Resume
Samenvatting Sociale Geografie
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
De volledige hoorcolleges zijn samengevat.
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonner
Aperçu du contenu
Sociale Geografie1. Wat is sociale geografie?
1.1. Definitie
Sociale geografie gaat niet over ‘wat is de rijkste gemeente?’, maar gaat over ‘waarom wonen
rijke mensen op een plaats en niet op een andere’. Hier drie definities:
➢ “Sociale geografie is de studie van de ruimtelijke organisatie van menselijke activiteiten
en de relatie van mensen tot de ruimtelijke omgeving.”
➢ “[Sociale] geografie is de wetenschap die zich richt op de beschrijving en de verklaring
van de ruimtelijke verspreiding en samenhang van [sociale] verschijnselen aan en op
het aardoppervlak”
➢ “De menselijke aardrijkskunde bestudeert het verband tussen twee voorwaarden voor
het menselijk bestaan:
o Groepsvorming (het feit dat mensen in groepsverband leven, zij vormen
gezinnen, stammen, sociale groepen, politiek actieve groepen, naties, enz.)
o En het gebruik van het fysisch milieu (de fysisch-geografische gesteldheid,
ligging, uitgestrektheid en configuratie van het woongebied).”
Het zijn definities met vier gemeenschappelijke kenmerken. Ze gaan allemaal over: het
1
wetenschappelijke, het sociale, het ruimtelijke en de relatie tussen het sociale en het ruimtelijke.
Het is een wetenschap die probeert verklaring en beschrijving te zoeken van de wisselwerking
tussen menselijke organisatie (sociale verschijnselen) en ruimtelijke ontwikkeling (fysisch
leefmilieu).
1.2. Het wetenschappelijke (-grafie)
De -grafie staat voor het (be)schrijven. Maar, de geografie niet enkel een beschrijving van de
werkelijkheid, maar ook een verklaring. Je hebt ook twee soorten geografie. (I) Ideografische
geografie1 (vooral vroeger) is de studie van regionale eigenheden. Dit staat tegenover de (II)
nomothetische geografie, wat de studie van algemene ruimtelijke wetmatigheden is. Met de
nomothetische geografie gaat men opzoek naar theorieën en processen (dus globaler).
De theorievorming gebeurt op
twee manieren. Bij deductie
wordt veelal een
gevolgtrekking gemaakt uit het
algemene (een theorie) naar het
bijzondere. Inductieve
methoden werken veelal
1
Voorbeeld: hoe leven mensen daar, welke landbouw doen ze daar
,andersom, hierbij komt men tot een algemene regel op grond van een aantal specifieke
waarnemingen.
1.3. Het sociale
1.3.1. Economische integratiewijzen
Economische integratiewijzen2 zijn de sociale relatietypes die mensen met elkaar moeten
aangaan om hun bestaansmiddelen te verwerven. Het is het geheel van uitwisselingen van
geproduceerde goederen, diensten en arbeid binnen een samenleving, volgens welomlijnde
principes, waarbij het volume en de kwaliteit van de uitgewisselde goederen en diensten in
verhouding moeten staan tot de geldende sociale consumptienorm. Er zijn drie manieren om
bestaansmiddelen te verwerven.
✓ Marktruil is de dominante integratiewijze in onze maatschappij. Individuen en
huishoudens moeten voorzien in sociaal nut3: een goed product op de markt brengen dat
anderen nodig hebben (voorbeeld: arbeid). Er is wel een insluiting en uitsluiting op
basis van het loon (dat bepaalt wordt door het nut) en dat werkt armoede in de hand.
Mensen hebben wel individuele autonomie, ze hebben keuzevrijheid. Het spel van vraag
en aanbod zal zorgen voor correcte prijs en dat zal aanwijzen of het nuttig is of niet wat
ze op de markt brengen.
✓ Herverdeling wordt in onze samenleving gebruikt om de ongelijkheden die voortkomen
uit marktruil te verzachten. Iedereen draagt bij aan centrale pot die volgens vaste regels
herverdeeld wordt. Voorbeeld herverdeling: welvaartstaat. Afdwingbare herverdeling: 2
voorgeschreven regels (van rechten en plichten) zullen contouren aangeven waarbinnen
ze goederen en diensten kunnen afdwingen. De verdeling zal afhangen van willekeur,
solidariteit,… Niet-afdwingbare herverdeling (bij pre-kapitalistische samenlevingen):
ongelijkheid wordt juist vergroot. Wat in centrale pot verzameld wordt gebruiken ze
voor prestige en praal (voorbeeld: monumenten)
✓ Wederkeringheid is ook veelvoorkomend in de samenleving. Je hebt een wederzijdse
uitwisseling van bestaansmiddelen. Je hebt hiervoor sociaal netwerk nodig met
symmetrische relaties (je moet bij elkaar terecht kunnen = duurzame participatie aan het
netwerk). Vertrouwen staat hierbij centraal omdat het moment van input en output niet
samenvalt. Voorbeeld: intergenerationele wederkerigheid binnen uitgebreide familie of
uitwisseling van goederen en diensten binnen een buurtgemeenschap
1.3.2. Productiewijzen
Het concept ‘productiewijze’ is ontleend aan het werk van Marx:
➢ In de meest concrete betekenis wordt met productiewijze het geheel van methoden en
technieken bedoeld die nodig zijn om een specifiek product voort te brengen
(bijvoorbeeld: katoen, melk, ...)
2
Een studententreinabonnement is een combinatie van marktruil en herverdeling. In het VK is de trein duurder
omdat het daar meer naar marktruil neigt
3
De betekenis daarvan verschilt van visie. Nu krijgt het een neo-liberale invulling
, ➢ In een meer abstracte betekenis van de kapitalistische productiewijze wordt het
arbeidsproces bedoeld, zoals het tot stand komt onder de kapitalistische
klassenverhoudingen (wat een relatie tussen werkgevers en werknemers veronderstelt –
in Marx’ woorden: kapitalisten en arbeiders; en samenhangend dat de producten voor
marktruil bestemd zijn)
➢ In de ruimste betekenis omvat het concept zowel het geheel van economische, juridisch-
politieke en cultureel-ideologische structuren die bijdragen tot de sociale
reproductie (het behoud van de samenlevingsstructuren). In deze holistische
betekenis van het concept kan er bijvoorbeeld gesproken worden van een primitief
communistische productiewijze, een feodale productiewijze, een kapitalistische
productiewijze.
Het begrip productiewijze vertrekt in de ruimste betekenis van het woord van de vaststelling
dat de mens een sociaal wezen is dat niet kan overleven zonder in samenwerkingsverband
met soortgenoten te treden. Tijdens die samenwerking gaat een gedeelte van of de gehele
arbeidscapaciteit in de samenleving aan de slag met productiemiddelen om op die manier
bestaansmiddelen te creëren. Bovendien moeten de mensen die geen arbeidscapaciteit kunnen
ontwikkelen (bejaarden) ook een deel van de bestaansmiddelen verkrijgen. Er kan ook
specialisatie optreden, waarbij welbepaalde groepen of individuen bestaansmiddelen
produceren die anderen niet of veel moeilijker kunnen maken. Dan is er sprake van
arbeidsverdeling: het geheel van de productieactiviteiten wordt verdeeld in homogene
pakketten en groepen of individu’s specialiseren zich in een welbepaald activiteitenpakket. Het 3
gevolg hiervan is dat er ook noodzakelijk uitwisseling van bestaansmiddelen optreedt
tussen de verschillende producenten, omdat niemand meer de hele gamma aan
bestaansmiddelen voor zichzelf kan produceren. Er ontstaat daarom een wisselwerking tussen
de relaties van mensen met de natuur enerzijds en de relaties tussen de mensen anderzijds.
Naargelang ze de gebruikte technieken en materialen verbeteren, kunnen ze met steeds
minder arbeid, steeds meer bestaansmiddelen uit de natuur trekken. Dit is wat men de
productiekrachten noemt van een maatschappij. De relaties die bij deze activiteiten tussen de
mensen ontstaan, worden de productieverhoudingen genoemd. Dat zijn specifieke sociale
verhoudingen waarbij tegenstellingen tussen diverse klassen ontstaan op basis van verschillen
in eigendomsverhoudingen over de productiemiddelen (=land, grondstoffen, machines).
Alle productiewijzen bezitten ook een bovenbouw, een geheel van ideologische-religieuze
beschouwingen en van politiek-juridische instellingen en regels die ervoor zorgen dat de
productiewijze bestendigd wordt. Productiewijzen veranderen (dit proces wordt sociale
transformatie genoemd) , wanneer de productieverhoudingen niet meer aangepast zijn aan de
ontwikkeling van de productiekrachten. We onderscheiden drie basisvormen wat betreft de
gekende productiewijzen, namelijk primitief communisme, schatting (feodaliteit) en
kapitalisme.
1.3.2.1. De primitief communistische productiewijze
Omdat de productiekrachten nog te weinig ontwikkeld zijn kan geen enkele groep in de
maatschappij leven van het product van de arbeid van de anderen. Deze productiewijze kan
, op duurzame basis geen maatschappelijk surplus voortbrengen. Vandaar dat primitief-
communistische maatschappijen ook egalitair zijn. Er zijn geen klassen en de
productiemiddelen –voornamelijk het land waaruit de bestaansmiddelen getrokken worden -
zijn collectief bezit.
1.3.2.2. Op schatting gebaseerde productiewijze (feodaliteit)
Een maatschappelijk surplus wél mogelijk. Zo kan er een uitgebreide arbeidsverdeling ontstaan.
De toe-eigening van het maatschappelijke surplus door die groep berust op een
ongelijke machtsverhouding met diegenen die meer produceren dan wat ze zelf nodig hebben. 4
In het geval van de op schatting gebaseerde productiewijze is de samenleving gescheiden in
twee klassen.
1.3.2.3. De kapitalistische productiewijze
De productiemiddelen (in de eerste plaats machines in de industrie, maar ook land in
kapitalistische landbouw), behoren tot de werkgevers. Zij die geen toegang hebben tot de
productiemiddelen worden gedwongen hun arbeidscapaciteit aan de bezitters te verkopen. In
ruil daarvoor krijgen ze een loon dat hen in staat moet stellen te betalen voor wat ze nodig
hebben voor hun levensonderhoud. Het bezit van de productiemiddelen geeft de kapitalisten de
macht om de loonarbeiders te dwingen om meer te produceren dan wat deze met hun lonen
kunnen kopen en om zich dat surplus toe te eigenen. Een deel van het surplus vloeit naar de
staat voor het vervullen van een aantal taken zonder dewelke de kapitalistische
productiewijze niet zou kunnen functioneren.
1.3.2.4. Het land en de productiewijzen
→ Primitief communistisch: het land is collectief bezit.
→ Feodaliteit: Eens de landbouw ontwikkelt en hiermee op schatting gebaseerde
productiewijzen verschijnen, wordt land een productiemiddel. Onder het feodalisme
wordt grond een basis voor politieke macht. Grond is in de handen van de heersende
klasse.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur robdralants. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,89. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
83637 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans