Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg
Psychiatrische stoornissen in het algemeen
Wat is de GGZ
• Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg = forensische geestelijke gezondheidszorg
• Gerechtelijke (of forensische) psychiatrie
• Gerechtelijke (of forensische) psychologie
• ≠ Gerechtelijke (forensische) geneeskunde (DNA- en ander medisch onderzoek in
functie van waarheidsvinding)
• Engels: Law and mental health, Forensic psychology, Forensic psychiatry
• Raakvlakken tussen geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de rechtsbedeling
• Wat is geestelijke gezondheidszorg?
• Georganiseerde dienstverlening die de maximale bevordering van de
psychische gezondheid beoogt
• Het voorkomen en behandelen van lichte, milde en ernstige psychische
problemen
• Deelgebied: psychiatrie (ernstige psychische problemen)
• Wat is rechtsbedeling?
• Verschillende vormen van recht (strafrecht, arbeidsr…)
• Politie, rechtbank, gevangenis, forensische instellingen..
Verschillende basisparadigma’s
Rechter
Partij A Partij B
samenwerkingsmodel
Conflictmodel
Tegensprekelijk debat/oppisitioneel therapeutische alliantie
Beoordeling hulp na vraag
Werkingsgebieden gerechtelijke GGZ
• Deskundigenonderzoek (‘expertise’) in het kader van een gerechtelijk onderzoek, dus
op vraag van gerechtelijke instanties (of van de verdediging) (‘gerechtspsychiaters’)
1
, • Andere vormen van diagnose en adviesverlening in de opeenvolgende fasen van de
strafrechtsbedeling en in diverse juridische kaders (probatie, internering,
strafuitvoering, …) - risicotaxatie
• Behandeling van/hulpverlening aan daders en slachtoffers in diverse juridische
kaders
• Preventie en netwerking
• …
Definitie
• Een psychiatrische ziekte is een ziekte met psychische symptomen en/of door
psychische oorzaken, die gepaard gaat met lijden en/of sociaal disfunctioneren.
– Elk woorden binnen deze def is van belang
– Als je niet veel last hebt dan heb je geen ziekte
– Je hebt enkel een ziekte als het extreem is
– Er zijn ook lichamelijk oorzaken: een lichamelijke ziekte kan psychische
problemen veroorzaken
• Symptomen zijn klachten of verschijnselen zoals bv. verwardheid,
geheugenproblemen, hallucinaties…
• Er is dus veel overlap, maar psychiatrie onderscheidt zich van andere medische
specialismen doordat de nadruk ligt op psychische symptomen en psychische
oorzaken.
• Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als symptomen van
stoornissen in de zogenaamde psychische functies van de hersenen.
Wat zijn psychische functies?
• Psychische functies worden in drie hoofdgroepen ingedeeld:
1. Cognitieve functies: bv. bewustzijn, aandacht, orientatie, aandacht, geheugen,
waarneming (“denken”)
2. Affective functies: emoties (“voelen”)
3. Conatieve functies: bv. psychomotoriek, motivatie, gedrag (“willen”)
• Al deze functies betreffen een wisselwerking tussen individu en omgeving.
Psychiatrische stoornis
• Het is in de psychiatrie niet altijd mogelijk om een specifieke “oorzaak” aan te
duiden. Daarom spreken wij eerder van psychiatrische stoornissen (in het engels
disorder) dan van psychiatrische ziekten.
2
,Psychiatrische diagnostiek
Doel
• Vaststellen of er sprake is van een stoornis
• zo ja, welke dat is en wat het beloop is
• wat de mogelijke oorzaken zijn
• en wat de aangewezen behandeling is
hoe stelt men een psychiatrische diagnose?
• In de kern gaat het (net zoals in de gewone geneeskunde) om het in kaart brengen en
verhelderen van klachten en het vaststellen van verschijnselen.
• Hoe? Via de anamnese, die ook gebruikt wordt in de gewone geneeskunde maar in
dit geval veel uitgebreider zal zijn, met relatief veel aandacht voor gedachten,
gevoelens, en gedragingen van de patient.
• Terwijl de somatische specialist begint met de anamnese en daarna overgaat tot het
lichamelijk onderzoek, doet de psychiater zijn onderzoek terwijl hij de anamnese
opneemt.
• De door de patient gerapporteerde en/of bij de patient waargenomen symptomen
worden vervolgens geclusterd tot ziektebeelden of stoornissen.
Psychiatrisch onderzoek: anamnese
• Speciële anamnese: de geschiedenis van de psychiatrische aandoening waarvoor de
patient wordt onderzocht
• Algemeen psychiatrische anamnese: screening andere psychiatrische stoornissen
• Sociale anamnese: drie milieus (thuis, opleiding/werk en vrije tijd)
• Biografische anamnese: gezin van oorsprong, levensgeschiedenis, zelfbeschrijving
• Somatische anamnese
• Eventueel gebruik van gestructureerde interviews en vragenlijsten (essentieel voor
wetenschappelijk onderzoek en opleiding maar in de dagdagelijkse praktijk erg
tijdrovend).
• Het probleem is dat er vaak onvoldoende, onvolledige of onbruikbare informatie
verkregen wordt van de patient zelf.
• Door psychiatrische stoornis (oordeelsvermogen vaak verstoord)
• Doordat patient niet altijd de waarheid vertelt
• Vandaar:
• Heteroanamnese (gesprek met derden) of collaterale informatie (informatie uit
dossiers): belangrijk in de psychiatrie, zeker in de forensische psychiatrie
– Verslaafden of mensen met zelfmoordneigingen verwijgen vaak veek omdat
ze geen beveiliging of hulp willen.
• Je kan ook naar het dossier van de patiënt gaan kijken: het strafblad
– Komt vaak voor bij mensen met seksuele feiten
– Dossier info vergaren
3
, – Ze kunnen dan wel zeggen dat ze nog nooit eerder problemen hebben gehad,
maar dit staat in hun dossier
Psychiatrisch onderzoek: onderzoek
• Exploratie: het gericht vragen naar subjectieve psychiatrische symptomen,
aansluitend bij hetgeen de patient spontaan vermeldt.
• Observatie: observeren van objectieve psychopathologische verschijnselen.
• Je kan veel afleiden van hoe mensen eruit zien
– Bv manische patiënten: als ze binnenkomt is ze heel fel opgemaakt
– Iets wat ik zie komt overeen met wat hij vertelt ( bv depressie )
– Reageren ze met de juiste emotie (bv een psychose: ze beginnen te lachen als
ze vertellen over iemand die ze verloren hebben)
Psychiatrisch onderzoek: aanvullend onderzoek
• Psychologisch onderzoek:
• Door psychologen zijn veel estandaardiseerde tests ontwikkeld om
verschillende psychische functies betrouwbaar te meten bv. Intelligentietest
of tests om kenmerken van de persoonlijkheid vast te stellen. Van toenemend
belang zijn neuropsychologische testen, bv. om aandacht en geheugen te
meten.
• Aanvullend onderzoek
• Er bestaat geen aanvullend onderzoek om de diagnose te bevestigen of te
verwerpen bv. door een bloedonderzoek
• Waarom dan toch doen?: om een lichamelijke oorzaak uit te sluiten, als
ondersteuning voor keuze van een bepaalde behandeling, om bijwerkingen
van medicatie op te volgen
• Het is zinvol om lichamelijk onderzoek te doen omdat dat soms de oorzaak kan zijn
van psychologische stoornis
• Beeldvormend onderzoek van de hersenen (“brain imaging”)? structureel en
functioneel:
• Enkel op indicatie om bv. neurologische aandoeningen op te sporen die een
oorzaak zijn voor de psychiatrische symptomen
• Voor wetenschappelijk onderzoek
• Hersenonderzoek lijkt logische, we kunnen het in twee opdelen
1. FMRI: hier zie je nog geen gaten
2. Functioneel hersenonderzoek: kijken naar welke regio’s een betere of
mindere doorbloeding hebben
Psychiatrisch onderzoek: betrouwbaarheid
Is het wel zo betrouwbaar? Ze hebben vaak verschillende diagnoses
4
