Notes de cours
Notities RZL
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Notities van het vak Religie, zingeving en levensbeschouwing . Ik ben voor dit vak geslaagd in de eerste zit met een resultaat van 16/20.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Religie, Zingeving enLevensbeschouwing
Les 1 [8/11]
(!) Over de module komt geen vraag op het examen, je krijgt er wel 2 punten van het examen in
januari voor
Theopolitics = invloed van de religies op internationale politieke kwesties, maar ook op
maatschappelijke kwesties
Secularisatie, desecularisatie en globalisering
SECULARISATIE
Secularisatiethese = "rol van religie neemt af in moderne, geïndividualiseerde samenlevingen
met een liberale democratie, naarmate de levensstandaard toeneemt (mensen rijker
worden), een seculier-wetenschappelijk vertoog aan belang wint (hoe meer wetenschap aan
belang wint, hoe minder religie er nodig zal zijn), en de emancipatie van individuen en
groepen groeit (bv. Gelijkheid tussen man en vrouw)."
>> Seculier wetenschappelijk betoog: hoe meer wetenschap aan belang wint, hoe
waarschijnlijker het is dat levensbeschouwing op termijn misschien zal verdwijnen.
>> Dit is een belangrijke these, het is het vertrekpunt waarvan een groot deel denkt dat het
de waarheid is.
Het belang van godsdienst neemt af op twee gebieden:
1. Maatschappelijk: het maatschappelijk belang van religieuze instellingen (kerken) domineren
minder ons sociale leven
2. Individueel niveau: individuele zingeving
= de rol van geïnstitutionaliseerde religie is minder relevant, deze geïnstitutionaliseerde
godsdiensten hebben minder grip op het leven mensen stellen liever hun eigen religie
samen, ze zijn er vandaag de dag niet eenduidig in (vb.: geloven in iets en tegelijkertijd
agnost zijn)
Peter Berger
>> The Sacred Canopy: Elements of a sociological theory of religion (1967)
>> een boek dat belangrijk is geweest om de secularisatiegedachte te duiden
>> cultuuromslag 1968: diepgaande shift in de cultuuromslag (vooral in de westerse wereld) van
antiautoritaire houding (gezag wordt in vraag gesteld)
André Glücksman
>> La troisième mort de Dieu
massadodingen van Verdun, Auschwitz, Rwanda
° Verdun: Franse symbool van de grenzeloze slachtingen tijdens WO1
° Auschwitz: het dieptepunt van de Europese wereldgeschiedenis, verbonden met WO2
° Rwanda: genocide (afsluiting van vreselijke 20 e eeuw)
,Tot 1989 (wereld was toen in twee verdeeld blokken: kapitalistisch democratisch versus
communistisch) leek godsdienst op weg om een maatschappelijk randverschijnsel te worden:
- In de communistische wereld was er geen godsdienstvrijheid, terwijl in het westen de vrijheid er
wel was maar daar speelde dan weer de secularisatie en de crisis van het godsgeloof
- Tot 1989 leek religie dus iets te worden dat zich aan de rand van het maatschappelijke leven
bevindt
Nood aan verfijning van secularisatiedebat:
- Harvey Cox, Religie in de stad van de mens (1984):
in stedelijke omgevingen bleek religie niet zo snel uit te doven als de secularisatiethese
had voorop gesteld, de stad leek net een bron te zijn voor een levendige religieuze tijd
vb.: dit is vandaag de dag ook in Brussel zo
- José Casanova, Public religions in the Modern World (1994)
onderscheid in secularisatie:
a) scheiden van politieke en religieuze sfeer
> scheiding tussen staat en kerk
> als dit secularisatie is, is dat toe te juichten (dat betekent dat de autonomie van elke
sfeer wordt gerespecteerd en er dus minder inferentie is tussen staat en religie)
b) verminderen van belang van (geïnstitutionaliseerde) religie
> zowel maatschappelijk als op het individuele vlak
c) privatisering van religie (= problematisch)
> het religieuze zou geen rol mogen spelen op het publieke forum, want daar zou enkel
neutraliteit gelden
> het kan niet de roeping van religie zijn om totaal buiten het publieke domein te blijven
- Charles Taylor: A secular Age (2007)
Hij voerde enkele verfijningen in over het debat over een seculiere staat
Doel van seculiere staat: bevorderen van wederzijds respect tussen mensen van
verschillende levensbeschouwelijke achtergrond en de gewetensvrijheid van het individu
beschermen (een individu is vrij om te geloven)
Middel: scheiding tussen kerk en staat waarin je de twee sferen uit elkaar haalt (het is een
middel en dus geen doel op zich)
Twee grote modellen voor scheiding tussen kerk en staat:
o Frans model/ Republikeins model
- nadruk op neutraliteit van staat en de overheid
- Laicité: sterke scheiding tussen kerk en staat
- volgens Taylor legt dit model vooral de nadruk op het middel (op de scheiding tussen kerk
en staat én op de neutraliteit van de overheid)
o Angelsaksisch model/ Liberale model
- in termen van Taylor is er meer nadruk op de doelstellingen (proberen een samenleving te
realiseren waar mensen van verschillende religieuze gezindheden met elkaar omgaan en de
gewetensvrijheid van elk individu respecteren)
- meer pragmatische omgang met religie (levensbeschouwelijk tekenen worden in dagelijkse
, omgang getolereerd, vb. een vrouw met een hoofddoek wordt getolereerd)
↔ dit in tegenstelling tot het Frans model waar het totaal niet getolereerd wordt (als ze het
zouden toelaten werkt het communautarisme in de hand, is een soort afgescheiden groep
van mensen met een bepaalde levensbeschouwing)
(!) Deze modellen zijn twee uitersten, er liggen hiertussen nog veel andere modellen
(!) België is een typisch voorbeeld dat zich tussen de twee uitersten bevindt: in het Franstalige
landsgedeelte weeg het republikeinse model wel door, maar anderzijds hebben we ook oor voor het
idee van pragmatiek
+ systeem van de verzuiling (samenleving is verkaveld volgens ideologisch-levensbeschouwelijke
breuklijnen)
DESECURALISATIE
= het herwinnen aan belang van religie
Deze paradigmawissel kwam er aan het eind van de Koude Oorlog.
Een van de eerste die dit ziet is Gilles Kepel: La revanche de Dieu (1991)
>> Hij keek naar hoe Joegoslavië uiteen viel en hoe dat leidde tot een burgeroorlog en ook
hoe de breuklijnen in die samenleving cultureel-religieus bepaald waren
Sinds wanneer is er de terugkeer van God??
Misschien niet in 1989 maar waren er eerder al aanwijzingen?
1978: Iraanse revolutie
° De Sjah van Iran was iemand die keek naar het westen, naar Amerika als model
voor zijn land. De revolutie kwam van een oude geestelijke die de droom had
van een Islamitische staat, maar de man was verbannen door zijn ideeën.
1978: Verkiezing Johannes Paulus II
° Hij was een Pool en kwam dus van achter het IJzeren Gordijn.
In de Westerse cultuur oogt het plaatje complex:
- Secularisering/ geloofsafval zet door, er bestaat in het westen een radicaal
atheïstische stroming (ontkracht het plaatje van desecularisatie)
- Hernieuwde waardering voor godsgeloof
>> Alain de Botton brengt waardering op voor het bestaan van religie in de
samenleving, hij benadrukt vooral he sociale nut (hij zelf was atheïst maar hij brengt
in zijn observaties waardering op voor religie)
- Er is een zekere hang naar sacraliteit/ spiritualiteit die terug is gekomen (je ziet dit
ook op vlak van muziek) : er is meer openheid voor spiritualiteit.
Kan samengaan met toch een wantrouwen voor geïnstitutionaliseerde godsdienst
Peter Berger: The Desecularization of the World (!!!)
> Desecularisatie
> Hij zegt dat hij zich vergist heeft in 1967 in het boek dat hij toen geschreven heeft, want godsdienst
lijkt niet verbannen te worden uit de wereld
> Want:
° te veel gefocust op West-Europa (West-Europa is een uitzondering, de secularisatie zet zich er
wel degelijk verder). Maar West-Europa is geen model voor alle andere landen in de wereld (zelfs
niet voor de Verenigde Staten, zij blijven deep-down een religieus land)
, °academische bias: hij leeft in een academische bubbel (zij staan vrij kritisch tegenover
godsdienst)
Jürgen Habermas: evolutie die wijst in de richting van desecularisatie
> vanuit het Marxisme (linkse levensfilosofie, godsdienst leidt af van het ware doel namelijk de
klassenstrijd) was hij een godsdienstcriticus
> hij evolueert naar een positiever idee over de sociale rol van religie
> Idee: religieuze argumentatie mag zijn plaats in het publieke debat hebben want het kan een
verrijking zijn (dit is nieuw)
Maar hij zegt wel dat daar waar dat formele beslissingen worden genomen (in het parlement),
religieuze argumentatie niet op zijn plaats is
HERSECULARISATIE
Trend naar hernieuwd belang voor godsdienst is opnieuw omgeslagen naar
terug een minder belang voor religie in de samenleving (gebaseerd op een
value survey)
Inglehart, The Global Decline of Religion
Bovenaan: landen waar meer mensen zeggen dat God een belangrijke rol in
het leven speelt (India, Bulgarije, Rusland,…)
OPM: India staat onder leiding van een partij waarbij de leider een Hindoe is
(dit in tegenstelling tot Gandhi)
Onderaan: mensen die zeggen dat de rol van God minder belangrijk is (de
afname is het grootst in United States)
OPM: In de US heb je twee wereldbeelden die nogal recht tegenover elkaar
staan
OPM: Joe Biden (katholiek)
GLOBALISERING & RELIGIE
Samuel Huntington: ‘Clash of Civilizations’
Hij deelt de wereld van na het ideologisch conflict, na 1989, in in een aantal grote
beschavingen
Grote beschavingen kan je definiëren aan de hand van religie
Godsdienst is dus de bepalende factor in zijn idee over beschavingen. Er bestaan binnen
beschavingen leidende mogendheden (in onze beschaving is dat de Verenigde Staten)
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur hannesneyers. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
76449 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans