PUBLIEKRECHT
Goldpress: archief kranten, gratis met ugent account
VOORAF
Wat is recht?
Definitie:
Rationeel opgebouwd geheel van
door de overheid uitgevaardigde en via sancties afdwingbare normen die dienen tot
organisatie, handhaving of herstel van de openbare orde
MAAR Tijdstip uitgaan, schoolregels, vegetarisch zijn,… -> geen rechtsregels!
Wat is publieksrecht?
Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere (rechts)personen
bv huwelijk
Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en particuliere
(rechts)personen en overheden onderling
Bv fiscaalrecht: overheid die zegt dat hij geld bij je komt halen omdat hij geld nodig heeft om zijn
functies uit te oefenen, belastingen
Bv sociale zekerheidsrecht
Onderscheid? Niet altijd duidelijk
KERNBOODSCHAP:
“België is een meergelaagde, democratische rechtsstaat in Europa.”
MAAR:
Wat met arbeidsrecht?
Het is tussen de 2. Privaat omdat het tussen een baas en een werknemer is publiek omdat het de
overheid bepaald hoeveel je verdient, hoeveel uren je mag werken,… . het legt veel regels
Wat met gerechtelijke recht?
2 buren maken ruzie en stappen naar de rechtbank. Privaat omdat het tussen 2 mensen is,
publiek omdat de overheid de procedure bepaald, benoemd rechter,… Het is hier ook tussen de
2
Op 1 juridisch probleem zijn meestal beide van toepassing, net zoals bij milieurecht en fiscaliteit
!Strafrecht is publieksrecht. De overheid sanctioneert mensen die regels overtreden.
Definitie publieksrecht: De verzameling van rechtsregels die:
̶ de organisatie en de werking van en de verhoudingen tussen de Belgische overheden
bepalen
̶ de rechtsverhouding van de Belgische overheden met de burger bepalen
1
, DEEL 1: KRACHTLIJNEN
1. De Belgische staat
De staat is de basisentiteit waarbinnen het nationale publieksrecht vorm krijgt. Alles wat zich daarbuiten
afspeelt , is een zaak voor de internationale betrekkingen en het internationaal recht.
De constitutieve bestanddelen
Permanente bevolking
Onderdanen en niet-onderdanen
Soms 2 nationaliteiten (= bipatriditeit) of geen (apatriditeit)
Afgebakend gebied
Incl. territoriale zee en luchtruim
Verdrag van Maastricht (1843) -> vastlegging definitieve grenzen België
Opgelet: veranderlijk (en soms vreemd)
Overgroot deel oceanen = internationale wateren (buiten territoriale wateren & exclusieve
economische zones), ook Zuidpool
Overheid
Functies van de staat: wetgeven, besturen, rechtspreken
Federale staat, deelstaten, steden, rechtscolleges…
Belgische Staat
Internationale erkenning?
Verdrag van Londen (1839) -> Nederlanden erkent België
Declaratieve handeling
- Bevestigen bestaan van nieuwe staat
- Eenzijdig
- Expliciet of impliciet
In principe: erkenning van staten, niet van regeringen van staten.
Erkenning = de rechtshandeling waarbij een andere staat het bestaan v/e (nieuwe) staat
bevestigt. => eenzijdig, niet verplicht / expliciet, impliciet / niet vrijblijvend = terugwerkende
(retroactieve) werking
Kosovo-Palestina: niet alle landen erkennen Kosovo (bv Spanje, China, Rusland). Ook niet
iedereen erkent Palestina als staat. Waarom erkent de ene wel, de ander niet? Dit is
politiek
Actueel: Catalonië heeft zichzelf onafhankelijk verklaart, maar daar kun je genoeg op
toepassen dat je zonder erkenning nergens staat
België erkent staten maar geen regimes, geen regeringen
Nieuwe staat kan ontstaan door:
- Secessie = afscheiding
- Fusie = afzonderlijke staten richten samen 1 nieuwe op
- Dismembratio = 1 staat valt uiteen in verschillende staten
Belgische staat: 1830, Koning Willem I, “monsterverbond”
2
,Gevolgen van kwalificatie als staat
Rechtspersoonlijkheid
= rechtssubject naar internationaal recht
Be staat: afzonderlijk bestaan entiteit
Intern (optreden binnen de staat) en extern (optreden tegenover andere staten)
Soevereiniteit
Handvest VN
Eigen rechtsordening
Maar: deel van EU
Internationale immuniteit
In beginsel onbevoegdheid buitenlandse rechtscolleges
Rechtsmacht
In beginsel territoriaal
Op jouw gebied mag je autoriteit uitoefenen, niet op een ander. MAAR Soms wel bv bij
ambassades. Een stuk in Brussel waar verschillende staten afspreken is een ambassade, daar
heeft België geen macht. Nederlandse politie op de Gentse feesten? Ze helpen onze politie maar
hebben geen recht, alles gebeurt door België.
Opgelet: vraag naar rechtsmacht niet verwarren met vraag naar toepasselijk recht
- Principe: Belgisch recht van toepassing op elke situatie die zich op het grondgebied
voordoet
- Soms toch:
° Belgisch recht toegepast i/h buitenland
° Vreemd recht toegepast in België
2. Een democratische staat
2.1 Vrije en geheime verkiezingen
Politieke legitimiteit van een regime
Democratie: burger neemt deel aan de uitoefening van het staatsgezag
- Direct of indirect
- Indirect: vertegenwoordigend
‒ Vrije en geheime verkiezingen
‒ Verschillende variaties, bv. parlementair of presidentieel
– België: parlementaire democratie
2.2 Scheiding van de machten
Ongeschreven grondwettelijk beginsel
- Montesquieu
- Misbruik van macht voorkomen
Opdeling staatsgezag in wetgevende, bestuurs- en rechtsprekende functie
- Politiek verantwoordelijke machten
- Onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke macht
Wederzijdse controle: checks and balances
- Kamer controleert de Koning
- Koning maakt mee de wetten
- Wetgevende macht bepaalt statuut rechterlijke macht
- Koning benoemt de leden van de rechterlijke macht
3
, - Rechters controleren zowel wetgevende als uitvoerende macht
In werkelijkheid: samenwerking van de machten
Niet elke staat is een democratie
Democratie onder druk?
- Polen, Hongarije, VS
Onze overheden zijn democratisch ingericht
Democratische overheden falen voortdurend: climate change, corona, terreur …
Kan een dictator de wereld redden?
3. Een rechtsstaat
Rechtsstaat: de staatsmachten zijn zelf onderworpen aan het recht
Band met democratie: ‘democratische rechtsstaat’
- Recht is democratisch tot stand gekomen, maar
° Geen willekeur
° Geen tirannie van de meerderheid: grondrechten
Politiestaat: niet elke staat is een rechtsstaat
4. Een meergelaagde staat in Europa
4.1 de (federale) staat België
Februari 1831: grondwet: nationale/ centrale belgisch niveau (wetgever, uitvoerende macht, rechterlijke
macht) & lokaal niveau
° Art.33 Gw: alle machten gaan uit van de Natie en ze moeten worden uitgeoefend op de manier dat de
Gw voorziet => als er soevereiniteit wordt uitgeoefend gebeurt dat door de Natie
- natie geherinterpreteerd: niet enkel het volk nu, maar geheel van verleden, vandaag en
toekomst:
het volk ⇔ intergenerationele betekenis (= alle belgen van het verleden & toekomst,
vorige & toekomstige generaties)
=> natie= abstract geheel van heden, verleden en toekomst
° Art. 42 Gw: Parlement vertegenwoordigt de Natie
Verenigen in nationaal congres (club van mannen die een grondwet hebben gemaakt voor België)
Leopold 1 legt eed af: 21 juli 1831
België in 1831
- Unitaire staat/eenheidsstaat
> 1 wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht
- Maar: spanningen tussen Nederlands- en Franstaligen (taalconflict: Belgische staat
Franstalig dus wetgeving enkel i/h Frans)
> Aanvankelijk gebaseerd op taaldiscriminatie
° moeizame (grond)wettelijke gelijkschakeling in bestuur, gerecht, onderwijs
4
