2e Master
Dermatologie
Prof. P. De Haes, prof. M.
Garmyn
Ilona Vanhulst en Jasmine Vankeirsbilck
, Inhoudsopgave
Anatomie en fysiologie van de huid ................................................................................................................. 1
Huid ..................................................................................................................................................................... 1
Epiderm ............................................................................................................................................................... 1
Keratinocyt ...................................................................................................................................................... 2
Melanocyt ....................................................................................................................................................... 3
Dermis ................................................................................................................................................................. 5
Subcutis ............................................................................................................................................................... 5
Epidermale basale membraan zone .................................................................................................................... 6
Huidadnexen ....................................................................................................................................................... 6
Acne en rosacea ............................................................................................................................................... 7
Acne Vulgaris....................................................................................................................................................... 7
Ontstaansmechanisme .................................................................................................................................... 7
Pathogenese.................................................................................................................................................... 8
Klinisch beeld .................................................................................................................................................. 9
Behandeling .................................................................................................................................................. 10
Rosacea ............................................................................................................................................................. 12
Kliniek ............................................................................................................................................................ 12
Behandeling .................................................................................................................................................. 13
Periorale dermatitis ...................................................................................................................................... 14
Bacteriële infecties van de huid ..................................................................................................................... 15
Verdedigingsmechanismen ............................................................................................................................... 15
Normale huidflora ......................................................................................................................................... 15
Natuurlijke afweer van de huid ..................................................................................................................... 15
Bacteriën en soorten infecties ........................................................................................................................... 15
Impetigo ............................................................................................................................................................ 16
Streptogene impetigo (kleinblarige impetigo) .............................................................................................. 16
Stapfylogene (grootblarige) impetigo ........................................................................................................... 16
Behandeling impetigo ................................................................................................................................... 17
Infecties van de haarfollikels ............................................................................................................................. 17
Folliculitis ...................................................................................................................................................... 18
Furunkel ........................................................................................................................................................ 18
Karbunkel ...................................................................................................................................................... 19
Behandeling .................................................................................................................................................. 19
Diepere huidlagen: dermis ................................................................................................................................ 21
Ecthyma......................................................................................................................................................... 21
Acute cellulitis ............................................................................................................................................... 21
Erypsipelas .................................................................................................................................................... 21
Behandeling cellulitis/ erypsipelas ................................................................................................................ 22
Bulleuze aandoeningen .................................................................................................................................. 23
, Ontstaansmechanisme ...................................................................................................................................... 24
Congenitaal: epidermolysis bullosa .............................................................................................................. 24
Verworven ..................................................................................................................................................... 24
Candidosis ...................................................................................................................................................... 33
Algemeen .......................................................................................................................................................... 33
Huidcandidose ................................................................................................................................................... 33
Slijmvliescandidose............................................................................................................................................ 34
Orale candidose ............................................................................................................................................ 34
Diagnose............................................................................................................................................................ 35
Therapie ............................................................................................................................................................ 35
Contact stomatitis en cheïlitis ........................................................................................................................ 36
Type reacties ..................................................................................................................................................... 36
Ontstaansmechanisme ...................................................................................................................................... 36
Diagnose............................................................................................................................................................ 37
Allergenen ......................................................................................................................................................... 38
Mondmucosa resistenter t.o.v. contactallergie dan de huid? ........................................................................... 39
Contact-allergische reactie............................................................................................................................ 40
Symptomen ....................................................................................................................................................... 40
Oorzaken ........................................................................................................................................................... 40
Tandprothesen .............................................................................................................................................. 41
(Meth)acrylaten ............................................................................................................................................ 42
Contact stomatitis: irritatie ............................................................................................................................... 43
Afwijkingen thv de mondmucosa ...................................................................................................................... 43
Burning mouth .............................................................................................................................................. 44
Verschill met contact-allergische reacties ......................................................................................................... 44
Contact urticaria syndroom ............................................................................................................................... 44
Eczeem ........................................................................................................................................................... 47
Classificatie........................................................................................................................................................ 47
Atopisch eczeem................................................................................................................................................ 47
Definitie ......................................................................................................................................................... 48
Pathogenese.................................................................................................................................................. 48
Incidentie ...................................................................................................................................................... 50
Klinische presentatie ..................................................................................................................................... 50
Complicaties .................................................................................................................................................. 51
Behandeling .................................................................................................................................................. 52
Seborrhoisch eczeem ......................................................................................................................................... 54
Klinische presentatie ..................................................................................................................................... 54
Behandeling .................................................................................................................................................. 55
,Lichen planus ................................................................................................................................................. 56
Cutane lichen planus ......................................................................................................................................... 56
Klinische presentatie ..................................................................................................................................... 56
Histologie ...................................................................................................................................................... 56
Behandeling .................................................................................................................................................. 56
Orale lichen planus ............................................................................................................................................ 57
Types ............................................................................................................................................................. 57
Aanpak .......................................................................................................................................................... 58
Epidermale tumoren ...................................................................................................................................... 60
Premaligne huidafwijkingen .............................................................................................................................. 60
Actinische keratose ....................................................................................................................................... 60
Leukoplakie ................................................................................................................................................... 61
Maligne epidermale tumoren ........................................................................................................................... 61
Basocellulair carcinoom ................................................................................................................................ 62
Spinocellulair carcinoom ............................................................................................................................... 64
Goedaardige pigmentletsels en maligne melanoom ....................................................................................... 66
Goedaardige pigmentletsels ............................................................................................................................. 66
Lentigo simplex ............................................................................................................................................. 66
Melanocytaire naevie .................................................................................................................................... 66
Maligne melanoom ........................................................................................................................................... 68
Risicofactoren................................................................................................................................................ 68
Klinische presentatie ..................................................................................................................................... 69
Progressie en prognose ................................................................................................................................. 71
Diagnose ........................................................................................................................................................ 71
Behandeling .................................................................................................................................................. 72
Preventie ....................................................................................................................................................... 72
Klinische diagnose: ABCD(E) regel ................................................................................................................. 72
Differentieel diagnose ................................................................................................................................... 73
Mucosale erosies en aften.............................................................................................................................. 74
Differentiële diagnose van orale erosieve mucosale letsels .............................................................................. 74
Voornaamste oorzaken ................................................................................................................................. 74
a) Infectieuze oorzaken ............................................................................................................................. 74
b) Huidziekten ....................................................................................................................................... 75
c) Medicatie .............................................................................................................................................. 75
d) Maligne letsels .................................................................................................................................. 76
e) Trauma .............................................................................................................................................. 76
f) Aften ...................................................................................................................................................... 76
g) RAS = recidiverende afteuze stomatitis ................................................................................................ 77
Behandeling van aften en RAS ...................................................................................................................... 79
Psoriasis ......................................................................................................................................................... 81
Kliniek van psoriasis .......................................................................................................................................... 81
Chronische plaque psoriasis .......................................................................................................................... 81
Psoriasis Guttata ........................................................................................................................................... 82
, Psoriasis Inversa ............................................................................................................................................ 82
Nagelpsoriasis ............................................................................................................................................... 83
Psoriasis pustulosa ........................................................................................................................................ 83
Psoriasis erythrodermie ................................................................................................................................ 84
Ontstaansmechanisme ...................................................................................................................................... 85
Behandeling ...................................................................................................................................................... 86
Lokale behandeling ....................................................................................................................................... 86
Fototherapie ................................................................................................................................................. 87
Systemische behandelingen .......................................................................................................................... 88
‘Biologics’ ...................................................................................................................................................... 88
Virale infecties van de huid ............................................................................................................................ 89
Humane Herpesvirussen .................................................................................................................................... 89
Herpes simplex type 1 en type 2 ................................................................................................................... 90
Varicella zoster virus (VZV) ............................................................................................................................ 94
Humane Papillomavirussen ............................................................................................................................... 97
Cutane wratten ............................................................................................................................................. 97
Mucosale wratten ....................................................................................................................................... 100
Pokkenvirus ..................................................................................................................................................... 101
Molluscum contagiosum ............................................................................................................................. 101
, Anatomie en fysiologie van de huid
Geen examenvragen
Huid
• Actief, levend orgaan
• gemiddeld huidoppervlak: 1.8 m2
• 16 % van het lichaamsgewicht
• drie lagen:
o epidermis
o dermis
o subcutis
• epidermale basale membraan zone
• huidadnexen: haren, zweet- en talgklieren en nagels
• drie lagen:
o epidermis = opperhuid
o dermis
o subcutis/vetweefsel
• basale membraan zone
• huidadnexen: haren, zweet- en talgklieren en nagels
• extra, niet behorend tot de huid: fascia, spieren, bot
Epiderm
• Opperhuid
• Dunne laag 0,1 – 1,4 mm
• Afhankelijk van de locatie is dit in verschillende dikte
Bestaat uit verschillende cellagen
• Keratinocyten: hoofdbestandeel, paarse cellen
• Melanocyten: pigmentcellen met tentakels
• Langerhanscellen: immunologisch systeem van de huid
• Merkelcellen: vermoedelijk druksensoren
1
, Keratinocyt
• hoofdbestanddeel van het epiderm
• produceert het proteïne keratine
• differentiatie van basale cel tot hoorncel duurt 28 dagen
o Afhankelijk van welke laag zien deze er anders uit
• Strati
o stratum basale (stratum germinativum)
▪ = keratinocyten die gedurende heel het leven blijven delen
▪ Per laag dat ze naar boven bewegen zullen ze differentiëren
o stratum spinosum (stekellaag)
o stratum granulosum (korrellaag)
o stratum corneum (hoornlaag)
▪ Eens boven: dode cellen die continue elke dag afschilferen
▪ De huid ondervindt enorm veel uitwendige factoren en dit werkt als bescherming
hiertegen.
→ differentiatiestadia
Schema van de verschillende differentiatiestadia van het epiderm
4. Stratum corneum: dode afgeplatte cellen
• Corneocyten = geen levende cellen, geen kernen, heel veel keratine EW
op mekaar gepropt
• Aan mekaar geplakt door een cementlaag: opgebouwd uit EW en lipiden
• Als cementlaag niet stevig is? Zeer kwetsbare huid, gevoelig voor alle mogelijke irritatie
• Stevigheid? Door meerlagigheid, de bindingsstructuren doorheen deze lagen. De huidbarrière wordt
mee bepaald door het cement dat de corneocyten in de bovenste laag allemaal bij mekaar houden.
3.Stratum granulosum: afgeplatte cellen met veel basofiele granulen
• Basofiele granulen: bouwstoffen die nog een laagje hoger worden
uitgescheiden
2.Stratum spinosum: desmosomen
• Onder EM zie je tussen de cellen uitsteekseltjes = verbindingen tussen
de verschillende cellen = desmosomen
• desmosomen = proteïnen die zorgen dat de keratinocyten onderling
goed aan mekaar hangen (komt terug in de les blaarziekten)
• Meerlagigheid geeft enkel stevigheid indien de cellen goed aan mekaar
hangen. Stevigheid komt van de verschillende bindingsstructuren die we terugvinden in de opperhuid.
1.Stratum basale: actieve celdeling
2
,Histologie
= Epidermis
Al de roze fuchsia cellen = keratinocyten
Hebben onderaan nog kernen, vanaf stratum granulosum (paarse granulen)
Geen kernen? Stratum corneum = corneocyten met ertussen de cementlaag dit niet
te zien is op microscoop
Kunnen een bron van pathologie zijn
• benigne tumor: verruca seborrhoica
• maligne tumor: spinocellulair carcinoom ( kwaadaardige tumor van de keratinocyt, mucosa en huid)
basocellulair carcinoom
Melanocyt
• afkomstig van de neurale lijst
• gelegen tussen keratinocyten in het stratum basale
• productie melanine (melanosomen)
• melanosomen worden getransporteerd naar omliggende keratinocyt
o EME: Melanosomen worden via de tentakels van de melanocyten overgedragen naar de
omliggende keratocyten
• epidermale melanine-eenheid: UV protectie kernmateriaal
• gelegen in het stratum basale
• 5 tot 10 % van de cellen van het stratum basale
Epidermale melanine-eenheid: huidpigmentatie
• melaninesynthese grijpt plaats in de melanosomen
• melanosomen worden overgedragen naar de keratinocyt (
bescherming kern van de keratinocyt)
• melanosomen worden via differentiatie van de
keratinocyt naar str. corneum getransporteerd
3
,Boven de kern van de keratinocyten zit er een laagje pigment dat een groot deel van de UV stralen kan
absorberen en kan beschermen tegen kernschade tgv UV-straling.
Niet iedereen maakt evenveel pigment aan: sommige zijn aan de basis gepigmenteerd en andere gaan oiv zon
beter pigmenteren dan anderen.
Fototypes
• Fototype 1
o Ros haar, bleek huidtype
o Altijd rood in de zin, kunnen niet bruinen
• Fototype 2
o Blond haar, blauwe ogen
o Worden meestal eerst rood
o Mits goede bescherming, voorzichtig opbouwen, kunnen ze soms bruin worden
• Fototype 3
o Bruin haar, bruine ogen
o Bruinen over het algemeen in de zon
o Indien ze niet opletten, kunnen ze verbranden, soms rood
• 4, 5 en 6 hebben aan de basis een pigmentatie
• Fototype 4
o Mediteraanse types
o Nooit rood, altijd bruinen
• 5,6
o Van zichzelf een bruine pigmentatie, met/zonder UV blootstelling
Aan de fototypes zijn risico’s gekoppeld, o.a. risico’s op ontwikkeling van bepaalde huidtumoren bij fototype 1
en/of 2
Pathologie
• benigne tumor: melanocytaire naevus (moedervlek)
• maligne tumor: maligne melanoom
o vb. mucosa: nodulair maligne melanoom van de alveolaire mucosa (verheven, gemakkelijk
bloedende zwarte nodus)
o vb. huid: Ziet er niet altijd opvallend uit, belangrijk de kenmerken van een kwaadaardige vlek
te kennen
4
, Dermis
• Dikkere laag 1-4 mm
• ondersteunend functie
• samenstellende elementen:
o cellen: fibroblasten → produceren vezels
o vezels: collageen en elastine
▪ Collageen: geeft stevigheid aan de huid
▪ Elastine: elasticiteit
o grondsubstantie: glycosaminoglycanen
▪ Zit allemaal in de GAG (gelachtige structuur, buffer)
• Hierin lopen structuren zoals BV en zenuwen van de huid
• Pathologie is mogelijk
Fotoveroudering “photoageing”
• rimpelvorming, verlies aan elasticiteit
o Indien de dermis zijn elasticiteit verliest, elastine vezels gaan kapot met ouder worden
• verlies aan stevigheid
• verhoogde kans op huidkanker
• Snel versterkt is door UV
o Goede antirimpel = zonnecrème
o Veel in de zon? Op jongere leeftijd zien we veel en diepe rimpels waar de cumulatieve
zonblootstelling is geweest
o Zien we veel van de rimpels, weten we dat er verhoogde zonblootstelling is en een hoger
risico op huidkanker
Dermale atrofie (langdurig gebruik van corticosteroïden)
• Atrofie = verdunning
• Alle structuren die hierin lopen o.a. BV worden veel kwetsbaarder
• Gemakkelijker bloedingen
• Heel snel blauwe plekken
Subcutis
• Dikte varieert sterk
• Warmte-isolerende laag, energiedepot, ‘stootkussen’
o Beperkte functie bij de mens
o Eerder bij de winterslapers vb. beer
• opgebouwd uit vetcellen gerangschikt in kwabjes van elkaar gescheiden door bindweefselschotten
o Opgebouwd in lobjes met tussenschotten opgebouwd uit BW met collageen
Panniculitis
• Voorbeeld: erythema nodosum
• pijnlijke nodeuze zwellingen , meestal op het onderbeen, te wijten aan onderliggende panniculitis
5
