Notes de cours
Notarieel IPR
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Notarieel IPR: notities -> lessen uitgetypt en in ordelijke structuur gezet
[Montrer plus]
1 vérifier
Par: mathiasvandermeeren • 1 année de cela
Aperçu du contenu
Notarieel IPRNotarieel Internationaal Privaatrecht actueel (praktijk, notarieel examen, masterproef, …)
Praktisch: 10-tal colleges topicsgewijs (Meestal hoorcolleges)
Digitale/Fysiek? (in principe lesopnames, af en toe live-les, na paasvakantie fysiek college met
digitale opname)
Cursusmateriaal
- Codex
- Reader → via Canvas
Examen
- Te kennen: Alles, les, reader
- Te gebruiken: Codex en Notarieel Wetboek – geen wetboek met circulaires
- Examenvorm en - stijl: schriftelijk
- Geen annotaties in codex en geen kruisverwijzingen
Vragen of contact: best per mail
Mathieu.Muylle@vub.be
1
,Inhoudsopgave
1 BEGINSELEN IPR ..................................................................................................................... 6
1.1 METHODE IPR ........................................................................................................................ 6
1.2 BRONNEN VAN HET IPR............................................................................................................. 7
1.2.1 HIERARCHIE DER NORMEN................................................................................................................. 7
2 VERWIJZINGSREGELS .............................................................................................................. 7
2.1 WERKING VAN HET CONFLICTENRECHT .......................................................................................... 9
2.1.1 TERUGVERWIJZING OF DOORVERWIJZING ............................................................................................. 9
2.1.2 DE VERWIJZING NAAR EEN NIET-GEÜNIFICEERD RECHTSSTELSEL.............................................................. 10
2.1.3 DE KWALIFICATIEPROBLEMATIEK ...................................................................................................... 10
2.1.4 DE CONFLICTEN IN DE TIJD ............................................................................................................... 10
2.1.5 HET CONFLIT MOBILE OF VERANDERINGSCONFLICT .............................................................................. 11
2.1.6 AMBTSHALVE TOEPASSING VREEMD RECHT ........................................................................................ 12
2.1.7 DE VOORVRAAG ............................................................................................................................ 12
2.1.8 AFWIJKING VAN HET NORMAAL TOEPASSELIJK RECHT ........................................................................... 12
2.1.9 BEVOEGDHEIDSREGELS ................................................................................................................... 15
3 ROL VAN DE NOTARIS ALS ACTOR IN HET IPR ........................................................................ 16
3.1 BEVOEGDHEID VAN DE NOTARIS ................................................................................................ 16
3.2 BEVOEGDHEID VAN DE NOTARIS EN DE ALGEMENE BEVOEGDHEID VAN DE FORUMRECHTER ....................... 22
3.3 PRAKTISCH ........................................................................................................................... 24
3.4 DE TAAL VAN DE NOTARIËLE AKTE .............................................................................................. 28
4 HUWELIJK ............................................................................................................................ 34
4.1 HUWELIJK EN RELATIE VAN SAMENLEVEN ..................................................................................... 34
4.2 HUWELIJK ............................................................................................................................ 35
4.2.1 BEVOEGDHEID............................................................................................................................... 35
4.3 TOEPASSELIJK RECHT ............................................................................................................... 36
4.4 RELATIE VAN SAMENLEVEN ....................................................................................................... 38
4.4.1 OMSCHRIJVING ............................................................................................................................. 38
4.4.2 BEVOEGDHEID............................................................................................................................... 40
4.4.3 TOEPASSELIJK RECHT ...................................................................................................................... 41
4.5 HUWELIJKSVERMOGENSRECHT .................................................................................................. 41
4.5.1 BEVOEGDHEIDSREGELS ................................................................................................................... 43
4.5.2 TOEPASSELIJK RECHT ...................................................................................................................... 43
4.5.3 CASUS HUWELIJK EN HUWELIJKSVERMOGENSRECHT ............................................................................. 63
4.5.4 HUWELIJKSVERMOGENSVERORDENING .............................................................................................. 65
2
,5 ECHTSCHEIDING ................................................................................................................... 84
5.1 PROBLEEMSTELLING ............................................................................................................... 84
5.2 ONDERZOEKSMETHODE ........................................................................................................... 84
5.3 KNIPPERLICHTEN BIJ IPR-ECHTSCHEIDING .................................................................................... 85
5.4 BEVOEGDHEID....................................................................................................................... 85
5.5 TOEPASSELIJK RECHT ............................................................................................................... 88
5.6 VERWIJZINGSREGELS EN VERWIJZINGSCATEGORIE........................................................................... 89
5.7 RECHT TOEPASSELIJK OP DE ECHTSCHEIDING: WIPR ....................................................................... 90
5.8 ROME III-VERORDENING.......................................................................................................... 91
5.8.1 TOEPASSINGSGEBIED ...................................................................................................................... 92
5.8.2 TOEPASSELIJK RECHT ...................................................................................................................... 94
5.9 RECHT TOEPASSELIJK OP ONDERHOUDSVERPLICHTING (ALIMENTATIE) ................................................. 98
5.10 RECHT TOEPASSELIJK OP OUDERLIJK GEZAG, OMGANGSRECHT, BEHEER GOEDEREN KIND........................102
5.11 RECHT TOEPASSELIJK OP DE GOEDERENVERDELING, VEREFFENING-VERDELING ....................................103
5.12 ERKENNING EN EXEQUATUR ECHTSCHEIDINGSBESLISSING ..............................................................105
6 ERFRECHT............................................................................................................................108
6.1 OVERZICHT..........................................................................................................................108
6.2 TESTAMENTEN .....................................................................................................................108
6.2.1 PROBLEMEN BIJ INTERNATIONALE TESTAMENTEN .............................................................................. 109
6.2.2 TOEPASSELIJK RECHT .................................................................................................................... 111
6.2.3 VERDRAG WETSCONFLICTEN UITERSTE WILSBESCHIKKINGEN ................................................................ 113
6.2.4 FORMELE GELDIGHEID UITERSTE WILSBESCHIKKINGEN ........................................................................ 117
6.2.5 INTERNATIONAAL TESTAMENT........................................................................................................ 118
6.3 INTESTAATSERFRECHT ............................................................................................................120
6.3.1 WIPR........................................................................................................................................ 121
6.3.2 ERFRECHTVERORDENING ............................................................................................................... 127
6.4 TESTAMENTEN .....................................................................................................................138
6.5 ERFOVEREENKOMST ..............................................................................................................140
6.6 ERFRECHTVERKLARING ...........................................................................................................141
7 GEWONE VERBLIJFPLAATS ...................................................................................................145
7.1 DRAAGWIJDTE EN BETEKENIS ...................................................................................................145
7.2 DIVERSE VRAGEN ..................................................................................................................148
8 VENNOOTSCHAPPEN ...........................................................................................................151
8.1 INLEIDING ...........................................................................................................................151
8.2 VASTSTELLING ......................................................................................................................151
8.3 BEVOEGDHEID......................................................................................................................152
8.4 OMKADEREND .....................................................................................................................156
3
,8.5 NAKENDE HERVORMING VENNOOTSCHAPSRECHT ..........................................................................156
8.5.1 TOEPASSELIJK RECHT (LEX SOCIETATIS) ............................................................................................ 157
8.5.2 TOEPASSINGSGEBIED CONFLICTENREGEL .......................................................................................... 158
8.5.3 FILIALEN IN BELGIË....................................................................................................................... 161
8.6 ZETELVERPLAATSING ..............................................................................................................161
8.6.1 EUROPESE VENNOOTSCHAP ........................................................................................................... 162
8.7 FUSIE .................................................................................................................................163
8.8 SAMENVATTEND ...................................................................................................................164
8.9 TRUST ................................................................................................................................164
8.9.1 BEVOEGDHEID............................................................................................................................. 165
8.9.2 TOEPASSELIJK RECHT .................................................................................................................... 165
9 SCHENKINGEN .....................................................................................................................167
9.1 SCHENKINGEN IN EEN INTERNATIONALE CONTEXT ..........................................................................167
9.2 ROME I VO TOEPASSELIJK RECHT ..............................................................................................169
9.2.1 MATERIEEL TOEPASSINGSGEBIED .................................................................................................... 169
9.2.2 TEMPOREEL TOEPASSINGSGEBIED ................................................................................................... 170
9.2.3 TERRITORIAAL TOEPASSINGSGEBIED ................................................................................................ 170
9.3 BEVOEGDHEID BRUSSEL I BIS ...................................................................................................170
9.3.1 ALGEMEEN CRITERIUM ................................................................................................................. 170
9.3.2 ALTERNATIEF FORUM ................................................................................................................... 171
9.3.3 VERKOOP OG: EXCLUSIEVE BEVOEGDHEID ....................................................................................... 171
9.3.4 FORUMKEUZE ............................................................................................................................. 172
9.3.5 TERUGKEER NAAR WIPR .............................................................................................................. 172
9.4 TOEPASSELIJK RECHT ..............................................................................................................173
9.4.1 PRINCIPE .................................................................................................................................... 173
9.4.2 GELDIGHEID EN BEKWAAMHEID ..................................................................................................... 174
9.4.3 ALGEMEEN CRITERIUM ................................................................................................................. 176
9.4.4 KOOP VAN ROERENDE GOEDEREN ................................................................................................... 177
9.4.5 OVEREENKOMST VAN DIENSTVERLENING ......................................................................................... 177
9.4.6 ZAKELIJK RECHT OP EN HUUR VAN ONROERENDE GOEDEREN ............................................................... 178
9.4.7 BIJZONDER DWINGEND RECHT EN OPENBARE ORDE ........................................................................... 178
9.4.8 WERKINGSSFEER ......................................................................................................................... 179
9.4.9 TOEPASSING ............................................................................................................................... 179
10 VERIFICATIES .....................................................................................................................189
10.1 INLEIDING .........................................................................................................................189
10.2 INCIDENTEN MET EXTRANEITEITSELEMENTEN ..............................................................................189
10.3 WAT MET BUITENLANDSE DOCUMENTEN? BEWIJSKRACHT AKTEN ...................................................190
10.4 LEGALISATIE.......................................................................................................................190
10.4.1 LEGALISATIE PRAKTISCH .............................................................................................................. 191
10.4.2 HOE ZIET LEGALISATIE ERUIT ........................................................................................................ 191
4
,10.4.3 LEGALISATIE.............................................................................................................................. 192
10.5 APOSTILLE .........................................................................................................................193
10.6 AFWEZIGHEID VAN LEGALISATIE ..............................................................................................194
10.7 ACTUEEL ...........................................................................................................................196
10.8 KRACHTLIJNEN ...................................................................................................................196
10.9 TOEPASSING: AKTES DIE VOORTBOUWEN OP BUITENLANDSE AKTES..................................................197
10.10 DIPLOMATIEKE EN CONSULAIRE AGENTEN MET NOTARIËLE BEVEOGDHEDEN .....................................198
10.11 TOEPASSING ....................................................................................................................199
10.12 NIEUWIGHEID ..................................................................................................................200
10.13 UITVOERING ....................................................................................................................200
11 EXAMEN ............................................................................................................................203
5
,Les 1: 14/2/2022
1 Beginselen IPR
IPR? Quid? Iedereen ermee vertrouwd?
Tak van het recht die in een situatie met internationale componenten zal uitmaken welk recht
van welk land toepasselijk is, welke rechtbank van welk land bevoegd is, en hoe andere landen
die rechterlijke uitspraak eventueel zullen erkennen en uitvoeren
Notarieel IPR: rol en plaats van de actor van de willige rechtsmacht (de notaris) in dit verhaal.:
Notaris is actor van de willige rechtsmacht. De vraag is wat als notaris in het verhaal terecht
komt?
Wanneer is er een IPR-element aanwezig?
- Italiaan komt in Luxemburg werken en in België wonen. Heeft een onroerend goed in
Luxemburg en België en geld op de bank in België. Hij is gehuwd in Parijs met een
Spaanse zonder huwelijkscontract en wenst te weten welk stelsel van toepassing is. Hij
heeft drie kinderen en wil er één van onterven bij testament. Quid? Er zijn hier heel
wat internationale elementen aanwezig dus je moet dit decomposeren om er een
verhaal van te maken met de vraag: welke rechter is er nu eigenlijk bevoegd?
- Twee Belgen huwen in België?
Prof had ooit 2 vrienden die hij tegenkwam, woonden en werkten in Londen, trouwden
in België om daarna terug naar Londen te verhuizen.
IPR? Wanneer bestaand extraneïteiselement of extraneïteiselement in de kiem aanwezig
DUS potentiële aanknopingspunten met buitenlandse rechtsstelsels bij een potentieel
juridisch conflict (vb. buitenlandse nationaliteit, gewone verblijfplaats buitenland): gewone
verblijfplaats kan snel veranderen dus zelfs in een casus waar 2 Belgen bij Belgische notaris
aanwezig zijn, kan het al van belang zijn om na te denken over wat er zou gebeuren als ze naar
buitenland verhuizen.
Hoe los ik dergelijk cases op als notaris/rechter? AANDACHT voor METHODE van het IPR
1.1 Methode IPR
Klassiek IPR: Drietrapsraket doorlopen om IPR-probleem op te lossen:
- Is er bevoegdheid? Ben ik als rechter bevoegd. Wat is de forumstaat?:
Forumstaat wil zeggen: Is er voor een bepaalde staat obv de bestaande IPR-regels wel
een bevoegdheid voor die rechter om zich over dit conflict te buigen?
- Welke zijn de IPR-verwijzingsregels van de forumstaat?
Eens de bevoegdheid is afgebakend (veronderstel dat belgische rechter bevoegd is),
dan moet er gekeken worden welke ipr-regels van toepassing zijn.
- Welk materieel recht wordt door de verwijzingsregels aangeduid
6
,→ Notarieel IPR → Hoe dient de notaris hiermee om te gaan om rechtszekere aktes op te
maken en/of adviezen te geven?: Voor notarieel IPR is het van belang hoe de notaris ermee
moet omgaan om een rechtszekere akte op te maken. Geschil voorleggen aan de rechtbank
en de rechtbank zegt: jullie hebben het verkeerde recht toegepast. De notaris heeft dan geen
rechtzekere akte opgemaakt en is deze voor vernietiging vatbaar. Er moet toegewerkt worden
naar de rechtszekerheid.
1.2 Bronnen van het IPR
Relevante bevoegdheidsvraagstukken en verwijzingsregels worden geregeld in de bronnen
van het IPR, nl. het Wetboek IPR (sinds 2004), bilaterale en multilaterale regels (verdragen,
protocollen, communautaire akten)
Voor 2004, verspreide nationale wetgeving, en rechtspraak als bron van recht, ook
verdragsrecht (bilateraal en multilateraal), beperkte Europese input: Voor 2004 was er heel
wat verspreide nationale wetgeving en rechtspraak. Europese input was zeer beperkt. Nu
neemt Europa alle touwtjes in handen. Het WIPR is in grote mate al overruled door de
Europese regelgeving.
Sinds WIPR → enorme toevloed aan Europese regelgeving
1.2.1 Hierarchie der normen
Onderscheid in rang en hiërarchie tussen de verschillende nationale of supranationale
verwijzingsregels.
Art 2 WIPR: Onder voorbehoud van de toepassing van internationale verdragen, van het recht
van de Europese Unie of van bepalingen in bijzondere wetten, regelt deze wet voor
internationale gevallen de bevoegdheid van de Belgische rechters, de aanwijzing van het
toepasselijk recht en de voorwaarden voor de uitwerking in België van buitenlandse
rechterlijke beslissingen en authentieke akten in burgerlijke zaken en in handelszaken.
Hoe werkt het conflictenrecht?
- Via verwijzingsregel: lost een conflict van wetten op: Verwijzingsregel lost een conflcit
van wetten op. Men noemt dit ook wel wegwijzer naar het toepasselijk recht.
- Wegwijzer naar het toepasselijke recht
2 Verwijzingsregels
Verwijzingsregels zijn niet blind opgesteld, er blijkt een beleid uit → vaak een zoektocht naar
het recht waarmee de meest betekenisvolle band bestaat → belangrijke factoren:
nationaliteit – gewone verblijfplaats – woonplaats – ligging van de goederen - nauwste band
7
,Opbouw van de verwijzingsregel
- Te beoordelen feitelijke situatie of rechtsverhouding
In een verwijzingsregel gaat men eerst een feitelijke situatie of rechtsverhouding
aanmerken.
- De aanknopingsfactor (AF) of bindingselement met een bepaald land
Daarna gaat men een bindingselement met een bepaald land voorzien, m.n. de
aanknopingsfactor.
Voorbeeld: Art 26 HUW VI: 1. Bij gebreke van een rechtskeuzeovereenkomst overeenkomstig
artikel 22, is op het huwelijksvermogensstelsel het recht van toepassing van de staat:
- waar de echtgenoten na de huwelijkssluiting hun eerste gewone gemeenschappelijke
verblijfplaats hebben, of, bij gebreke daarvan,
- waarvan beide echtgenoten op het tijdstip van de huwelijkssluiting de nationaliteit
bezitten, of, bij gebreke daarvan,
- waarmee de echtgenoten samen op het tijdstip van de huwelijkssluiting de nauwste
band hebben, met inachtneming van alle omstandigheden.
Voorbeeld: Belg met verblijfplaats in Frankrijk koopt onroerend goed aan in België. Hij gaat
naar zijn lokale bank om een krediet aan te gaan met hypotheekvestiging op het Belgische
onroerend goed → hoe verwijzingsregel opstellen – hoe aanknopen?: Wat zou de best
mogelijke aanknoping zijn? Aanknopen aan verblijfplaats of eerder nationaliteit of aanknopen
met recht van ligging van het goed. Als het gaat over hypotheek is het misschien toch het
interessantst om te laten aanknopen met ligging van onroerend goed.
Voorbeeld: Internationale erfopvolging? Welke aanknopingsfactor hanteren?
Vroeger: art. 78 WIPR
§1. De erfopvolging wordt beheerst door het recht van de staat op wiens grondgebied, de
overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had.
§2. De vererving van onroerende goederen wordt beheerst door het recht van de staat op
wiens grondgebied het onroerend goed is gelegen.
Thans: Erfrechtverordening – eenheidsbehandeling → recht gewone verblijfplaats
→ Verwijzingsregel wijzigt soms in tijd, of wanneer het perspectief anders geschouderd wordt
(nationaal → Europees)
Vaak verwijzingsladders met getrapte aanknoping:
Conflictenregels: tussen dwingend voorgeschreven (ene uiterste) over beperkte tot maximale
wilsvrijheid (lex voluntatis) (andere uiterste) in de bepaling toepasselijke recht
8
,Voorbeeld maximale keuze vrijheid: Bij de aankoop van een Belgisch onroerend goed waarbij
je een rechtskeuze kan doen voor de regels die het contract gaan regelen, zoals bijvoorbeeld
een keuze voor het Braziliaanse recht (fictief voorbeeld!)
2.1 Werking van het conflictenrecht
2.1.1 Terugverwijzing of doorverwijzing
Terugverwijzing of doorverwijzing → beter gekend als renvoi
- Terugverwijzing= renvoi simple
De IPR-regel van het ene land verwees naar de IPR-regel van het andere land, wiens
IPR-regel terugverwijst naar het land van waaruit eigenlijk de analyse werd gemaakt.
- Doorverwijzing naar een derde land= renvoi au second degré
Principe: verwijzing naar een bepaald toepasselijk recht, ook het IPR van dat recht:
Renvoi = als men verwijst naar een bepaald toepasselijk recht, dan gaat men ook de IPR-regels
van dat recht in beschouwing nemen.
- Indien dat IPR terugverwees of doorverwees : renvoi
Als dat IPR terugverwees naar de forumstaat (= staat waar eerste consult is gebeurd),
dan ging men een renvoi toestaan (dus terugverwijzing naar land van waaruit de
verwijzing vertrokken was.
- Voor het Wetboek IPR → frequent aanvaard en toegepast o.m. door H v Cass (vaak als
principe toegepast bij grote erfenissen):
Voor WIPR werd dat heel frequent aanvaard en toegepast. Sedert WIPR valt het op dat
het renvoi is teruggedrongen. Men heeft terug nagedacht over die
aanknopingsfactoren.
Terugverwijzing of doorverwijzing
In Wetboek IPR: Artikel 16 (verwijzing naar het toepasselijke recht omvat niet de IPR-regels)→
= geen renvoi meer
In supranationale wetgeving: nauwelijks renvoi
→ Kenschetsend: van zodra specifieke legiferatie, terugdringen renvoi.
In WIPR waren er drie uitzonderingen (art. 34 WIPR, oud art 110, lid 2 WIPR en oud artikel
78,§2 WIPR)
DUS thans: Het principe is dat men eigenlijk geen renvoi meer aanvaardt (art. 16 WIRP).
MAAR in wetboek IPR waren er 3 uitzonderingen.
Voorbeeld: oud art. 78, §2 WIPR: “De vererving van onroerende goederen wordt beheerst door
het recht van de Staat op wiens grondgebied het onroerend goed is gelegen. Indien evenwel
9
, buitenlands recht leidt tot de toepassing van het recht van de Staat op wiens grondgebied de
overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had, is dit laatste recht van toepassing.”
Voorbeeld: Dit kende redelijk wat bijklank in de praktijk. Persoon met gewone verblijplaats te
België overlijdt en laat Spaans onroerend goed na. Het Spaans recht verwees naar het recht
van de gewone verblijfplaats. In deze specifieke context aanvaardde men in België wel renvoi.
De RG werden allemaal afgewikkeld onder het Belgische recht maar op die manier ging ook
het spaanse onroerend goed obv aanvaarding van renvoi onder het Belgische recht vallen. Er
was dus een iets ruimere eenheidsvererving aan de orde.
2.1.2 De verwijzing naar een niet-geünificeerd rechtsstelsel
WERKING VAN HET CONFLICTENRECHT
DE VERWIJZING NAAR EEN NIET-GEÜNIFICEERD RECHTSSTELSEL
- Probleem dat hierbij aanleunt: de verwijzing naar een niet-geünificeerd rechtsstelsel
(vb. land met onderscheiden privaatrecht in deelstaten): In de Verenigde Staten is er
sprake van een niet-geünificeerd rechtsstelsel omdat de deelstaten hun specifieke
rechtstregels hebben.
- Hoe oplossen?
Artikel 17 WIPR: Wanneer wet verwijst naar het recht van een Staat die twee of meer
rechtsstelsels bezit, wordt voor de bepaling van het toepasselijk recht elk stelsel als het
recht van een Staat beschouwd.
o Vervolgens toepassing van rechtsstelsel dat door de in die Staat van kracht
zijnde regels wordt aangewezen
o Behalve indien aanknopingsfactor territoriaal afgebakend is (bv. recht van
gewone verblijfplaats of woonplaats)
Voorbeeld: verblijfplaats in Chicago, dan is het recht van deelstaat Illinois van
toepassing omdat de aanknopingsfactor territoriaal was afgebakend
2.1.3 De kwalificatieproblematiek
Verwijzingsregels verschillen in functie van de kwalificatie van de juridische/feitelijk situatie.
- Soms is kwalificatie geen sinecure
- Vb. Pact Valkeniers (erfrecht of huwelijksvermogensrecht?): Op grond van het Pact
Valkeniers is onterving mogelijk obv het huwelijkscontract. Is het dan een
problematiek van huwelijksvermogensrechtelijke insteek of erfrechtelijke insteek?
- regelgever moet oog hebben voor de kwalificatiemoeilijkheden, en dit proberen
ondervangen
Hoe? door verwijzingsregel goed te omschrijven en duidelijk toepassingsgebied af te
baken.
2.1.4 De conflicten in de tijd
De regelgeving is niet statisch
10
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur celestedupont. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €10,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
53340 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans