lucht-water: vochtfront.
Bijgevolg treedt het probleem meer op bij afwisselend natte en droge bouwdelen: op beschutte plaatsen
zijn de poriën zelden volledig met water gevuld (vb. Balkons)
Indien er dan zuurstof en water de wapening kunnen bereiken begint het staal te oxideren en hierbij
wordt ijzeroxide gevormd dat een groter volume inneemt als het staal zelf en bijgevolg het beton
wegdrukt, genoemd betonrot
Schade door chlorides:
Chloriden, afkomstig van zeewater of zeelucht of van dooizouten, … kunnen via de poriën en scheurtjes
het wapeningsstaal aantasten door lokaal te penetreren (putcorrosie) door de oxidelaag
Chloriden, afkomstig van granulaten: te beperken (in % tov cementmassa) tot:
o Ongewapend beton: 1%
o Gewapend beton: 0,4%
o Voorgespannen beton: 0,2%
Veel sneller dan carbonatatie
Versnellers (storten bij lage temperaturen)
Schade door corrosie aan het betonstaal als de volgende elementen aanwezig zijn:
Elektrolyt (zeewater, lucht met RV 65% of meer)
Anode (gaat in oplossing: levert elektronen)
Kathode (consumeert elektronen en zet ze om in (OH)-)
Metallische geleider (transporteert de elektronen van anode naar kathode)
Zeker wanneer:
passivatielaag wordt vernietigd door carbonatatie (verzuring) of door chloride-indringing (putcorrosie)
aanvoer van zuurstof en water door de scheuren
kleine soortelijke elektrische weerstand van beton om anode en kathode te onderhouden (< 500 Ω.m)
Jordy Goemaes 25-12-2019
Toegepaste architectuur
9
