Sociale marketing 1
Hoofdstuk 1: Planmatige bevordering van gezond gedrag
sociale marketing =
strategisch gebruik marketingtechnieken om tot gedragsverandering te komen die zowel het individu
als de maatschappij ten goede komen (+ uitkomsten)
! hoeft niet vanuit de Overheid te komen
-> kan ook door commerciële organisaties:
doel = vaak niet gezonder publiek MAAR meer omzet
(sociale marketing = bijproduct verkoopstrategie)
bv. - Durex: winst door verkoop condooms maar verbetert ook onbedoeld seksuele gezondheid
bevolking
- The Body Shop: zet in op duurzaamheid producten -> meer winst maar ook beter leven
- Elektrische wagens: meer winst maken maar ook beter voor het milieu
onderscheid tussen:
gezondheidsvoorlichting = gezondheidsbevordering =
alle activiteiten die kunnen worden VS. combinatie v. gezondheidsvoorlichting
ondernomen om te zorgen dat mensen & omgevingsverandering, die (samen)
zich vrijwillig gezonder gedragen gezond gedrag stimuleren
FOCUS OP INDIVIDU FOCUS OP OMGEVING
(rechtstreeks gericht op individuen) (naast individuen ook omgeving beïnvloeden)
bv. campagne: bewust maken dat snel rijden niet oke is bv. naast campagne ook flitspalen (omgeving aangepast)
planmatige gezondheidsbevordering:
gestructureerde aanpak (multidisciplinair):
1. begrijpen probleem (epidemiologie, biomed.)
2. verklaren gezond/ongezond gedrag (Soc. Psyco.)
3. gedrag beïnvloeden door voorlichting (Comm.
Wet.)
Doelen gezondheidsbevordering:
a) primaire preventie:
gezondheidsproblemen voorkomen: oorzaken of risicofactoren voor aandoeningen
wegnemen
bv. vaccinatie, stoppen met roken,… (preventief gedrag)
b) secundaire preventie / vroege opsporing:
∙ identificatie v. mensen in vroeg stadium
∙ gerichte behandeling, gedrags-of omgevingsverandering
∙ enkel zinvol wnr vroegtijdige behandeling effectief is
bv. Vlaams bevolkingsonderzoek naar darmkanker
, c) tertiaire preventie / zorg:
∙ start na diagnose
∙ mensen getroffen door diagnose of handicap
∙ handicap of ziekte beheersen, om erger te voorkomen
∙ cure & care
bv. medicatie Aids promoten, kookboek voor diabetes,…
Doelgroepen & preventie:
hoogrisicobenadering: populatiebenadering:
∙ risicogroep identificeren o.b.v. ∙ hele bevolking – grote doelgroep
erfelijkheid, risicogedrag ∙ gemiddeld relatieve risico laag
∙ relatief hoog risico ∙ prevalentie risico hoog
∙ prevalentie verhoogd risico laag ∙ laag voordeel voor individu, groot
∙ groot voordeel voor individu in voordeel voor
risicogroep, klein voordeel voor populatie/volksgezondheid
populatie
! preventieparadox:
zou denken dat hoogrisicobenadering altijd beste = voor mensen die hoog risico vertonen
MAAR: welke benadering gebruik je bv. voor vermindering binge drinking bij jongeren?
voedingsadvies: verlagen zoutinname?
-> heel veel mensen die in laag risico groep zitten (die ook risico kunnen vertonen)
doel preventie: algemene prevalentie v. aandoening in populatie ↓
populatie:
o kleine groep met hoog risico
o grote groep met laag risico
vraag: hoogrisicobenadering of populatiebenadering?
-> instinctief: hoogrisicobenadering:
o MAAR: we missen veel mensen met aandoening die zich in LRG bevinden
o op populatieniveau zitten meeste mensen in LRG
= Rose’s Theorema:
o grote groep mensen blootgesteld aan laag risico leidt tot veel meer aandoeningen
dan kleine groep mensen blootgesteld aan hoog risico
conclusie: populatiebenadering
o als we aandoening willen verminderen in volledige populatie mogen we grote groep
met laag risico niet negeren
doelgroepen & preventie:
A. universele preventie:
∙ bij alle mensen gezondheid verbeteren
∙ bij allen ziekte verminderen
, B. selectieve preventie:
∙ gericht op specifieke groep
∙ hoogrisicobenadering
∙ gelinkt aan secundaire preventie
C. geïndiceerde preventie:
∙ gericht op individu met beginnende klachten, symptomen
∙ ontstaan ziekte/verder klachten voorkomen
∙ hoogrisicobenadering
∙ gelinkt aan secundaire preventie
D. zorggerelateerde preventie:
∙ gericht op individu met ziekte
∙ ziektelast reduceren
∙ gelinkt aan tertiaire preventie
Middelen om gezondheidsbevordering te bereiken:
∙ voorlichting: interventies ter bevordering v. gezond gedrag
∙ voorzieningen bv. spuitomruil bij druggebruikers, fruit programma’s op school, signaal bij
niet dragen gordel, nudging
∙ regelgeving, controle & sancties bv. leeftijd alcohol
! kan niet altijd bv. comdoomgebruik: kan geen boete geven, wel: omgeving aanpassen of
beschikbaarheid
➔ werken in interactie met elkaar bv. verplichten fietshelm: goed idee?
➔ grootste slaagkans als ze gecombineerd worden
Gedrag & omgeving:
educatieve benadering: ecologische benadering:
∙ verantwoordelijkheid bij individu ∙ groeiend belang omgeving
‘dit is hoe je je moet gedragen, het is aan u ∙ meer nuance: interactie tssn individu,
om dat te doen’ organisatie, omgeving, regelgeving,
∙ klassieke aanpak community,…
∙ bv. dronken rijden: individu, peers,
cafébaas, politie, alternatief vervoer,
wetgeving,…
∙ bv. voeding
Ethiek:
- angst zaaien? bv. longkanker door te roken
- stigmatisering bv. rokers, overgewicht
- grote gezondheidsverschillen tssn diverse groepen: hoge SES -> makkelijker bereikbaar & gaan
beter om met preventiecampagnes
- paternalistische denkwijze: “mensen moeten hun gedrag aanpassen” -> stellen ze gedrag minder =
geslaagde voorlichting
MAAR moeten we gezond gedrag bevorderen of autonomie?
∙ medische model vs. hoger-onderwijsmodel (Buchanan)
∙ wnr kan autonomie ingeperkt worden?
, Model planmatige gezondheidsvoorlichting & gedragsverandering:
-> wat veroorzaakt probleem? bv. wrm roken mensen?
proces & effect
-> wat zou probleem kunnen oplossen?
! valkuilen planningsmodel:
analyse volksgezondheid: niet bestaand probleem bv. 2 glazen alcohol bij zwangere vrouwen
analyse gedrag: het verkeerde gedrag bv. gasfornuis promoten ter preventie brandwonden terwijl dit
net meer voorkomt bij gasfornuis
analyse determinanten: de verkeerde determinanten bv. kinderzitjes - risk awareness
interventieontwikkeling: verkeerde interventie bv. promoten gebruik schone spuiten bij druggebruik
evaluatie: evaluatie op juiste niveau bv. kennis slogan ≠ maat voor gedrag
hulpmiddelen:
✓ definieer vraagstelling correct
✓ inventariseer kennis
-> d.m.v. desk research (literatuur, statistieken,…)
✓ laat je leiden door theorie
✓ doe aanvullend onderzoek