Formeel Strafrecht 2021-2022
Deel 1: Algemene beginselen strafprocesrecht
★ Hoofdstuk 1: Definitie
Materieel strafrecht
= geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden
gesteld en gesanctioneerd (misdrijven en straffen)
○ gericht aan de hele bevolking: burgers én overheid
○ inhoud van de regels: vanzelfsprekend, gekoppeld aan waarden
○ sanctionering: op elk misdrijf staat een straf
Formeel strafrecht = strafrechtspleging = strafprocesrecht = strafvordering sensu lato
= geheel van de procedurele spelregels betreffende de opsporing, vervolging en
berechting van verdachte personen volgens welke het materieel strafrecht wordt
toegepast door de overheid
→ beschrijft scenario’s en vormvoorschriften
→ bepaalt de rechtspositie van betrokken personen
→ bepaalt organisatie en werking van de rechtscolleges
→ bepaalt de tenuitvoerlegging van beslissingen van de rechtscolleges
○ gericht tot de overheid, personen belast met de toepassing van strafproces
○ inhoud van de regels: minder vanzelfsprekend
○ niet naleven van deze regels: soms gevolgen vb. nietigheid (niet altijd)
Bronnen
1) Grondwet (1830)
fundamentele rechten + bepalingen rechterlijke macht + strafrechtelijke
verantwoordelijkheid van parlementsleden en ministers
2) Wetboek van Strafvordering (Sv.)
inclusief de voorafgaande titel!
3) Potpourri-wetgeving
wijzigingswetten voor snellere procedures
4) Toekomst: nieuw wetboek van strafvordering
1
, Verschillende actoren hebben verschillende belangen bij het strafprocesrecht.
Dubbele finaliteit van het strafproces:
→ Waarheidsvinding: voor het openbaar belang
→ Bescherming individuele grondrechten: voor de individuele burger
Onderlinge afwegingen van de finaliteit:
- 19e en begin 20e eeuw: waarheidsvinding centraal
1950: EVRM, ook aandacht voor de bescherming van grondrechten
- 1998: wet franchimont = uitbreiding vd rechten van slachtoffer en verdediging
- inbreuken van de rechten moeten gerechtvaardigd zijn → voorwaarden!
⇒ belangen van het individu wegen meer door, waarheidsvinding moet soms wijken
vb. onrechtmatig bewijs kan niet worden gebruikt
★ Hoofdstuk 2: Accusatoire en inquisitoire rechtspleging
Accusatoir Inquisitoir
Horizontale processtructuur Verticale processtructuur
Aanklager en verdediging op gelijke voet met Overheid weegt door op procesvoering
gelijke wapens
Beklaagde is volwaardige procespartij Verdachte is het ‘object’ van de rechtspleging
Partijen hebben proces in handen Overheid bepaalt procesverloop
Tegensprekelijk Geheim & niet-tegensprekelijk
Passieve rol van de rechter met taak om toe Actieve rol van de rechter met taak om de
te zien op correct verloop van de procedure waarheid te ontdekken
Volledig openbaar Achter gesloten deuren
⇒ Common law (Angelsaksische landen) ⇒ Continentaal-Europees en daarop
geïnspireerde landen
Fase ter terechtzitting Vooronderzoek
opmerking: een zuivere scheiding bestaat niet meer !!
2
, ★ Hoofdstuk 3: Verloop van het strafproces
Het strafproces verloopt in twee fasen: vooronderzoek & onderzoek ten gronde
1. Vooronderzoek
= onderzoeksfase met als doel de verdachte te identificeren en nagaan of er
voldoende bezwaren zijn tegen hem/haar. Er wordt nog geen uitspraak gedaan
over de grond van de zaak
→ verloopt grotendeels inquisitoir
→ onderzoeksverrichtingen hebben een ‘voorlopig’ karakter
→ indien er niet genoeg bewijzen zijn wordt het onderzoek stopgezet
Twee vormen:
a. Opsporingsonderzoek (90% van de strafzaken)
geleid door de Procureur des Konings en hulpofficieren, geen tussenkomst
van onderzoeksrechter tenzij mini-instructie
afsluiten door:
- niet-vervolging, sepot
- vervolging, rechtstreekse dagvaarding voor vonnisgerecht
- vordering van gerechtelijk onderzoek bij de onderzoeksrechter
- buitengerechtelijke afdoening (minnelijke schikking of bemiddeling)
b. Gerechtelijk onderzoek (10%)
gevoerd door de onderzoeksrechter in geval van dwangmaatregelen die niet
gebruikt mogen worden in opsporingsonderzoek
- wet franchimont: verdachte en slachtoffer kunnen het onderzoek mee sturen
- controle door de Kamer van Inbeschuldigingstelling
- afgesloten door een beslissing van de Raadkamer (onderzoeksgerecht) in
aparte procedure (= regeling der rechtspleging)
Kenmerken:
- Geheim → art. 28quinquies §1 Sv. (OO) + art. 57 §1 Sv. (GO)
om dwarsboming van het onderzoek en onnodige publiciteit te vermijden
⇒ t.a.v. verdachte en slachtoffer
ze zijn niet betrokken bij onderzoeksverrichtingen en het resultaat wordt hen
enkel meegedeeld als het henzelf betreft.
maar: wet franchimont → recht op gratis kopie, recht op inzage
⇒ t.a.v. de openbare opinie
alle onderzoeksverrichtingen zonder publiek
maar: procureur des konings of advocaat kunnen persmededelingen doen
3
, - Niet-tegensprekelijk
= de verdachte heeft niet het recht om de bezwaren te weerleggen en
verweermiddelen aan te voeren (want er is nog geen uitspraak)
⇒ opsporingsonderzoek: altijd
uitzondering – personen die verhoord worden kunnen verzoek doen maar als
men dit weigert is er niets aan te doen.
⇒ gerechtelijk onderzoek: inverdenkinggestelde en burgerlijke partij kunnen mee
sturen en om specifieke onderzoeksdaden vragen, indien deze geweigerd worden
kan men in beroep gaan
- Schriftelijk
van elke onderzoeksverrichting wordt een geschrift opgemaakt (=
proces-verbaal) en deze worden samengebundeld in het strafdossier
→ geen wettelijke regeling voor het op schrift stellen
uitz. verhoren en telefoonbewaking
2. Onderzoek ten gronde (fase ter terechtzitting)
= onderzoeksfase waarin uitspraak wordt gedaan over de grond van de zaak,
antwoord op de vraag of de feiten bewezen zijn en over de straf, grotendeels
accusatoir
Kenmerken:
- Openbaarheid
is grondwettelijk verankerd, op straffe van nietigheid (= alle verrichtingen
vinden plaats in aanwezigheid van zowel de beklaagde als het publiek)
→ interne openbaarheid: beklaagde krijgt automatische inzage in strafdossier
en mogelijkheid tot tegenspraak om zich te verdedigen
→ externe openbaarheid: controlefunctie, toezicht op strafrechtspleging door
openbare opinie (media, pers), verantwoordelijkheid van minister v justitie
uitzondering: ° zitting met gesloten deuren voor bescherming of gevaar
° raadkamer of kamer van inbeschuldigingstelling
⇒ uitspraak is altijd openbaar!!!
4
Deel 1: Algemene beginselen strafprocesrecht
★ Hoofdstuk 1: Definitie
Materieel strafrecht
= geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar worden
gesteld en gesanctioneerd (misdrijven en straffen)
○ gericht aan de hele bevolking: burgers én overheid
○ inhoud van de regels: vanzelfsprekend, gekoppeld aan waarden
○ sanctionering: op elk misdrijf staat een straf
Formeel strafrecht = strafrechtspleging = strafprocesrecht = strafvordering sensu lato
= geheel van de procedurele spelregels betreffende de opsporing, vervolging en
berechting van verdachte personen volgens welke het materieel strafrecht wordt
toegepast door de overheid
→ beschrijft scenario’s en vormvoorschriften
→ bepaalt de rechtspositie van betrokken personen
→ bepaalt organisatie en werking van de rechtscolleges
→ bepaalt de tenuitvoerlegging van beslissingen van de rechtscolleges
○ gericht tot de overheid, personen belast met de toepassing van strafproces
○ inhoud van de regels: minder vanzelfsprekend
○ niet naleven van deze regels: soms gevolgen vb. nietigheid (niet altijd)
Bronnen
1) Grondwet (1830)
fundamentele rechten + bepalingen rechterlijke macht + strafrechtelijke
verantwoordelijkheid van parlementsleden en ministers
2) Wetboek van Strafvordering (Sv.)
inclusief de voorafgaande titel!
3) Potpourri-wetgeving
wijzigingswetten voor snellere procedures
4) Toekomst: nieuw wetboek van strafvordering
1
, Verschillende actoren hebben verschillende belangen bij het strafprocesrecht.
Dubbele finaliteit van het strafproces:
→ Waarheidsvinding: voor het openbaar belang
→ Bescherming individuele grondrechten: voor de individuele burger
Onderlinge afwegingen van de finaliteit:
- 19e en begin 20e eeuw: waarheidsvinding centraal
1950: EVRM, ook aandacht voor de bescherming van grondrechten
- 1998: wet franchimont = uitbreiding vd rechten van slachtoffer en verdediging
- inbreuken van de rechten moeten gerechtvaardigd zijn → voorwaarden!
⇒ belangen van het individu wegen meer door, waarheidsvinding moet soms wijken
vb. onrechtmatig bewijs kan niet worden gebruikt
★ Hoofdstuk 2: Accusatoire en inquisitoire rechtspleging
Accusatoir Inquisitoir
Horizontale processtructuur Verticale processtructuur
Aanklager en verdediging op gelijke voet met Overheid weegt door op procesvoering
gelijke wapens
Beklaagde is volwaardige procespartij Verdachte is het ‘object’ van de rechtspleging
Partijen hebben proces in handen Overheid bepaalt procesverloop
Tegensprekelijk Geheim & niet-tegensprekelijk
Passieve rol van de rechter met taak om toe Actieve rol van de rechter met taak om de
te zien op correct verloop van de procedure waarheid te ontdekken
Volledig openbaar Achter gesloten deuren
⇒ Common law (Angelsaksische landen) ⇒ Continentaal-Europees en daarop
geïnspireerde landen
Fase ter terechtzitting Vooronderzoek
opmerking: een zuivere scheiding bestaat niet meer !!
2
, ★ Hoofdstuk 3: Verloop van het strafproces
Het strafproces verloopt in twee fasen: vooronderzoek & onderzoek ten gronde
1. Vooronderzoek
= onderzoeksfase met als doel de verdachte te identificeren en nagaan of er
voldoende bezwaren zijn tegen hem/haar. Er wordt nog geen uitspraak gedaan
over de grond van de zaak
→ verloopt grotendeels inquisitoir
→ onderzoeksverrichtingen hebben een ‘voorlopig’ karakter
→ indien er niet genoeg bewijzen zijn wordt het onderzoek stopgezet
Twee vormen:
a. Opsporingsonderzoek (90% van de strafzaken)
geleid door de Procureur des Konings en hulpofficieren, geen tussenkomst
van onderzoeksrechter tenzij mini-instructie
afsluiten door:
- niet-vervolging, sepot
- vervolging, rechtstreekse dagvaarding voor vonnisgerecht
- vordering van gerechtelijk onderzoek bij de onderzoeksrechter
- buitengerechtelijke afdoening (minnelijke schikking of bemiddeling)
b. Gerechtelijk onderzoek (10%)
gevoerd door de onderzoeksrechter in geval van dwangmaatregelen die niet
gebruikt mogen worden in opsporingsonderzoek
- wet franchimont: verdachte en slachtoffer kunnen het onderzoek mee sturen
- controle door de Kamer van Inbeschuldigingstelling
- afgesloten door een beslissing van de Raadkamer (onderzoeksgerecht) in
aparte procedure (= regeling der rechtspleging)
Kenmerken:
- Geheim → art. 28quinquies §1 Sv. (OO) + art. 57 §1 Sv. (GO)
om dwarsboming van het onderzoek en onnodige publiciteit te vermijden
⇒ t.a.v. verdachte en slachtoffer
ze zijn niet betrokken bij onderzoeksverrichtingen en het resultaat wordt hen
enkel meegedeeld als het henzelf betreft.
maar: wet franchimont → recht op gratis kopie, recht op inzage
⇒ t.a.v. de openbare opinie
alle onderzoeksverrichtingen zonder publiek
maar: procureur des konings of advocaat kunnen persmededelingen doen
3
, - Niet-tegensprekelijk
= de verdachte heeft niet het recht om de bezwaren te weerleggen en
verweermiddelen aan te voeren (want er is nog geen uitspraak)
⇒ opsporingsonderzoek: altijd
uitzondering – personen die verhoord worden kunnen verzoek doen maar als
men dit weigert is er niets aan te doen.
⇒ gerechtelijk onderzoek: inverdenkinggestelde en burgerlijke partij kunnen mee
sturen en om specifieke onderzoeksdaden vragen, indien deze geweigerd worden
kan men in beroep gaan
- Schriftelijk
van elke onderzoeksverrichting wordt een geschrift opgemaakt (=
proces-verbaal) en deze worden samengebundeld in het strafdossier
→ geen wettelijke regeling voor het op schrift stellen
uitz. verhoren en telefoonbewaking
2. Onderzoek ten gronde (fase ter terechtzitting)
= onderzoeksfase waarin uitspraak wordt gedaan over de grond van de zaak,
antwoord op de vraag of de feiten bewezen zijn en over de straf, grotendeels
accusatoir
Kenmerken:
- Openbaarheid
is grondwettelijk verankerd, op straffe van nietigheid (= alle verrichtingen
vinden plaats in aanwezigheid van zowel de beklaagde als het publiek)
→ interne openbaarheid: beklaagde krijgt automatische inzage in strafdossier
en mogelijkheid tot tegenspraak om zich te verdedigen
→ externe openbaarheid: controlefunctie, toezicht op strafrechtspleging door
openbare opinie (media, pers), verantwoordelijkheid van minister v justitie
uitzondering: ° zitting met gesloten deuren voor bescherming of gevaar
° raadkamer of kamer van inbeschuldigingstelling
⇒ uitspraak is altijd openbaar!!!
4
