Inleiding
Waarom?
- invloed buitenlands recht op belgisch recht (vaak overheerst geweest waarbij we dan
bepaalde dingen hebben overgenomen)
- toenemende internationalisering en mobiliteit
→ europees recht is belangrijk en dat is ook niet uit het niets ontstaan
→ wisselwerking europees recht en nationaal recht, recht ° door voort te bouwen op
wat er al is, baseren zich dus op rechtsstelsels uit de lidstaten, bij interpretatie moet
je naar het buitenlands recht kijken
→ regels worden geharmoniseerd, een tendens tot eenmaking van het recht (soms
dwingend zoals rechten van de mens, soms vrijblijvend)
→ internationaal privaatrecht
- moet als jurist het recht ook in vraag kunnen stellen
→ om een alternatieve oplossing te vinden kijken naar buitenlands recht
- rechtsvergelijkend onderzoek (wordt verplicht in papers)
Waarom focus op andere rechtsstelsels
- vergelijkbaarheid met belgisch recht
⇒ zie slide (rechtsfamilies) (chtonisch geeft een grote rol aan bovennatuurlijke)
→ disclaimer: het is niet de enige indeling van het recht (indeling is relatief omdat
een aantal wisselen van categorie zoals nederland was vooral sterk beïnvloed door
frans recht maar zijn later steeds meer gaan kijken naar germaanse rechtsstelsels)
De indeling is ook meerlagig, er kunnen families gecombineerd worden: the mixed
juridictions die het recht van twee families samen nemen en er hun eigen recht van
maken, gekoloniseerde landen hebben recht opgelegd gekregen maar is nog een
laag van koloniale recht
- invloed
1. franse recht:
- europa
- latijns-amerika
- afrika (kolonisatie)
- midden-oosten
- noord-amerika (vooral de franse gebieden)
=> grondrecht, administratief recht, code civil (meest invloedrijke wetboek ter
wereld)
2. duits recht
- europa
- japan, china
- brazilië
⇒ heeft een verlichte grondwet die tegen dictatuur zijn, burgerlijk recht
3. anglo-amerikaans
- engeland
→ briste commonwealth landen
→ andere landen
- V.S. ⇒ eigen rechtsontwikkeling
→ grondwet, economisch recht
1
,Frans recht
I. Historische context
Er waren verschillende stammen in europa en toen kwamen de romeinen die een wereldrijk
hebben gesticht en een deel van die europese stammen hebben veroverd. Het recht waren
de gebruiken en gewoonten van de verschillende stammen en de romeinen bouwden hun
rijk uit. naarmate de uitbouw werd het romeinse recht (= franse recht) steeds belangrijker,
quasi universele toepassing romeins recht
476: val west-romeinse rijk (viel frankrijk onder)
grondgebied en recht verbrokkelde, onderscheid noorden en zuiden huidige frankrijk
⇒ noorden: romeinse recht grotendeels verdrongen door gewoonterecht, ze
begonnen dus hun eigen recht terug toe te passen, de verschillende stammen
pasten hun eigen recht toe, op jou als persoon was dus het recht van toepassing van
de stam waartoe je behoort (personele toepassing) weinig schriftelijk recht vaak
mondeling overgedragen
⇒ zuiden: romeinse recht grotendeels bewaren en toepassen ondank het rijk niet
meer bestond, er was toen een breuk tussen noorden en zuiden (zie ppt) romeinse
recht hadden wel geschreven wetten.
⇒ In zuiden was personele toepassing niet zo evident, maar er was veel beweging (mensen
die verhuizen of trouwen met iemand van een andere stam) dus ze gebruikte het
overkoepelende recht. Dit was een machtsstrategie van de koningen omdat het makkelijker
is om te controleren of het volk het recht naleefde. Men verzamelde het recht en gaf dat
opnieuw uit in wetboeken.
8e-18e eeuw: tijdperk franse koningen
8e-9e eeuw: KdG herenigt frankische rijk, heeft het niet lang volgehouden
843: verdrag van Verdun heeft dat grondgebied verdeeld (zie ppt) wat het ontstaan van
frankrijk inhield (de landgrenzen van frankrijk werden getekend) wat de voorloper van
frankrijk was
9e-18e eeuw: van feodaliteit naar centralisatie
In het begin van deze periode was er de feodaliteit, het systeem van leenmannen en -heren.
Echter kwam er steeds een grotere centralisering waarbij het gezag naar een centraal punt
wordt gebracht(typeert frankrijk vandaag de dag nog steeds). Frankrijk heeft op
verschillende manieren geprobeerd de macht zo centraal mogelijk te zetten
De franse koningen hadden een voordeel bij centralisering van macht, want veel koningen in
andere stammen hadden voordeel in het ondersteunen van gewoonterecht (duitsland is op
dit moment ook een eigen rijk en frankrijk probeert zich er van af te zetten). Dit is een
2
,bewuste strategie om eigen recht te ondersteunen om zo afstand te nemen van duitsland die
gebruik maakte van het romeinse recht.
Er was een beperkte eenmaking van rechtspraak in de koninklijke rechtbanken. Dit komt
doordat de leenheren vaak eigen rechtbanken hadden, maar door geleidelijke centralisatie
werden naast de feodale rechtbanken ook koninklijke rechtbanken opgericht (parlement de
Paris = belangrijkste rechtbank (bevoegd voor grote delen van frankrijk), er bestond voor elk
gebied van gewoonterecht een rechtbank en paste daar dus het eigen gewoonterecht toe).
Bij de interpretatie maakte men gebruik van eigen tradities. Men moest vaak verschillende
gewoonterechten interpreteren, maar in het licht van eigen gewoonterecht. Hierdoor de
voorzichtige start van rechts eenmaking.
Het Franse recht is pragmatisch, het is minder het recht van de grote principes wat wel in
het duitse recht is.
17e-18e eeuw: eindpunt ancien regime
De Franse koningen gingen hun macht versterken en kregen op termijn ook wetgevende
bevoegdheid. Hierdoor werden ze dus sterker en leidde tot 1 koning van frankrijk. Dit heeft
ook geleid tot het ontstaan van de monarchie met goddelijk recht. Het gezag van de koning
kwam van god dus de wet is de wil van god. Gewoonterecht werd ondergeschikt en er kwam
meer codificatie van het koninklijk recht. De koning wou slechts 1 recht voor heel het rijk bv
zeerecht of handelsrecht.
⇒ verregaande centralisatie
1789: franse revolutie (tot 1958)
Het grote idee hierachter was de macht aan het volk. Het is niet meer de koning die met zijn
absoluut gezag de wetten gaat bepalen, maar het volk schrijft de wet. Het was de wil van de
natie, het is geen god die het toelaat, maar het volk en vanaf dan verleent de franse wet zijn
legitimiteit daaraan (wet = wil van de natie). Er waren een aantal uitspraken die ervoor
zorgde dat het volk zijn vertrouwen in de rechtbanken verloor, dus rechtspraak in frankrijk is
veel minder gezaghebbend dan elders. Alle andere bronnen die niet rechtstreeks van de wil
van het volk komt is men wantrouwig tegenover.
legicentrisme = wet wordt bepaald door wil van het volk, hetgeen dat daar niet door wordt
bepaald is minder gezaghebbend
- wetgevend document
1. déclaration de droits de l’homme et du citoyen is voorganger van franse grondwet,
heeft heel veel invloed gehad (zie ppt)
2. franse grondwet: legt nadruk op institutionele hervormingen, relatieve scheiding der
machten,… volk gaat controle behouden
3. napoleontische codificaties: code civil,...
⇒ FR periode van veel grote wetgevende activiteit
- 1 centrale beroepsinstantie ipv regionale parlementen (was geen vertrouwen meer door
volk)
- hervorming franse administratie: centralisatie blijft maar wordt anders georganiseerd
3
, ⇒ periode van grote instabiliteit, men is gegaan naar verschillende staatsvormen, zitten nu
aan de vijfde republiek sinds franse revolutie
→ er was geen grondwettelijke controle, er was geen instantie die dat kon controleren
1958: 5e republiek
hadden periode van instabiliteit (ook met de wereldoorlogen) de 4e republiek was enorm
zwak en kwam Charles de Gaulle aan de macht, hij wilt een grote breuk met de instabiliteit,
niet enkel nationaal maar ook tov europa, er komt ook een nieuwe grondwet
→ de nadruk ligt op de uitvoerende macht: frankrijk heeft een sterke president en het feit dat
hij zo veel macht heeft is door de instabiliteit waaruit de grote macht voortvloeide door de
voorgaande zwakke regimes, franse president heeft enorm centrale rol, is een
semi-presidentieel regime, president heeft de residuaire bevoegdheid (=als er iets niet
expliciet aan de wetgevende macht wordt toegekend valt dat onder de bevoegdheid van de
president (uitvoerende macht))
→ er komt een grondwettelijke controle door de conseil constitutionnel die gaat toekijken op
de conformiteit van de franse wet
conseil constitutionnel
→ had beperkte rol: had enkel de bevoegdheid op controle
→ 1971: meer macht toegevoegd: waakhond geworden van het franse recht
II. Rechtsbronnen
analyse tekst:
légicentrisme: wet wordt bepaald door wil van het volk, hetgeen dat daar niet door wordt
bepaald is minder gezaghebbend, grote breuk met ancien regime waarbij de koning centraal
stond en na het ancien regime stond de wet centraal
eerste titel grondwet:
art 1: regering van het volk, door het volk en voor het volk.
art 3: nationale soevereiniteit ligt bij de natie die bij de uitdrukking van de wil van het volk ligt
art 4: Les partis et groupements politiques concourent à l'expression du suffrage. Ils se
forment et exercent leur activité librement. Ils doivent respecter les principes de la
souveraineté nationale et de la démocratie.
rechten van de mens: kwam terug in de artikels
art 3: Le principe de toute souveraineté réside essentiellement dans la nation. Nul corps, nul
individu ne peut exercer d’autorité qui n’en émane expressément.
art 4: beperking van de wet kan enkel bepaald worden door de wet
art 6: de wet moet rechtvaardig zijn, ook in teken van wat het volk wilt
art 7: de wet mag niet onrechtvaardig zijn bv dat mensen niet mogen vastgehouden mogen
worden zonder dat het mag (voor het volk)
4
