Samenleving, feiten en problemen Dr.Bea Cantillon
NOG TE DOEN:
- actualiteitsvraag les 5 afwerken
- webinar kijken les 5:
https://www.ucsia.org/home/themalijnen/ethiek-en-economie/evenementen/werk-voor-
laaggeschoolden/
- webinar van 23/05 kijken, maar deze staat nog niet online
Pagina 1 van 80
,Samenleving, feiten en problemen Dr.Bea Cantillon
Les 1: Inleiding, de fundamenten
De ordening van de samenleving
In alle landen volgens dezelfde basisprincipes
Betekenis van woorden
o Welfare state = welvaartstaat: na de oorlog opgekomen, na de warstate moeten we
gaan naar een welfare state
o Estado del Bienestar
Bienestar heeft diepere connotatie dan welvaart (materiele welvaart)
Bienestar => welzijn
Estado = toestand en niet een staat
o Verzorgingsstaat = staat zorgt voor de burgers
o Welzijnssamenleving => ruimer dan welvaartstaat
o Sociale investeringsstaat / Actieve welvaartsstaat
Zorgen voor burgers + investeren in hun door hun te activeren om
verantwoordelijkheid te nemen in de samenleving
o Sociale markteconomie / welfare capitalism / gemengde economie
Meer naar de fundamenten, het is een kapitalistische samenleving, maar met
sociale correcties die doel hebben sociale rechten te waarborgen
o Welvaartdemocratie
Kapitalisme sociaal gedomineerde democratie
Parlementaire democratie + kapitalistische markt
o Consumptiemaatschappij / overvloed maatschappij
Door consumptie kan er welvaart zijn
De vijf grondkenmerken
Vrije markt economie = kapitalisme
Hoge materiële welvaart en levenstandaard
Parlementaire democratie
o Optreden van de overheid zodat de sociale grondwetten effectief worden
gewaarborgd (daarvoor heb je scholen, ziekenhuizen (instituties) nodig)
De welvaartsstaat verbindt vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid
Corona en de welvaartstaat
Crisis treft ons => fabriek van de welvaartsstaat is onmiddellijk in actie getreden
Ons systeem was niet perfect, maar de armoede is niet toegenomen welvaartsstaat
De welvaartsstaat stut de economie en de getroffen burgers en herinnert ons aan het sociaal
pact (1944)
o Sociaal pact = de droom dat kapitalistische groei en sociale herverdeling zouden
leiden tot betere leefomstandigheden voor iedereen
Welvaartstaat niet enkel voor de burgers, maar ook voor de economie draaiende te houden
o Geld ging naar de bedrijven zodat ze niet failliet gingen => vrije markt bleef draaien
Pagina 2 van 80
,Samenleving, feiten en problemen Dr.Bea Cantillon
De welvaartsstaat gaat over welvaart en verdeling door middelen van
Vrije markteconomie
Met belangrijke sociale correcties (sociale zekerheid, arbeidsrecht, fiscaliteit,
gezondheidszorgen, onderwijs, kinderopvang…) om sociale grondrechten te waardborgen
o = correcties om ongelijkheden af te zwakken en om te zetten naar welvaartsgroei
voor zo veel mogelijk burgers
Vb. pensioenen voor mensen die te oud zijn en waarvoor de markt geen
plaats meer heeft
Wederzijdse afhankelijkheid tussen het sociale en het economische: symbiose, méér dan
sociale correcties achteraf !
o Economische groei nodig voor scholen, onderwijs … maar het kapitalisme heeft deze
instituties nodig zodat er economische groei kan zijn
Parlementaire democratie: je hebt een systeem nodig, wie krijgt wat en wie moet wat
betalen
“The welfare state is an essential basis for human flourishing in capitalist society and an
essential basis for capitalist flourishing in human society”
(Garland 2014 , zie voetnoot 35 in DSWS)
Welvaartstaat streeft naar verbinding tussen:
o Vrijheid – liberalisme
o Gelijkheid – socialisme
o Broederlijkheid – christendemocratie
De rijkste landen zijn vaak welvaartsstaten
o Hier is er ook meer gelijkheid
De welvaartsstaat met vandaag grote uitdagingen:
= onopgeloste problemen van de welvaarsstaat
Armoede niet opgelost
o Ondanks de steeds hogere sociale overheidsuitgave en dat er steeds meer burgers
werken geraakt het probleem niet opgelost
o We zijn rijker geworden MAAR er is een groep die achter blijft/ die niet kan
deelnemen aan de welvaartsstaat
o Armoede = te weinig middelen om deel te nemen aan de samenleving
Ongelijkheid neemt in veel welvaartsstaten toe
o Corona heeft deze ongelijkheid enkel versterkt
Wie niet getroffen was heeft massaal kunnen
sparen
Evolutie van de top inkomens van verschillende landen doorheen de tijd
1870 is de periode waarin de welvaartsstaat uit de startblokken zijn
gekomen
Ongelijkheid neemt af van begin vorige eeuw
Vanaf 2de helft van de jaren 90 gaat die terug omhoog ondanks dat de
welvaartsstaat harder werkt dan ooit ervoor
Pagina 3 van 80
, Samenleving, feiten en problemen Dr.Bea Cantillon
Structurele onder tewerkstelling van lager geschoolden
o Recht op arbeid is een grondwet
o Bij hooggeschoolden is er bijna een volledige tewerkstelling
Groei en geluk gaan niet langer samen
o Eco groei levert in rijke landen niet meer geluk op
o Als we niet groeien wordt de last van de sociale overheidsuitgave groter
o Easterling's paradox: geluk stijgt niet meer vanaf een bepaald niveau van welvaart
Groei ging in het verleden gepaard met welzijn nu niet meer
Grenzen aan de groei
o Het probleem van vandaag: de ecologische kwestie die samenhangt met de
productie, welvaart
Club van Rome – Rapport Limits to growth, 1972:
“If the present growth trends in world population, industrialisation, pollution, food
production, and resource depletion continue unchanged, the limits to growth on this
planet will be reached sometime within the next one hundred years. The most probable
result will be a rather sudden and uncontrollable decline in both population and industrial
capacity.”
o Op 50 jaar tijd hebben wij geen vooruitgang geboekt => tegenstanders van deze
uitspraak: de kennis is geëvolueerd, we weten waar het fout gaat, hoe en hoe we
dit moeten oplossen => wel vooruitgang, wat niet wegneemt dat er een
herorganisatie van de welvaartsstaat nodig is
o 2 uitdagingen: klimaat + armoede probleem
Mensen die het niet breed hebben kunnen sommige maatregelen niet
betalen (vb. isolatie is duur, dus ze verbruiken meer energie)
Dit zorgt voor spanningen en demografische ongelijkheden
Wereldwijde ongelijkheden
o Vb. Ecologisch en ethisch probleem
DE OLIFANTENCURVE
Conclusie: de armste mensen zijn er niet op
vooruitgegaan, de rijksten zijn nog rijker geworden, wij
(de rijke middengroepen) niet zo vooruitgegaan in VS
zijn ze zelfs achteruitgegaan, lagere middenklassen zijn
gestegen (Chinezen en Indiërs)
Armen werden armer en rijken werden rijker
Pagina 4 van 80
