Waar kunnen we landen?
-Bruno Latour
Hoofdstuk 1: Een political fiction-hypothese: de explosieve toename van ongelijkheden en de ontkenning van
klimaatverandering zijn een en hetzelfde verschijnsel.
Drie belangrijkste elementen doorheen het essay:
1. De explosieve toename van ongelijkheden
2. De opkomst van het populisme: de enorme omvang van deregulering, de kritiek op de globalisering
het panische verlangen terug te keren naar de bescherming die ooit werd geboden door de natiestaat
3. De systematische pogingen om het bestaan van de klimaatopwarming/verandering te ontkennen
→ om weerstand te bieden aan dit verlies van een gemeenschappelijke oriëntatie, zullen we ergens
moeten landen, we moeten ons oriënteren binnen:
• de affecten van het openbare leven
• de belangen die daarbij op het spel staan opnieuw worden gedefinieerd
Hoofdstuk 2: Dankzij Amerika’s terugtrekking uit het klimaatakkoord weten we eindelijk zeker welke oorlog er
is verklaard.
De klimaatkwestie behoort tot de kern van alle geopolitieke issues en is rechtstreeks verbonden met
vraagstukken van onrechtvaardigheid en ongelijkheid:
1. Brexit:
• speelt niet langer mee in het spel van de mondialisering en gaat op zoek naar een wereldrijk dat allang
is verdwenen
2. Verkiezing van Trump:
• heeft de wereld zijn specifieke vorm van mondialisering opgedrongen (al is zijn liefde voor grenzen
tekenend voor het failliet van een bepaalde opvatting van deze mondialisering)
• heeft zichzelf gedefiniëerd door emigratie en daarbij zijn oorspronkelijke bewoners geëlimineerd
3. De hervatting/uitbreiding en toename van de migratiestromen:
• het begrip bodem als zodanig is van karakter aan het veranderen, de gedroomde bodem van de
mondialisering begint weg te zakken (= migratiecrisis)
4. COP21 (klimaatakkoord):
• alle ondertekende landen realiseerden zich dat als ze hun respectievelijke moderniseringplannen in de
praktijk zouden brengen, er geen planeet was die aan hun ontwikkelingsverwachtingen kon voldoen
• ofwel ontkennen we het bestaan van het probleem, ofwel zoeken we een plaas om te landen: zowel
de oude als toekomstige bewoner zullen hun levenswijzen volledig moeten veranderen
• begin van een gemeenschappelijke beproeving: beroofd zijn van eigen land
• VS had 2 opties:
- reikwijdte van de klimaatverandering en de immense omvang van hun
verantwoordelijkheid laten doordringen en realistisch worden
- verzinken in de ontkenning en op die manier Amerika nog een paar jaar laten dromen
begrippen; klimaatquiëtisten: zonder zelf iets te ondernemen, hoopvol verwachten dat alles goedkomt
1
, Hoofdstuk 3: De migratiekwestie gaat nu iedereen aan, met een nieuwe, bijzonder perverse universaliteit tot
gevolg: van bodem beroofd te zijn.
Migratiekwestie als wereldwijd begrip: universeel gebrek aan deelbare ruimte en bewoonbare aarde
• ongekend gewelddadige aanval waarbij het territorium wordt afgenomen van degenen die tot dan toe
land bezaten
• gevoel van ‘broederschap’, nieuwe verbondenheid met de oude volkeren die al eeuwen moesten
zuchten onder de gevolgen van imperia, modernisering, ontwikkeling en globalisering
• natuur is nu territorium geworden
• gemeenschappelijk gevoel van onrechtvaardigheid/weerloosheid: is dit mondialisering?
• enige uitweg:
- gezamenlijk ontdekken welk territorium bewoonbaar is en met wie we het moeten delen
- migraties identificeren: klimaat, erosie, vervuiling, uitputting hulpbronnen, vernietiging
woongebieden,...
- de mensen geruststellen en bescherming bieden aan migranten door
zich te hechten aan de bodem
toegang te krijgen tot de wereld
→ migraties, explosieve toename van ongelijkheden, Nieuwe Klimaatregisme
= dezelfde dreiging (hiertegen kunnen we geen muren oprichten)
begrippen;
• wicked universality: perverse universaliteit, we voelen hoe de grond het onder ons aan het begeven is
Hoofdstuk 4: We moeten oppassen dat we mondialisering-plus niet verwarren met mondialisering-min.
Globalisering en mondialisering worden twee tegengestelde verschijnselen:
1. globalisering: verveelvoudigen van gezichtspunten en daarmee om het complexer maken van elke
‘provinciale’ of ‘gesloten’ visie
2. mondialisering: één enkele, volstrekt provinciale visie die zich aan iedereen heeft opgedrongen en zich
overal verbreid, het verminderen van het aantal alternatieve visies op het bestaan en de gang van de wereld,
op de waarde van de goederen
• mondialisering-min: de moderniseerders, progressieven - verwijten de anderen ouderwets en
achterlijk te zijn, tegen alle risico’s in te gaan door zich op te sluiten waar ze thuis zijn, hun eigen
grondgebiedje
• mondialisering-plus: degenen met voorliefde voor het lokale, de gehechtheid aan het land,
verbondenheid met tradities en aandacht voor de aarde
→ wijzen modernisering af door eigen streek niet te willen inruilen voor een andere, door het
veiligstellen van hun provincie, traditie, grond, identiteit
→ de planeet is veel te krap en beperkt voor de globe van de globalisering, maar te groot om opgesloten te
blijven binnen de krappe, beperkte grenzen van welke lokaliteit dan ook!
begrippen; reactionairen, progressieven, lokaal-min, lokaal-plus, Blut und Boden- ideologie
2
