Theoretische orthopedagogiek
LES 1: DE GESCHIEDENIS
Powerpoint
Boek 1 (De integratief-holistische orthopedagogiek): Hoofdstuk 2.1 (blz. 71 -94)
Gebaseerd op ideeën en slides van Prof. Dr. Eric Broekaert (1951-2016) => Hij is onze geestelijke
vader, onze mentor => zijn ideeën worden meegenomen tijdens deze lessen
NAAM
Orthopedagogiek is de wetenschap van het handelen in moeilijke opvoedingssituaties. Zij heeft een
lange traditie die haar oorsprong vindt in enkele Europese landen. (blz. 78)
De naam ‘Orthopedagogiek’ is vrij recent. => In 1949 werd de term voor het eerst gebruikt. Deze term
werd gekozen op het tweede internationaal congres van de orthopedagogiek in Nederland, waar alle
grote namen van die tijd (bv. Asperger) aanwezig waren.
Heilopvoedkunde => Heil staat hier voor het genezen. Deze term werd vervangen net na de oorlog (op
dat Congres), omdat het te veel deed denken aan het nazisme (cfr. Heil Hitler). In Duitsland spreekt
men nog altijd van de heilpedagogiek.
Pedologie => De wetenschap van de studie van het kind. Dit is een interdisciplinaire wetenschap met
een arts aan het hoofd.
Orthopedagogiek => Deze term kwam niet uit het niets. In de Verenigde Staten kende men al het
begrip orthopsychiatrie. Tot op vandaag is het, spijtig genoeg, internationaal gezien een weinig bekend
domein.
CONNOTATIES (blz. 78)
De afgelopen jaren zijn we te weinig bezig geweest met onze identiteit. Het wordt bekender, maar de
meeste mensen kennen het niet echt.
Heilopvoedkunde => De geneespedagogiek, met het accent op genezen en herstellen en de implicatie
van een gebrek of een stoornis
Speciale pedagogiek => De speciale pedagogiek bestaat eigenlijk uit deelpedagogieken van bijzondere
doelgroepen. Het begrip wordt de laatste jaren minder gebruikt, omdat orthopedagogen kritisch staan
tegenover het in hokjes indelen en labels. Er wordt meer gekozen voor bijzondere orthopedagogiek;
met het accent op de specifieke manier van opvoeden.
Orthopedagogiek => Deze term is gegrond in het pedagogisch handelen. Het voorvoegsel ‘ortho’
(Grieks) betekent ‘de goede manier’, ‘de juiste weg’.
,Theoretische orthopedagogiek
DEFINITIE (kenmerken van de klassieke definitie)
1. Methodisch => methodische wetenschap; methodieken waarvan we weten dat ze werkzaam zijn,
evidence based practice
2. Doelgericht => niet zomaar iets doen, handelingsplanning
3. Zinvol => er zit een bepaald doel achter
4. Handelen => al doende, in overleg, samenwerking
5. Moeilijke opvoedingssituaties => complexer dan de doorsnee opvoeding, als problematisch
ervaren
DIFFERENTATIE
Er zijn verschillende vormen van de orthopedagogiek. De organisatorische en theoretische
orthopedagogiek wordt vaak gecombineerd.
Organisatorische orthopedagogiek => Het organiseren en aansturen van het beleid, organisatorische
werkvelden, subsidiëring, organisatie van voorzieningen, etc.
Theoretische orthopedagogiek => Vrij kunnen nadenken over orthopedagogische vraagstukken.
Bijzondere orthopedagogiek => De deelpedagogiek, werken met specifieke doelgroepen.
IN VLAANDEREN: GENT (blz. 84)
Onze geschiedenis => Hier zijn we heel kort overgegaan (Examen: in juiste volgorde)
Nyssen rene 1934-1945 – psychiater in de oorlogsjaren => Hij heeft een boek geschreven over hoe
men moet omgaan met kinderen en jongeren met een beperking. Dat was toen heel moedig,
aangezien Hitler mensen met een beperking liet euthanaseren.
De Busscher jacques 1946-1966 psychiater in één van de Gentse hospitalen. Hij was niet thuis in het
begeleiden van kinderen, waardoor hij Wens Maria als assistent nam.
Wens Maria 1970-1985 pedagoog => De eerste echte orthopedagoge in Gent.
Broekaert Eric 1985-2016 orthopedagoog => Integratieve orthopedagogiek: probeert bruggen te slaan
tussen het fenomenologische en empirisch denken. Hij stelt een holistische en integratieve
benadering voor.
… => Onze vakgroep is verder geëvalueerd in verschillende onderzoekslijnen.
,Theoretische orthopedagogiek
STROMINGEN
Stromingen doorheen de geschiedenis; het orthopedagogisch denken heeft zich doorheen de jaren
ontwikkelt
NEDERLANDSTALIG (blz. 81-83)
Fenomenologisch: Langeveld – Lubbers – Utrechtse school
Ongetwijfeld hebben een sterke Utrechtse school en overtuigde pedagogen als Langeveld,
Buytendijk en Lubbers een stevige geesteswetenschappelijke en fenomenologische basis
gegeven aan de Nederlandstalige orthopedagogiek.
Het proberen doorgronden van de uitingsvormen, het interpreteren. Waarom stellen kinderen
moeilijk gedrag? Het onderliggende zoeken via het dagdagelijkse handelen.
Het medische voorbij: Vliegenthart: Kinderen die anders in de wereld staan; Van Gelder: De
pedagogische situatie van het kind
Door belemmeringen in het middelpunt van de opvoeding te plaatsen, breekt Vliegenthart
met de traditionele medische oriëntatie van orthopedagogiek. Op die manier krijgen we hier
een belangrijke verschuiving van klemtoon, namelijk van een kind met
ontwikkelingsstoornissen naar een kind met opvoedkundige belemmeringen.
Nadruk op de pedagogiek
Hoe dan ook, stellen ze beide wel dat er een aantoonbaar probleem moet kunnen worden
vastgesteld worden in het kind
Handelen en dialoog: Ter Horst: “orthopedagogische grondvormen van dialoog” Kok: “de studie van
het handelen zelf”
De dimensie van het handelen en de pedagogische dialoog
Ter Horst introduceert problematische opvoedingssituatie (POS). Hij legt er nadruk op dat
deze situatie om actie vraagt.
Kok bouwt het actie-gericht denken consequent verder.
Kritisch: Van Gennep-Van hove
Van Hove was zeer vooruitstrevend en bracht het idee van de AAIDD naar Vlaanderen. Dit was
het idee dat een beperking geen individueel kenmerk is, maar zich bevond in de interactie
tussen een individu en zijn/haar omgeving = het sociaal ecologische model.
Ze keken kritisch naar de samenleving: het probleem ontstaat niet in de persoon zelf, maar
ontstaat in de bredere sociale structuren.
Positivistisch: Rispens-Dumont-Van der ploeg => engagement en objectiviteit
Stonden veel empirischer in de wereld en trachtten empirische modellen te ontwikkelen. Dit
ging over het meten, het observeren. Men noemt dit de empirische wending: men ging van
een kwalitatief verhaal naar een meer kwantitatief verhaal.
Integratief: Broekaert
De verschillende paradigma’s moesten beheerst worden en moeten complementair met
elkaar ingezet worden.
, Theoretische orthopedagogiek
DUITSTALIGE GEBIEDEN (blz. 80-81)
Heilpädagogik => In Duitsland spreekt men nog altijd van de heilpedagogiek
Sonderpädagogik => Focust zich op onderwijs en de specifieke methodes , accent op specifieke manier
van opvoeden
Religieus: Bob-Hanselman-Montalta
Religieuze en metafysische redeneringen; essentiële vragen rond de orthopedagogiek
Existentieel: Moor
Hoe kunnen we mensen helpen om zichtzelf te worden, om zichzelf te leren kennen?
Minimaliserend: Bleidick
Hoe kunnen we mensen helpen om met de gevolgen van hun stoornis om te gaan?
Relationeel: Kobi
Benadrukt de interactie tussen opvoeder en kind
Kritisch: Janzzen
De oorsprong van de handicap ligt niet bij het kind, maar is veroorzaakt door de maatschappij.
Een handicap wordt alleen maar een handicap door een negatieve houding van de
maatschappij een handicap.
ANDERE GEBIEDEN
Orthopedagogiek is een moeilijk begrip om in andere landen mee naar boven te komen. Niemand
weet wat we doen en we krijgen het ook niet uitgelegd, ondanks dat er in andere gebieden
gelijkaardige stromingen zijn.
- Rusland: defectologie => wetenschap van de defecten, van de stoornissen
- Hongarije: conductieve pedagogiek => mensen werden in voorzieningen met weinig middelen,
op pedagogische wijze behandeld; mensen kunnen leren
- Frankrijk: education specialisé (blz. 79)
- Engeland – USA: Special education / special need studies (blz. 84)
- Zuid-Afrika: Genees pedagogiek / orthopedagogiek
- Canada: orthopedagogie
