Criminaliteit en Samenleving
H1: Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk
2 opvattingen criminaliteit: Criminaliteit kan herleid worden tot een handeling van een individu, criminaliteit is
iets individueels
1. Ofwel zijn het handelingen van mensen die afwijkend zijn (zoals Positivisme)
2. Ofwel gaat het over mensen (zoals wij) die we omschrijven als normaal, maar die een
bepaalde keuze (rationeel) of bepaalde kosten-batenanalyse hebben gemaakt (zoals
klassieke school en RCT)
1.1. Het afwijkende individu (“het monster”)
= criminaliteit wordt gepleegd door mensen die niet zijn zoals wij
1.1.1. Andrej Romanovitsj Tsjikatilo (“de slager van Rostov”)
🩸 1936 Oekraïne
🩸 Seriemoordenaar Sovjet-Unie (min. 50 mensen vermoord)
🩸 Opmerkelijk: zaak is lang stil gezwegen omdat id Sovjet-Unie in die periode geen
🩸 Om die reden is opsporingsonderzoek heel lang belemmerd geweest
seriemoordenaars bestonden ⇒ was een typisch Westers fenomeen
🩸 Tsjikatilo groeit op in hongersnood in Oekraïne in jaren ‘30 ⇒ miljoenen mensen gestorven ⇒ velen deden
🩸 Had belangstelling voor verhalen over Duitse krijgsgevangenen die gemarteld werden in WOII door
aan kannibalisme om te kunnen overleven
🩸 Heeft militaire dienst gedaan, lang gewerkt als ingenieur in Rostov
Sovjet-ontvoerders
🩸 Was getrouwd
🩸 Afgestudeerd als leraar
- Gedwongen geweest om functie van leerkracht neer te leggen nadat enkele ouders hadden geklaagd
🩸
over seksueel geweld
Beginnen moorden rond 1978 → vooral jonge vrouwen
🩸
- Bv: jongeren die hij ontmoette in busstations, treinstations in Rostov (en later in andere steden)
🩸
Voor politie werd snel duidelijk dat het over seriemoordenaar ging ⇒ alle SO’s gelijkaardige verminkingen
Toch kon hij tot 1984 ontsnappen aan de autoriteiten ⇒ 1984: gearresteerd
- Politieagent merkte op bepaald moment op dat Tsjikatilo een meisje was aan het aanranden id buurt
v/e treinstation
- Er werd een aktetas gevonden met wapens, maar in dat onderzoek dat toen volgde is bloedgroep van
Tsjikatilo verkeerd geïdentificeerd
- Hierdoor kwamen resultaten niet overeen met bloedstalen van eerdere SO’s
- Hierdoor werd link niet meteen gelegd met dit incident en eerdere feiten / misdrijven die gepleegd
zijn
- Maw: voor dat ene incident werd Tsjikatilo beschuldigd van diefstal en de aanranding zelf, maar na 3
maanden was hij weer op vrije voeten
1
,🩸 1990: SU bestaat niet meer
- Onderzoek komt in stroomversnelling
- Wordt duidelijk dat hij de seriemoordenaar is en dat hij al meer dan 50 moorden op zijn geweten
🩸
heeft
🩸
Tsjikatilo wordt veroordeeld voor 52 moorden
🩸
Veroordeeld en geëxecuteerd in Moskou
Zwart-witte foto genomen tijdens proces (gedroeg zich helemaal naar dat beeld dat we in de publieke
opinie hebben over mensen die dat soort feiten plegen)
1.1.2. Ted Bundy
🩸 Seriemoordenaar, verkrachter
🩸 Beantwoordde eigenlijk helemaal niet aan het beeld dat we hebben v seriemoordenaars (net
omgekeerd bij Bundy)
- Bundy ziet er perfect uit zoals wij
- Heeft ook gestudeerd + zichzelf op bep momenten verdedigd
🩸 Moeilijke jeugd, gespannen relatie met stiefvader
🩸 Werd vaak gepest
🩸 Intelligent, heel wat sociale vaardigheden
🩸 Heeft ook normale relaties gehad met vrouwen
🩸 1979 ter dood veroordeeld voor moord op 2 studenten
🩸 1980 ter dood veroordeeld voor verkrachting en moord op 12-jarig meisje
🩸 1998: elektrische stoel in Florida
🩸 Bundy werd geromantiseerd door media ⇒ volgens feministische bewegingen ongepast i/h kader v/d feiten
die hij heeft gepleegd
1.1.3. Jeffrey Dahmer
🩸 Spreekt heel erg tot de verbeelding
🩸 Gruwelijke feiten
🩸 Seriemoordenaar die in 1991 gearresteerd werd
🩸 Zaak gezorgd voor heel wat kritiek op manier waarop politie functioneert
- Verwijt was dat men veel sneller had kunnen ingrijpen
- Ad andere kant heeft dit voor de populariteit van dergelijke crimes gezorgd
🩸
(populariteit op bv. netflix)
🩸
Ohio 1978: 1ste moord
🩸
1987: 2de moord
🩸
5 daaropvolgende jaren moorde hij nog 15 jongens (vooral mannen)
🩸
Ging meestal om jongens die heel arm waren (afro-amerikaans, aziatisch, latino)
In vergelijking met andere seriemoordenaars lijkt het alsof hij niet zoveel feiten heeft gepleegd, maar de
daden van Dahmer waren heel erg gruwelijk
🩸
- Reden van fascinatie
Pleegde feiten van kanibalisme, wilde seksslaven maken v SO’s, hij verminkte lichamen, hij bewaarde
🩸
lichaamsdelen bij hem thuis
22 juli 1991: Dahmer lokt Tracy Edwards met zich mee naar zijn woning
- Dahmer lokte mannen meestal mee voor onenightstand en vermoordde hen dan
- Tracy wou zich niet laten handboeien, is na een gevecht kunnen ontsnappen, heeft politiemensen op
straat aangesproken, ze zijn naar flat gegaan en hebben daar een aantal hoofden in koelkast gevonden
van SO’s, een aantal foto’s van SO’s, meerdere menselijke schedels, lichaamsdelen op sterk water…
2
, - So’s hebben lang afgezien ⇒ hij spoot soort van zoutzuur in hersenen waardoor ze na lange tijd
🩸
kwamen te overlijden
Buren hadden al vaker geklaagd over geluidsoverlast, maar politie was toch niet langsgegaan ⇒ stelt
🩸
werking van de politie in vraag
Ook owv identiteit van SO was het verwijt aan politie dat ze daar geen prioriteit van hebben gemaakt
1.1.4. Richard Ramirez (“the night stalker”)
🩸 Spreekt enorm tot onze verbeelding owv manier waarop hij feiten pleegde
🩸 Actief in jaren ‘80
🩸 Seriemoordenaar, verkrachter, inbreker
🩸 Min. 13 SO’s, veroordeeld tot doodstraf, maar overlijdt vroegtijdig op 53-jarige leeftijd in
🩸 Problematische jeugd
GV
🩸 Op jonge leeftijd inbraken, is dit blijven doen
🩸 1ste moord in 1984: 79-jarige weduwe die hij verkrachtte en vermoordde (neergestoken)
🩸 Duurde 8 maanden voor hij dit opnieuw deed
🩸 Meeste moorden in LA
🩸 Opmerkelijk: vonden plaats tijdens inbraken (‘s nachts)
🩸 Spreekt tot onze verbeelding ⇒ onvoorspelbaar, gruwelijke feiten, op meest kwetsbare moment…
🩸 Geleid tot belangstelling in dit soort misdrijven & mensen zijn heel wat wapens beginnen aanschaffen &
🩸 Uiteindelijk gevat toen hij op straat een auto probeerde te stelen ⇒ werd gevolgd door omstanders,
beginnen investeren in zaken om woning te beveiligen ⇒ geleid tot paniek in LA
🩸 Opmerkelijk: de link tss Ramirez en het satanisme
omsingeld en overmeesterd
- Hij pakte hiermee uit
- Spreekt tot de verbeelding
- Moedigt het idee van de ‘buitenstaander’ aan
- Leidt tot beeld van misdadiger die niet tot de SL behoort
1.1.5. Het misleidende kwaad
🩸 Specifieke, bijzondere categorie
🩸 Hitler en Stalin
🩸 Figuren id geschiedenis waarvan we zeggen: “dit zijn vormen van kwaad die een
🩸 Staan zeer ver van andere figuren hierboven
hele SL hebben misleid” (= populaire opvatting die we “politiek kwaad” noemen)
🩸 Deze figuren zijn meesterlijk i/h misleiden v/e grote groep mensen die weinig of niets met die figuren te
🩸 Deze mensen staan ver buiten de SL, moesten we die niet hebben gehad, dan zouden er nooit dergelijke
maken hebben
🩸 Het zijn dus uitzonderlijke figuren die belangrijk zijn in vorming vd geschiedenis → als we die figuren niet
feiten zijn gekomen
🩸 We kunnen ons wapenen tegen dergelijke figuren door ervoor te zorgen dat de geschiedenis zich niet
hadden, dan hadden we een heel andere geschiedenis
herhaalt
3
, ✔️
Het afwijkende individu / het monster samengevat
Criminaliteit verklaren door erover na te denken, door te kijken naar dergelijke mensen als mensen die
✔️
buiten de SL staan en niet zijn zoals wij (abnormale mensen)
✔️
Richten op wat die mensen net anders maakt (= expertise / taak vd criminoloog)
✔️
Waarom doen mensen wat ze doen? Hoe moeten we hen begrijpen? Wat maakt hen anders?
Is een typisch programma dat zich focust op biologische en psychologische kenmerken → welke zijn
belangrijk en hoe kunnen we die in de toekomst op tijd detecteren?
1.2. Het rationele individu
1.2.1. Gary Becker (1930-2014)
🔸 1992: Nobelprijs voor economie
🔸 Econoom en socioloog (University of Chicago)
🔸 Geprobeerd om economische inzichten toe te passen op het verklaren van menselijk gedrag
🔸 “Crime and punishment: an economic approach”
Gary Becker was op een bepaald moment te laat gekomen op een vergadering. Hij moest zijn wagen parkeren,
vond niet meteen een parkeerplaats en heeft dan de keuze gemaakt om zijn wagen te parkeren op een plaats
waarvan hij wist dat hij daar niet mocht parkeren. Hij werd hiervoor beboet.
→ Belangrijk voor hem als hij terugdacht aan dit moment is dat hij besefte dat hij een norm heeft overtreden,
waarvoor hij werd bestraft. Hij had dus een strafbaar feit gepleegd
→ Becker dacht na over waarom hij dat had gedaan. Hij deed dit omdat het voor hem voordeliger was om
aanwezig te zijn bij de vergadering dan de verkeersregels na te leven
→ Maw: hij maakte afweging tussen voor-en nadelen (kosten-batenanalyse) en om die reden heeft hij er
uiteindelijk voor gekozen om strafbare feiten te plegen
→ Deze redenering ligt aan de basis van ons gedrag
→ Criminaliteit is dus niet de uitkomst van biologische verschillen, leerprocessen…, maar het moet begrepen
worden in functie van gedragsmogelijkheden en gedragsbeperkingen (kosten en baten)
Bv: jongeren plegen meer criminaliteit dan ouderen omdat ze minder te verliezen hebben dan mensen op
latere leeftijd (status, etc.)
⮩ Men verklaart criminaliteit als een rationele keuze
⮩ Jongeren kunnen zich meer permitteren dan ouderen
Bv: Er wordt minder ingebroken wanneer de beveiliging van woningen verbetert omdat het daardoor minder
aantrekkelijk is om in te breken
⮩ Als woning goed beveiligd is, dan is het moeilijker om in te breken
⮩ Kosten-batenanalyse: kosten worden veel groter dan de baten
1.2.2. Belangrijke beleidstheorie
🔸 Clark en Felson
🔸 Onthouden: dat dit een heel belangrijke beleidstheorie is
4
