STUDIE VAN HET SOCIAAL WERK
DEEL I: HOOFDSTUK 1: SOCIAAL WERK INLEIDEN
Deel 1 gaat in op de vraag wat sociaal werk is
Deel 2 gaat in op de vraag wat sociaal werk doet
1.1. EEN INLEIDING IN HET SOCIAAL WERK
Sociaal werk bestaat uit 3 dimensies/ stromingen, het zijn de drie invalshoeken om sociaal
werk te benaderen:
1. Sociaal werk als werkveld
2. Sociaal werk als beroep
3. Sociaal werk als wetenschap
1. SOCIAAL WERK ALS WERKVELD:
De focus ligt op de opdeling/ organisatie van het sociaal werk in sociale voorzieningen
Het is een min of meer samenhangend geheel van praktijken van organisaties die activiteiten
ontwikkelen rond een bepaalde problematiek of samenhangend geheel van problematieken.
Vb. de gezondheidszorg: hierin ontwikkelen we activiteiten rond ziekte en gezondheid. Hierin
zijn er natuurlijk ook grote verschillen in diensten en organisaties, van een ziekenhuis tot een
individuele dokterspraktijk, een apotheek, thuisverzorging, …
Sociaal werk als werkveld bestond lang voor er sprake was van een beroep van sociaal werker.
Voorbeelden van verschillende werkvelden:
• Jeugdzorg en jeugdwerk: gaat over de ondersteuning en de ontplooiingskansen van
kinderen en jongeren.
Jeugdzorg wordt ingedeeld door de Vlaamse overheid in Welzijn, volksgezondheid en
gezin (vb. jeugdpsychiaters)
Jeugdwerk gaat over sport, cultuur, jeugd en media (vb. jeugdbeweging)
• Gezin en opvoedingsondersteuning: richt zich op het opvoedingsdomein
• Maatschappelijke dienstverlening: richt zich op mensen en gezinnen die geholpen
moeten worden om uit hun sociaaleconomische of sociaalpsychologische
problematiek te geraken.
• Samenlevingsopbouw en buurtwerk: stelt de gemeenschap centraal en vertrekt vanuit
de vraag hoe een bepaalde buurt, wijk, dorp of regio versterkt kan worden.
• Langdurige zorg: richt zich op verzorging, begeleiding en activering van burgers die
omwille van een zwakte, lichamelijke of geestelijke handicap niet in staat zij om zonder
enige vorm van ondersteuning zelfstandig te functioneren.
• Vorming en educatie: wil mensen helpen voldoende competent te zijn om aan de
samenleving deel te kunnen nemen en hun positie te kunnen verbeteren.
De organisatie waar iemand werkt is ook van belang bij het welkveld, want niet elke sociale
organisatie heeft dezelfde aanpak. Misschien hebben ze dezelfde thema’s waarrond ze
werken, maar het OCMW en het CAW hebben bijvoorbeeld een andere aanpak.
1
,Wat sociaal werk ‘is’ wordt ook in sterke mate bepaald door de context: sociaal werk in een
gevangenis is anders dan sociaal werk met jongeren in een jeugdhuis.
2. SOCIAAL WERK ALS BEROEP:
Gaat over de sociaal werker: het is een gediplomeerd persoon en gaat over welke handelingen
die persoon stelt of wat zij/ hij moet doen in functie van het sociaal werk.
3. SOCIAAL WERK ALS WETENSCHAP:
Focus ligt op de wetenschappelijke studie van sociale interventies. We komen tussen in het
leven van mensen. Sociaal werk als wetenschap bestudeert die sociale interventies, samen
met de vragen:
• Ten aanzien van wie wordt er geïntervenieerd?
• Wanneer wordt er geïntervenieerd?
• Hoe wordt er geïntervenieerd?
• Op welke gronden?
We stellen een handeling, want sociaal werk is een handelswetenschap! Het bestudeert de
handelingen die we doen door tussen te komen in de levens van mensen. Het probeert niet
alleen om de werkelijkheid te verstaan of te begrijpen, maar het bestudeert het tussenkomen
in de werkelijkheid.
Wat wetenschap is, is altijd voorlopig. Noch de inhoud van de wetenschap, noch de methode
ligt voor altijd vast.
(In dit opleidingsonderdeel wordt het accent gelegd op sociaal werk als wetenschap)
ENKELE FEITEN:
• Sociaal werk is ongeveer 100 jaar oud
• Het is een internationaal wijdverspreid beroep
• De geschiedenis van het sociaal werk is op de kaart gezet geweest door vrouwen
- Jane Adams: gemeenschapsvorming, sociale cohesievorming
- Mary Richmond: grondlegger van het casework en de individuele hulpverlening
- Alice Salomon: Heeft de eerste echte opleiding van het sociaal werk uit de grond
gestampt (was Joods, en leefde in Duitsland).
- Maria Baers: gekend door haar engagement in de katholieke vrouwenbeweging
- Gerda De Bock: is de oprichtster van dit opleidingsonderdeel sociaal werk (1950).
Was ook professor aan de UGent.
2
,1.2. SOCIAAL WERK ALS EEN SOCIALE PRAKTIJK:
Een beroep, een werkveld, een wetenschap met een eigen kennisgeheel maakt dat sociaal
werk ook wel als een sociale praktijk te typeren valt.
Sociaal werk bril = eigen taal, eigen spelregels, vaardigheden en competenties.
Wie mee wil doen met het sociaal werk moet de sociaal werktaal leren en moet de
vaardigheden en competenties onder de knie krijgen.
Vb. Spijbelen:
• Beroep: zal sociaal werker zelfde doen als criminoloog? Sociaal werker zal anders
kijken dan een criminoloog, een psycholoog, een onderwijskundige,…
• Werkveld: naar welke werkvelden kan het probleem?
• Wetenschap: hoe gaan wetenschappen om met problemen?
1.3. SAMENVATTING H1:
Wat sociaal werk ‘is’, ligt niet vast. We maken de betekenis ervan door de wijze waarop wij als
sociaal werkers in het werkveld, in ons handelen en denken aan het sociaal werk gestalte
geven.
Sociaal werk als werkveld bestond voor er sprake was van het beroep van sociaal werker.
Vandaag is het afbakenen van het sociaal werk een moeilijke opgave – zowel door de
afbakening tegenover andere beroepen op dat werkveld, de diverse terreinen/ domeinen van
het werkveld als door de interne diversiteit van het beroep van sociaal werker.
Er is heel wat discussie over de vraag of sociaal werker een beroep is. In de afbakening als een
beroep spelen een eigen kennisbasis met eigen methodes die men verwerft via een aparte
opleiding een cruciale rol. Wie over sociaal werk als een beroep, als een professie wil spreken
zal dus de eigen kennisbasis, de eigen methoden en een eigen ethos moeten kunnen
aantonen.
In de discussie over sociaal werk als beroep speelt vandaag het onderscheid tussen een
technisch - instrumentele benadering van sociaal werk en een normatief - professionele
invulling ervan een belangrijke rol.
Over sociaal werk als wetenschap is heel wat discussie. Wij omschrijven sociaal werk als een
handelingswetenschap.
3
, DEEL 1: HOOFDSTUK 2: WAT IS SOCIAAL WERK?
2.1. OPZOEK NAAR EEN DEFINITIE VAN SOCIAAL WERK:
Twee definities:
1. Vroeger: internationale definitie van SW (2000) à Oude definitie
2. Nu: globale definitie van SW (2014) à Nieuwe definitie
1. INTERNATIONALE DEFINITIE VAN SW (2000):
“The social work profession promotes social change, problem solving in human relationships and the
empowerment and liberation of people to enhance wellbeing. Utilizing theories of human behavior and social
systems, social work intervenes at the points where people interact with their environments. Principles of human
rights and social justice are fundamental to social work”
=
“Het Sociaal Werk bevordert sociale verandering, probleemoplossing in menselijke relaties,
‘empowerment’ en bevrijden van mensen, met het oog op het bevorderen van hun welzijn.
Door gebruik te maken van theorieën over menselijk gedrag en sociale systemen, intervenieert
sociaal werk daar waar mensen met hun omgeving in interactie treden. Mensenrechten en
sociale rechtvaardigheid zijn in het sociaal werk essentieel”
Kernconcept van sociaal werk in 2000?
Interventies: We komen tussen in het leven van mensen, omdat ze met een probleem zitten
waar ze niet alleen een oplossing voor kunnen vinden. Twee soorten interventies:
• Sociale interventie: SW als expert die van buitenaf een oplossing voorstelt. Technische
professionalisering.
• Tussenkomen in sociale probleemsituatie: SW heeft geen expertenrol. Wel dialoog
tussen partijen en aandacht voor de context en historiciteit, op zoek naar wat er aan
de hand is. Normatieve professionalisering.
- Afhankelijk van hoe je intervinieert, krijg je een ander resultaat.
- Verband met sociale probleemdefiniëring: probleem à sociaal probleem à
interventie
- Verband met sociaal werk als handelingswetenschap
2. GLOBALE DEFINITIE VAN SW (2014):
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and
development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human
rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by theories of
social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people and structures to
address life challenges and enhance wellbeing.”
=
“Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline die sociale
verandering en sociale ontwikkeling promoot, evenals sociale cohesie en de empowerment
en bevrijding van mensen. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën van sociaal werk, de sociale en de humane wetenschappen en
door lokale kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om de uitdagingen van het
leven aan te gaan en het WELZIJN te verhogen.”
4