Resume
EPIDEMIOLOGIE EN VOLKSGEZONDHEID samenvatting
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
Dit document is een samenvatting van de hoorcolleges gegeven door Prof. Brusselaers. Behaald resultaat: 15/20
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Epidemiologie envolksgezondheid
Universiteit Antwerpen
Academiejaar 2020-2021
Prof. Nele Brusselaers
, 1. Inleiding tot de epidemiologie
ZIE OOK: Descriptive studies: what they can and cannot do.
Wat is epidemiologie?
Epidemiologie = de studie van het voorkomen en de verspreiding van gezondheidsgerelateerde
toestanden of gebeurtenissen in bepaalde populaties, met inbegrip van de studie van de
determinanten die deze toestanden beïnvloeden en de toepassing van de verworven kennis om
gezondheidsproblemen te controleren = studie van alle processen en fenomenen gerelateerd aan
gezondheid in populaties (≠ enkel de studie van epidemieën van besmettelijke ziekten)
Vb. Hoeveel mensen roken in een bepaalde populatie? Hoe zijn rokers in populatie verspreid?
Studie: omvat toezicht, observatie, testen van hypothesen en analytisch en experimenteel
onderzoek
Verspreiding: met betrekking tot tijd, plaats en categorieën of subgroepen van personen
aangetast in een populatie of gemeenschap
Gezondheidsgerelateerde toestanden of gebeurtenissen: omvat ziekten, doodsoorzaken, gedrag,
reactie op preventieve programma’s en voorziening en gebruik van gezondheidsaanbod
o Voorwaarden om bepaalde toestand te hebben (inclusie- en exclusiecriteria) moeten
specifiek geduid worden
Determinanten: alle gedrags-, fysische, biologische, sociale, culturele en economische factoren
die de gezondheid beïnvloeden
Bepaalde populaties: zijn diegenen met gemeenschappelijke identificeerbare karakteristieken
Toepassing: promotie beschermen en gezondheid herstellen = doel van de epidemiologie
Kennis: zijn oorzaken van gezondheidsgerelateerde gebeurtenissen in populaties
o Vb. genetische factoren, omgevingsfactoren (biologische, chemisch, fysisch,
psychologisch…), gedrag, levensstijl
o Associatie ≠ causaliteit/oorzakelijk verband; vb. overmatig gebruik van alcohol door
kankerpatiënt is niet perse oorzaak van zijn longkanker
Doel en toepassingsgebied
Aanvankelijk: ontrafelen van de oorzaken van ziekte en mogelijkheden voor preventie identificeren
↔ recenter: toepassen van methoden op vraagstukken van klinische aard (“klinische epidemiologie”)
Meten = weten; distributie en omvang van gezondheid en ziekte in populatie meten
Identificatie van etiologische factoren (zowel protectieve als risicofactoren) in pathogenese van
ziekte
Planning, implementatie, evaluatie en prioterisering van diensten voor preventie, controle
(diagnostiek en screening) en behandeling van ziekten
Historiek
Corpus Hippocraticum: “Over Lucht, Water en Plaats”
Hippocrates van Kos (460-377 v.C.)
Oppert dat ziekte gerelateerd kan zijn aan omgeving
“On Epidemics”
Thomas Sydenham (1624 - 1689) Belang van nauwkeurige observatie
Bijhouden gegevens
Percival Pott (1620 - 1674) Orthopedisch chirurg
1
, Ziekte van Pott (tuberculose van de wervels)
Chemische carcinogenese
o Scrotumkanker bij schoorsteenvegers tgv exposure aan
roet
o Lipkanker bij rokers
James Lind (1716 - 1794) Voerde experimenten uit bij scheurbuikpatiënten
Ontdekte dat kraamvrouwkoorts veralgemeende infectie was
veroorzaakt door geïnfecteerd materiaal, meestal geïntroduceerd
Ignaz Semmelweis (1818 - 1865)
door artsen die vrouwen tijdens bevalling onderzochten → handen
wassen en ontsmetting met calciumchloride om transmissie tegen te
gaan
Anesthesist
Aanhanger “Germ Theorie” die stelt dat mensen ziek worden door
infectie; het heeft lang geduurd voordat men wist waardoor
ziektes veroorzaakt werden
Cholera epidemie in Londen (1854)
o Elk sterfgeval in Soho op kaart gemarkeerd → meeste
sterfgevallen rond waterpomp van Broadstreet →
John Snow (1813 - 1858)
sterfgevallen geanalyseerd in functie van maatschappijen
die water van die pomp toeleverden → epidemie
afgebroken door waterbedeling via deze pomp te
onderbreken
o Vaak belangrijker te weten waar pathogeen vandaan
komt dan welk pathogeen het is om epidemie te
onderbreken
Austin Bradford Hill (1897 - 1991) Bradford Hill criteria voor causaliteit
Richard Doll (1912 - 2005) Oorzakelijk verband tussen roken en longkanker
Pionier in gebruik retrospecitieve cohortstudies (1912), t-test
Janet Lane-Claypon (1877 - 1967)
(1912) en case-control studies (1926)
Types epidemiologie
Ziektetypes
Besmettelijke (communicable) ziekten = infectieziekten
Niet-besmettelijke ziekten zoals kanker, chronische ziekten, ziekten tgv ouder worden
Types epidemiologie
Beroeps- en omgevingsepidemiologie vb. kappers hebben meer risico op kanker tgv dagelijks
gebruik van chemische producten
Volksgezondheid epidemiologie
Klinische epidemiologie vb. onderzoek naar beste diagnostische test
Moleculaire/translationele epidemiologie vb. genetische epidemiologie, microbioom, -omics…
Typische epidemiologische studies
Etiologie (oorzakenleer incl. risicofactoren en beschermende factoren)
Prognose (overleving, kwaliteit van leven…)
Diagnostische testen
2
, Experimentele epidemiologie Observationele epidemiologie
- Blootstelling aan risicofactor door onderzoeker Geen controle over blootstelling risicofactor
zelf bepaald
- Klinische trial; splitst populatie random in twee BESCHRIJVENDE EPIDEMIOLOGE
groepen (placebo en test) en vergelijkt vb. - Frequentiematen
incidentie - Hypothese genererend ondersoek
ANALYTISCHE EPIDEMIOLOGIE
- Zieke groep vergelijken met controlegroep
- Hypotheses testen (mbv statistiek)
- Sterkte van associatie tussen risicofactor en
ziekte bepalen
- Drie belangrijke studietypes: cohortstudie,
case-control studie en cross-sectionele studie
Probeer hypothese steeds in vorm EXPOSURE OUTCOME op te stellen
= letterlijke blootstelling aan risicofactor (of beschermende
factor)
Associatie blootstelling en ziektestatus/gezondheidstoestand
(= outcome)
Genetische variant
Socio-economische status
Inherente karakteristieken (geslacht, leeftijd…)
Levensstijl (hobby’s, beroep, dieet…)
Gezondheidszorg en beleid
Omdat budget voor gezondheidszorg altijd beperkt is, is het maken van keuzes (prioriteiten)
noodzakelijk planning en evaluatie van gezondheidszorg maakt het maken van rationele
beslissingen mbt het stellen van prioriteiten en aanwenden van beperkte middelen mogelijk
Er worden zes Vlaamse gezondheidsdoelstellingen gesteld, al dan niet obv Ottawa Charter for Health
Promotion (1986) en WHO “Health-for-all” strategy, en nagedacht over hoe deze objectieven bereikt
kunnen worden:
1. Voeding en beweging 4. Ongevallen in de privésfeer
2. Preventie van depressie en zelfdoding 5. Infectieziekten en vaccinatie
3. Tabak, alcohol en drugs 6. Kankeropsporing
Om planningscyclus op te stellen is voldoende en betrouwbare informatie nodig:
Nodige info meestal maar deels beschikbaar
Is beschikbare info waardevol?
3
, Nieuwe info?
1. Last tgv
aandoening
(opnieuw) meten
6. Monitoring van 2. Oorzaak?
activiteiten Interventies?
3. Effectiviteit
5. Implementatie
mogelijke
van interventie(s)
interventie(s)?
4. Efficiëntie
mogelijke
intverventie(s)?
1. Meten van het belang van de aandoening
Frequentiematen: prevalentie, incidentie, mortaliteit, aantallen…
Afgeleide frequentiematen: levensverwachting, QALY, DALY…
o Quality-adjusted life year (QALY) = 1j in goede gezondheid
o Disability-adjusted life year (DALY) = YLL (years of life lost) + YLD (years lived with
disabilities); meet niet alleen het aantal mensen dat vroegtijdig sterft tgv ziekte,
maar ook het aantal jaren dat mensen leven met beperkingen tgv ziekte om
onderscheid te kunnen maken tussen vb. kind van 10j dat sterft aan ziekte en
persoon van 82j die sterft aan ziekte
Impairment, disability en handicap?
Aantal veroorzaakt door specifieke omgevingsfactor?
Goed gezondheidsbeleid moet dus verder gaan dan bevoegdheid ministers van
volksgezondheid alleen; ook in landbouw, industrie, tewerkstelling, energie, transport,
onderwijs… krijgt epidemiologie steeds belangrijkere rol
Epidemioloog moet behalve onderzoek uitvoeren ook ijveren naar implementatie
van epidemiologische kennis in publiek beleid; hierbij is één vd knelpunten de
implementatie van bevindingen uit ene land in ander land, wat vaak leidt tot
nutteloze nieuwe onderzoeken die maken dat politici beslissingen kunnen uitstellen
2. Identificatie van de oorzaken van de aandoening
Wat zijn de belangrijkste vermijdbare oorzaken?
Welke interventie(s) zijn mogelijk?
3. Meten van effectiviteit van mogelijke interventie(s)
Plaats voor kwalitatief onderzoek (PROMs), maar ook kwantitatief onderzoek is noodzakelijk
o Patient-reported outcome measure (PROM) = vragenlijst die nagaat hoe een patiënt
zijn gezondheid beoordeelt
4
, Effectiviteit = percentage reductie in mortaliteit/morbiditeit (verhouding van het aantal
lijders aan een bepaalde ziekte tot de gehele bevolking) tgv specifieke interventie
Effectiviteit hangt af van verschillende factoren
o Efficaciteit = hoe goed een interventie werkt onder ideale omstandigheden
o Mogelijkheid om aandoening te screenen en diagnosticeren
o Beschikbaarheid en aanvaardbaarheid van interventie (gepaste gebruik van
interventie door al diegenen die er baat bij kunnen hebben)
o Implementatiegetrouwheid (implementation fidelity) = mate waarin een
interventie wordt uitgevoerd zoals bedoeld
4. Meten van efficiëntie van mogelijke interventie(s)
Efficiëntie = maat voor relatie tussen de bereikte resultaten en de inspanning in termen van
geld, mankracht en tijd
Epidemiologie in de context van gezondheidseconomie
o Kosten-effectiviteit analyse = ratio kosten tov effectiviteit
- € per gewonnen levensjaar
- € per vermeden geval
- € per gewonnen QALY
o Kosten-baten analyse: ratio kosten tov kosten
- Uitrekenen wat de prijs is van een levensjaar
- Zeker implementeren indien minder dan één programma
Er is nood aan data en evaluatie alvorens beslissingen omtrent interventie(s) gemaakt kunnen
worden; hierbij is het belangrijk na te gaan of verzameling van deze informatie ethisch verantwoord
is (worden bepaalde mensen bevoordeeld/benadeeld bij testen van bepaalde interventies?)
5. Implementatie van interventie(s)
EERST specifieke interventie kiezen vb. borstkankerscreening
DAN nadenken over te verwachten regio-specifieke problemen vb. in Vlaanderen
TOT SLOT doelen stellen vb. participatie moet toenemen van 60% naar 70%; dit is van
belang bij succesevaluatie
6. Monitoring van de activiteiten
Continue opvolging van de activiteiten (incl. registratie) om na te gaan of doelen worden
gerealiseerd
o Korte termijn realisaties
o Middellange termijn realisaties
o Lange termijn realisaties
Vb. hypertensieprogramma
o Training personeel
o Beschikbaarheid en accuraatheid bloeddrukmeters
o Geschiktheid van case-finding programma (procesevaluatie)
o Geschiktheid van aanpak van bloeddruk (procesevaluatie)
o Effect op bloeddrukwaarden (effectevaluatie)
7. Opnieuw meten van het belang van de aandoening (tezelfdertijd laatste als eerste stap)
5
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur BiomedUA. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
76710 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans