SAMENVATTING FINANCIËLE
RAPPORTERING EN ANALYSE
Rymenans Sarah
Universiteit Antwerpen
2021-2022
,Inhoud
HOOFDSTUK 1: HET BELANG VAN FINANCIËLE VERSLAGGEVING ........................................................... 4
1.1 Financiële overzichten (=jaarrekening) ......................................................................................... 4
1.2 Gebruik van de financiële overzichten .......................................................................................... 5
1.3 Angelsaksisch model..................................................................................................................... 6
1.4 Continentaal model ....................................................................................................................... 6
1.5 Fiscale aspect................................................................................................................................. 6
1.6 Boekhoudkundige keuzes .............................................................................................................. 7
1.7 Relevantie tegenover betrouwbaarheid ....................................................................................... 7
1.8 Fundamentele accountingprincipes .............................................................................................. 7
1.8.1 Basisprincipes ......................................................................................................................... 7
1.8.2 Registratieprincipes ................................................................................................................ 8
1.8.3 Waarderingsprincipes............................................................................................................. 8
1.8.4 Informatieprincipes ................................................................................................................ 9
1.9 De regelgeving van de boekhouding ............................................................................................. 9
HOOFDSTUK 2: FINANCIËLE ANALYSE ................................................................................................... 11
2.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 11
2.2 Horizontale of tijdsanalyse .......................................................................................................... 12
2.3 Verticale of structuuranalyse ...................................................................................................... 13
2.4 Kasstroomanalyse........................................................................................................................ 13
2.4.1 Inleiding ................................................................................................................................ 13
2.4.2 Kasstroomcycli ...................................................................................................................... 14
2.4.3 Directe en indirecte methode voor het bepalen van de kasstromen .................................. 15
2.4.4 Staat van vermogensstromen .............................................................................................. 17
2.5 Ratio analyse ............................................................................................................................... 17
2.5.1 Liquiditeit.............................................................................................................................. 17
2.5.2 Solvabiliteit ........................................................................................................................... 19
2.5.3 Rendabiliteit ......................................................................................................................... 20
2.5.4 Toegevoegde waarde ........................................................................................................... 22
2.5.5 Vergelijking met de sector.................................................................................................... 23
2.6 Maatstaven rendement investeerders en niet-financiële informatie......................................... 23
2.6.1 Maatstaven voor rendement investeerders ........................................................................ 23
2.6.2 Niet-financiële informatie .................................................................................................... 24
HOOFDSTUK 3: INTERIMRAPPORTERING .............................................................................................. 26
3.1 Europese beursgenoteerde bedrijven ......................................................................................... 26
3.2 IFRS .............................................................................................................................................. 26
1
,HOOFDSTUK 4: INTERNETRAPPORTERING EN XBRL ............................................................................. 27
4.1 Internetrapportering ................................................................................................................... 27
4.2 XBRL ............................................................................................................................................. 27
HOOFDSTUK 5: FALINGSPREDICTIE ....................................................................................................... 29
5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 29
5.2 Ondernemingen in moeilijkheden: juridisch perspectief ............................................................ 29
5.3 Ondernemingen in moeilijkheden: economisch perspectief ...................................................... 32
HOOFDSTUK 6: EVALUATIE EN KWALITEIT VAN DE GERAPPORTEERDE WINSTCIJFERS ....................... 34
6.1 Kwaliteit van gerapporteerde winstcijfers .................................................................................. 34
HOOFDSTUK 7: CORPORATE GOVERNANCE.......................................................................................... 37
HOOFDSTUK 8: HET VERSLAG VAN DE COMMISARIS............................................................................ 39
8.1 Beland van externe controle ....................................................................................................... 39
8.2 Inhoud van het verslag van de commissaris................................................................................ 39
8.3 Type auditrapporten bij de controle van de jaarrekening .......................................................... 40
HOOFDSTUK 10: DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING ..................................................................... 41
10.1 Inleiding ..................................................................................................................................... 41
10.2 Begrippen .................................................................................................................................. 41
10.2.1 Groep .................................................................................................................................. 41
10.2.2 Controle .............................................................................................................................. 42
10.2.3 Belgisch schema: groepsrelaties enkelvoudige balans....................................................... 44
10.3 Consolidatieverplichtingen en consolidatiekring ...................................................................... 45
10.4 Consolidatiemethoden .............................................................................................................. 48
10.4.1 Integrale consolidatiemethode .......................................................................................... 48
10.4.2 Evenredige/proportionele consolidatiemethode............................................................... 58
10.4.3 Vermogensmutatiemethode (equity method) ................................................................... 59
10.5 Eliminatie van intragroepstransacties ....................................................................................... 61
10.6 Resultaatbepaling- en toewijzing .............................................................................................. 64
HOOFDSTUK 11: SEGMENTRAPPORTERING .......................................................................................... 67
HOOFDSTUK 12: ANALYSE VAN DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING ............................................. 68
HOOFDSTUK 13: HOOFDLIJNEN CONSOLIDATIEMETHODEN ................................................................ 69
13.1 Overzichtsoefening .................................................................................................................... 69
HOOFDSTUK 14: GESPECIALISEERDE TOPICS ........................................................................................ 71
14.1 Waardering tegen reële waarde ............................................................................................... 71
14.2 Financiële instrumenten............................................................................................................ 75
14.2.1 Definities financiële instrumenten ..................................................................................... 75
14.2.2 Verwerking in de jaarrekening ........................................................................................... 77
2
, 14.2.3 Regelgeving ........................................................................................................................ 78
14.2.4 Risicodekking ...................................................................................................................... 79
14.3 Uitgestelde belastingen ............................................................................................................. 80
14.4 Impairment of bijzondere waardeverminderingen van activa.................................................. 82
14.5 Transacties in vreemde deviezen en activiteiten in het buitenland ......................................... 84
14.5.1 Aan- en verkopen aan buitenlandse ondernemingen met een andere munt ................... 84
14.5.2 Consolidatie ondernemingen van verschillende munteenheden ...................................... 85
HOOFDSTUK 15: PRESENTATIE FINANCIËLE OVERZICHTEN (BELGISCH VERSUS IFRS) .......................... 86
15.1 Conceptueel kader van de IASB................................................................................................. 86
15.2 Opstelling en presentatie jaarrekening ..................................................................................... 87
15.3 Invloed IFRS ............................................................................................................................... 90
3
,HOOFDSTUK 1: HET BELANG VAN FINANCIËLE VERSLAGGEVING
1.1 Financiële overzichten (=jaarrekening)
De boekhouding gaat resulteren in een jaarrekening.
De jaarrekening is een rapport van de onderneming van het afgelopen jaar. Hierin staat:
• Het resultaat (opbrengsten – kosten)
• Activa
• Passiva
de jaarrekening wordt opgenomen in het jaarverslag.
Er zijn 2 soorten jaarverslagen:
• Wettelijk jaarverslag (uitleg van de jaarrekening in woorden), dit wordt nagekeken door de
bedrijfsrevisor en is wettelijk verplicht.
Het wettelijk jaarverslag moet overeenkomen met de jaarrekening.
• 2e jaarverslag, boekwerk waarin onder andere de cijfers, en informatie van het bedrijf te
vinden zijn: producten, klimaat, personeel, strategie, woord van voorzitter van de raad van
bestuur of CEO,…
→ met deze laatste moet je opletten dit wordt niet echt gecontroleerd in tegenstelling tot de
jaarrekening en het wettelijk jaarverslag, het zal altijd positief voorgesteld worden, …
Dit is de communicatie van het bedrijf met de aandeelhouders.
Financiële overzichten:
• Resultatenrekening: hoeveel de winst/verlies er is en van waar deze winst/verlies komt → Je
kan niet alles te weten komen, maar je krijgt wel een idee
interessant als je winst maakt om dit te onderzoeken, het kan best zijn dat je nog meer winst
zou kunnen maken door bijvoorbeeld het te laten vallen van verlieslatende producten. Altijd
interessant te gaan kijken om achter de cijfers te gaan kijken, binnen het bedrijf zijn er veel
meer mogelijkheden om aan deze informatie te geraken dan als buitenstaander.
• Balans: wat heeft het bedrijf (machines, voorraad,…→ activa) en wat zijn de schulden (eigen
en vreemd vermogen→ passiva)
→ dit klopt soms niet volledig, men gebruikt regelmatig de voorraad zodanig dat de cijfers
overeenkomen. Het kan dan wel gebeuren dat een voorraad overroepen is, in deze situatie
kan je je onderneming moeilijk overdragen/verkopen.
• Toelichting: uitleg over de cijfers uit de resultatenrekening (bijkomende uitleg,
berekeningen,… )
Probleem: bij het publiek maken van de jaarrekening en balans wordt deze gecontroleerd,
maar de toelichting niet, dus ze besteden er weinig moeite aan, dit gebeurd vooral bij KMO’s
bij grote bedrijven is de toelichting beter opgesteld.
4
, • Kasstroomoverzicht: wel bij IFRS niet in de Belgische wetgeving
= Het geld dat door de onderneming stroomt, vanwaar komt het geld en waarvoor wordt het
gebruikt.
o Positieve kasstroom: er komt meer geld uit dan dat je erin steekt
o Negatieve kasstroom: er steekt meer geld in dan dat eruit komt (kan bij bijvoorbeeld
startups, in alle andere gevallen is dit een slecht teken)
→ Wanneer je de keuze dient te maken tussen een bedrijf met positieve kasstroom en
verlies of negatieve kasstroom en winst: kies het bedrijf met de positieve kasstroom en
het verlies
• Controleverslag: voor grote bedrijven controleert de bedrijfsrevisor of de statuten en de
wetgeving gevolgd zijn (de bedrijfsrevisor is dus geen belastingcontroleur).
Nadien stelt hij hier over een verslag op. Wanneer hij iets vaststelt dient hij dit te melden,
indien hij dit niet doet is hij mee aansprakelijk.
• Mutatieoverzicht eigen vermogen: of het eigen vermogen is toegenomen of afgenomen
1.2 Gebruik van de financiële overzichten
Interne gebruikers (hebben heel veel informatie): managers beslissen over:
→ Dagdagelijkse beslissingen nemen op basis van de cijfers
• Financiering: hoe gaan we het bedrijf financieren, bedrijf voorzien van de nodige liquiditeiten
taak CEO: op lange termijn plannen wanneer het bedrijf hoeveel geld nodig heeft
bv. om het personeel uit te betalen
• Productie: wat gaan we produceren, uitbesteden of zelf produceren, meer of minder
productie
• Investeringen: nieuwe fabriek/vrachtwagen/…. Welke type, merk
• Marketing: reclame,…
Externe gebruikers: mensen buiten de onderneming, moeten kijken naar de gepubliceerde cijfers, zij
hebben geen andere informatie ter beschikking
• aandeelhouders: hebben geld gestoken in het bedrijf in ruil voor een aandeel, zij hebben
interesse in hoe het gaat met het bedrijf, en dus met hun investering.
In een KMO zetelen de aandeelhouders vaak ook in het bestuur, dit is niet/minder het geval
bij grote bedrijven.
Mensen kopen aandelen om geld te verdienen omdat sparen niet meer opbrengt
• Kredietverstrekkers: de bank weet graag wat er gebeurd met het geld dat ze geleend hebben
zij gaan niet wachten op de jaarrekening, zij vragen een tussentijds overzicht aan het bedrijf.
De grote groep van de kredietverstrekkers zijn niet de banken, maar de leveranciers (bij elke
levering waarbij je niet direct betaald, geeft de leverancier de klant een krediet en dus loopt
de leverancier het risico niet betaald te zullen worden. Het is dus belangrijk om goede
klanten te kiezen)
• Werknemers: kan ik opslag vragen of moet ik binnenkort een nieuwe job gaan zoeken?
Er is een vakbond aanwezig in grote bedrijven voor de bescherming van de werknemers
• Overheid: willen dat de BTW en belastingen betaald worden door de bedrijven
controleren of de juiste belastingen betaald zijn, baseren zich op de jaarrekening en balans
bij elk faillissement zijn de fiscus en de RSZ schuldeisers
5
, • Rechtbank: bedrijven mogen de jaarrekening en de boekhouding gebruiken als bewijs binnen
een geschil
• Stakeholders: potentiële klanten, journalisten, de buurt,…
1.3 Angelsaksisch model
is ontstaan in de vroege 20e eeuw.
IASB = international accounting standards board
Er bestonden geen boekhoudwetten, bedrijven maakten eigen regels ondersteund door de
accountants. Omwille van ernstige problemen (bv. Wall street crash, Enron, Worldcom) greep de
overheid in met strengere regels, en creëerde Security and Exchange Commission (SEC) en Sarbanes-
Oxley Act (Sox). Dit zorgde ervoor dat er meer en juiste informatie publiek diende gemaakt te
worden. Daarnaast kon men nu ook persoonlijk aansprakelijk gesteld worden voor dingen die je als
CEO,CFO,… ondertekend. Met als gevolg dat men nu een jaarrekening grondig controleert vooraleer
de CEO deze ondertekend, hierdoor worden er nu minder fouten tegen gemaakt.
In functie van financiering bedrijven is de jaarrekening de enige informatiebron voor externe
financiers dit leidde tot het ontstaan van de audit. In Angelsaksische landen is de beurs belangrijk, er
wordt meer gefinancierd via de beurs dan aan de hand van leningen bij de bank.
1.4 Continentaal model
Ontstaan in 1673 (Frankrijk), maar eerste begin in 1560. De overheid wilde reguleren omdat er veel
frauduleuze faillissementen waren. In dit model is de overheid verantwoordelijk voor de
boekhoudregels.
Voorzichtigheid is zeer belangrijk, men mag de jaarrekening zeker niet beter voorstellen dan realiteit
en rekening houden met alle negatieve factoren. Dit omdat in dit systeem banken de grootste
financieringsbronnen zijn, en overschatting gevaarlijk kan zijn. Daarnaast zijn de werknemers van de
bank in staat de cijfers op een correcte manier te interpreteren.
1.5 Fiscale aspect
De overheid wil graag belastingen heffen.
• Angelsaksisch: aparte fiscale regelgeving aan de hand van twee jaarrekeningen:
- fiscale jaarrekening
- economisch boekhoudkundige jaarrekening
→ het is mogelijk dat deze niet overeenkomen
• Continentaal: inkomstenbelastingen is pas ontstaan na het vastleggen van de
boekhoudregels dus fiscale vereisten zijn opgenomen in de jaarrekening
In dit model is er slechts één jaarrekening, hierop baseert de fiscus zich om belastingen op te
heffen. Echter zorgt dit er voor dat de jaarrekening fiscaal beïnvloed wordt (meestal dalend).
Het fiscale aspect speelt vaak belangrijke rol bij strategische keuzes voor boekhouding en
financiering. Dit kan een invloed hebben op de financiële overzichten en vervolgens ook de
betrouwbaarheid van het bedrijf.
6
,Dit is vooral belangrijk in kleinere bedrijven, vaak zijn hier de aandeelhouders ook deel van het
bestuur. Zij zijn niet zo geïnteresseerd in de informatie uit de jaarrekening, en kennen vaak de reële
winstgevendheid maar focussen op de fiscale aspecten van de jaarrekening. Hierdoor vormt de
jaarrekening geen correct beeld meer van het bedrijf, en dit is een probleem bij overnames.
1.6 Boekhoudkundige keuzes
• Exact winst/waarde van een bedrijf bepalen kan niet
de winst op de jaarrekening is waarschijnlijk fout, omdat je bepaalde dingen waardeert
(schatting → niet exact juist)
het enige moment dat dat klopt is de moment dat je stopt, na alles te verkopen en schulden
te betalen
• Boekhoudkundige regels niet eenduidig : je kan hier en daar keuzes maken
• Winst is een schatting: behalve bij het einde nemen van de onderneming
• Waarde is subjectief
• 3 mogelijkheden:
o Regels zijn specifiek zonder keuze: wet of boekhoudstandaard legt ondubbelzinnig vast
wat er moet gebeuren
o Keuze tussen twee of meer regels (komt meeste voor)
o Geen regels: zelf beslissen (komt weinig voor)
→ De toelichting bevat een lijst met de gemaakte keuzes
1.7 Relevantie tegenover betrouwbaarheid
• Meest betrouwbare informatie = oude informatie
• Meest relevantie informatie = recente informatie
• Nuttige informatie = relevant en betrouwbaar
Tijdige informatie bevat ramingen en onzekerheden → spanning → keuzes maken
Echte winst is pas gekend na stopzetten van het bedrijf.
1.8 Fundamentele accountingprincipes
1.8.1 Basisprincipes
Ondernemingsentiteit:
bijvoorbeeld: onderneming, organisatie, universiteit; maar het is altijd de rechtspersoonlijkheid die
geldt. Het gaat slechts een boekhouding zijn voor verschillende afdeling binnen één
rechtspersoonlijkheid, maar 3 rechtspersoonlijkheden waarvan de activiteiten door elkaar lopen,
moeten alsnog 3 boekhoudingen maken.
Monetaire kwantificering:
Binnen een boekhouding kan je enkel elementen opnemen die monetair uitdrukbaar zijn, meestal in
euro, maar het kan ook in dollar. Sommige belangrijke zaken kan je niet in de jaarrekening
terugvinden bv. klantentrouwheid, kennis personeel,…
Consistentie:
Dat je consistent bent met het maken van bepaalde keuzes binnen de boekhouding
en altijd de regels op dezelfde manier toepast. In grote ondernemingen is er meestal een manual
gemaakt met hoe ze de boekhouding gaan aanpassen, zodanig dat men consistent is.
7
,Continuïteitsassumptie:
Je moet er van uit gaan dat de onderneming eeuwig zal blijven bestaan
moest dit niet het geval zijn, dan betekend dat, dat afschrijvingen niet mogelijk zouden zijn, dan zou
je het moeten waarderen tegen de liquidatiewaarde.
bv. sociaal passief, indien je morgen stopt als bedrijf, dien je deze mensen uit te betalen in functie
van hun aantal jaren dienst dit kan een zeer grote kost zijn, dit dient niet getoond te worden op de
balans omdat men er niet vanuit gaat dat de onderneming de komende jaren gaat stoppen maar
voor altijd zal blijven bestaan. Er zijn faillissementen omwille van het sociaal passief, omdat dit een
zeer grote kost kan zijn voor bedrijven.
1.8.2 Registratieprincipes
Verantwoordingsstukken:
In een boekhouding moeten financiële stukken zitten. Verantwoordingsstukken zijn het waarom iets
geboekt wordt, de reden daarachter. Vroeger was dit op papier, tegenwoordig ook digitaal.
Volledigheid:
Je moet alles boeken in een boekhouding. Je kan niet bepaalde dingen wel boeken en andere niet.
Verbod tot compensatie:
Je mag nooit schulden en vorderingen met elkaar combineren.
bv. vordering van 100 euro en een schuld van 50 van dezelfde klant mogen niet gecompenseerd
worden tot een vordering van 50.
Realisatieprincipe:
Je mag alleen maar zaken opnemen in de boekhouding die zeker zijn. Je kan wel de aanpassingen
doen dat je opbrengsten boekt als ze zeker zijn, en kosten boekt als ze waarschijnlijk zijn, dit is
volgens het voorzichtigheidsprincipe, zodanig dat er geen overschatting plaatsvindt van de cijfers.
Periode-toerekeningsprincipe (matching-principle):
Het resultaat berekenen in de boekhouding, dit resultaat komt voort uit kosten en opbrengsten, dus
de kosten en opbrengsten van de juiste periode moeten getoond worden om zo het juiste resultaat
te berekenen. Je moet ervoor zorgen dat kosten en opbrengsten samen in de juiste periode
gerapporteerd worden, dit doen we aan de hand van overlopende rekeningen.
1.8.3 Waarderingsprincipes
Materialiteitsprincipe/relevantie:
De informatie die getoond wordt in de boekhouding moet relevant zijn.
bv. 100 balpennen → dit voel je bijna niet in de kosten van de onderneming
Dit is een feitelijke kwestie, afhankelijk van de grootte van een bedrijf en afhankelijk van boekhouder
tot boekhouder zitten hier verschillen op.
Individuele waardering:
Je dient elk machine apart te waarderen, en nadien tel je deze waarden bij elkaar op.
Wanneer je 100 machines waardeert mag je er niet gewoon een totaalsom berekenen, want er
kunnen dingen mee gebeuren zodat de individuele waarde van een machine daalt bv. kapot gevallen.
8
, Objectiviteit:
Als iemand anders de boekhouding opstelt moet deze exact hetzelfde eruit zien dan wanneer jij het
zou doen. De boekhouding mag niet subjectief worden opgesteld.
Voorzichtigheid:
De zaken niet te positief voorstellen, dit doe je aan de hand van kosten te boeken wanneer ze
waarschijnlijk zijn, en opbrengsten te boeken wanneer ze zeker zijn.
1.8.4 Informatieprincipes
Periodiciteit:
Je gaat het leven van een onderneming opdelen in periodes, die periodes zijn boekjaren.
Rechtspersoonlijkheid is een bescherming tegenover uw privé vermogen dat niet kan worden
aangesproken wanneer een onderneming failliet gaat en er niet meer voldoende vermogen is om de
schuldeisers terug te betalen.
Je gaat periodiek (op het einde van het boekjaar) het boekjaar afsluiten en een jaarrekening
opstellen en die ga je publiek maken, zodanig dat iedereen op de hoogte hoe het gaat met de
onderneming. Deze periodiciteit is een vereiste om rechtspersoonlijkheid te verkrijgen.
Vergelijkbaarheid:
Je moet ervoor zorgen dat uw cijfers kan vergelijken, met uzelf (vorige boekjaren) en met andere
bedrijven. Dit vormt geen probleem in België want er zijn schema’s voor die je moet volgen
de vergelijkbaarheid is met andere woorden gewaarborgd.
Oprecht en getrouw beeld:
Men heeft liever een oprecht en getrouw beeld dan een correct beeld van de staat van de
onderneming aan de hand van de jaarrekening.
Datgene dat je publiek maakt moet niet juist zijn, een aantal zaken in een jaarrekening en in een
boekhouding zijn schatting bv. waarde machines, gebouwen, voorraad, openstaande vordering
klanten, … deze elementen kan je niet exact weten.
We hebben liever een getrouwe schatting van het voorbije boekjaar dan een exacte boekhouding (dit
duurt lang) van een aantal boekjaren geleden.
1.9 De regelgeving van de boekhouding
Rond boekhouding is veel regelgeving.
De overheid speelt er een grote rol in deze regelgeving en zijn er dan ook verantwoordelijk voor. De
overheid heft de belastingen, moet zorgen dat de economie blijft draaien en de kapitaalmarkten op
hun beurt ook.
Kapitaalmarkten (beurzen) spelen ook een belangrijke rol. Deze markten vragen zo veel mogelijk
informatie aan concurrende bedrijven. Indien de bedrijven veel informatie geven door vergelijkbare
en betrouwbare informatie publiek te maken, creëren de bedrijven meer vertrouwen en dan ontvang
je meer financiering van de kapitaalmarkten. Daarnaast worden de relaties ook beter.
Internationale accountingstandaarden zijn belangrijk voor internationale bedrijven, dan wordt de
boekhouding complexer. Maar dan zijn de boekhoudingen van bedrijven die in verschillende landen
zijn gevestigd beter vergelijkbaar.
9
