LEVENSLOOPPSYCHOLOGIE
1. INLEIDING
1.2 EEN ORIËNTATIE OP DE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
1.2.1 DEFINITIE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
Levenslooppsychologie = de wetenschappelijke studie naar de patronen van groei,
verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende leeftijd, dus van conceptie tot
aan de dood
• Bestuderen van groei, verandering en stabiliteit gebeurt door wetenschappelijk
onderzoek
• Men richt zich op de menselijke ontwikkeling
• Elke periode bevat groei en verval, mensen kunnen hun hele leven groeien en
veranderen
1.2.2 WAT IS ONTWIKKELING?
Ontwikkelen = het veranderen van een aanwezige structuur (lichaam én geest)
Kenmerken van ontwikkeling
• Gedurende de hele levenscyclus
• Gedragsverandering (winst-verlies)
• Levenslang proces
– Verloop in tijd
– Houdt een voortgang in
het verwerven van nieuwe mogelijkheden, maar ook het verliezen van een bepaalde
functie of vaardigheid
o bv leren lopen, leren lezen
o bv niet meer lenig zijn , dingen onthouden
Ontwikkeling is niet herhaalbaar! (bv je leert geen twee keer lopen) soms wel (zoals bv bij
accident, opnieuw leren lopen)
Functies blijven behouden, zoals bv zwemmen
1
,1.2.3 ACTUELE VRAAGSTUKKEN EN ONDERWERPEN IN DE
ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
1.2.3.1 CONTINUE VERANDERING VS DISCONTINUE VERANDERING
Is ontwikkeling een continu proces, of verloopt het in stappen?
Bij continue verandering is de ontwikkeling geleidelijk aan en vloeien de prestaties op een
bepaald niveau voort uit die van de vorige niveaus
bv verandering in lengte, verwerven van woordenschat
Discontinue verandering vindt plaats in aparte stappen of stadia (beklimmen van een trap)
bv denken van kinderen verandert naarmate ze ouder worden (kwantitatief +
kwalitatief)
Beide soorten bestaan naast elkaar
1.2.3.2 KRITIEKE EN GEVOELIGE PERIODE
Kritieke periode: specifieke periode in de ontwikkeling waarin een bepaalde gebeurtenis
de grootste consequenties heeft
• bv kinderen die na de geboorte opgroeien in een weeshuis => loopt heel wat mis
Belangrijk: hechting moet op veilig manier verlopen
Prenatale ontwikkeling: eerste 3 maanden van de zwangerschap: organogenese:
ontwikkelen van de organen => als moeder ziekte heeft tijdens de zwangerschap (bv rode
hond, alcohol drinken tijdens de zwangerschap) => gevolgen voor het kind
Zaken onomkeerbaar
2
,Gevoelige periode: periode waarin het organisme extra gevoelig is voor stimuli uit zijn of
haar omgeving
• (bv taal leren, leren eten met een vork, …) = de beste leeftijd
Zaken wel omkeerbaar
1.2.3.3 NATURE NURTURE DEBAT
Nature = eigenschappen, vermogens en capaciteiten geërfd van de ouders
• Lichaamslengte, oogkleur, …
Nurture = omgevingsinvloeden die bepalend zijn voor ons gedrag
Biologisch (bv cocaïnegebruik tijdens zwangerschap)
Sociaal (bv manier hoe ouders hun kinderen opvoeden)
Maatschappelijk (bv kansarmoede)
Filmpje Chinese tweeling
Nature Nurture
Zelfde uiterlijk Verschil in taal
Zelfde motoriek en manieren Verschil in school doordat andere
schoolsystemen
Verbondenheid Gedrag opgenomen van andere zussen
Geen watervrees Verschil in opvoeding
1.2.3.4 LEVENSLOOP PERSPECTIEF VS FOCUS OP SPECIFIEKE PERIODEN
Op welk deel van de levensloop moeten ontwikkelingspsychologen zich
richten?
• Vroeger vooral babytijd en adolescentie
• Nu totale levensloop
Samenvatting :
3
, 1.2.4 HET LEVENSLOOP PERSPECTIEF: UITGANGSPUNTEN
1.2.4.1 ONTWIKKELING IS EEN LEVENSLANG PROCES
In elke levensfase zijn er belangrijke ontwikkelingen
+ eerdere ontwikkelingen kunnen ook invloed hebben op de latere ontwikkeling
Binnen elke levensfase kan verandering optreden op verschillende domeinen bv. cognitieve,
emotionele of sociale ontwikkeling
In elke levensfase zijn er bovendien verschillende ontwikkelingstaken die we moeten
vervullen
o Bv tijdens adolescentie: huis verlaten, studies afmaken + gaan werken, etc.
1.2.4.2 ONTWIKKELING IS MULTI- DIMENSIONEEL EN MULTI-DIRECTIONEEL
Multi- dimensioneel Ontwikkeling kan plaats hebben op verschillende domeinen, nl.
lichamelijke, cognitieve, sociale of emotionele ontwikkeling
Vaak interactie tussen deze domeinen
Multi- directioneel Ontwikkeling van je vaardigheden is niet oneindig. In elke
levensfase, zie je een toename en afname van vaardigheden en
kennis op verschillende domeinen
Bv wanneer je later kiest voor leerkracht, laat je andere
carrièremogelijkheden vallen
Toename en afname binnen een domein zijn ook mogelijk!
Bv Bepaalde cognitieve mogelijkheden zullen bij Sofie achteruitgaan bij het
ouder worden, bv haar geheugen, maar tegelijk zal haar taalkennis
toegenomen zijn gedurende de volwassenheid omdat ze leerkracht Frans is
geworden.
1.2.4.3 ONTWIKKELING IS PLASTISCH (VERANDERBAAR)
Bv. Sommige bejaarden maken vorderingen door te trainen op hun
mentale vaardigheden, bv door het oplossen van
kruiswoordraadsels of sudoku’s
Toch wordt de ontwikkeling minder plastisch als de mogelijkheden en de kansen voor
verandering afnemen, bv. door de uiteenlopende leefomstandigheden
=> bovendien zijn er grote individuele verschillen tussen personen
4
