Karel De Grote Hogeschool
Orthopedagogie 1e jaar
Cultuur en Levensbeschouwing
Deel 1: We leven in tijden van angst
Hobbes : De mens wordt gedreven door angst
De mens is van nature slecht
o Uit angst : acties ondernemen
o In democratische landen staan groeperingen op die uit angst de eigen natie willen
beschermen.
o Leeft voortdurend in een strijd met anderen (mens tegen mens)
o Sociaal contract
o Wij hebben een samenleving nodig die er voor gaat zorgen dat de slechtheid van
de mens binnen bepaalde perken blijft door het sociale contract.
Rousseau: De mens wordt gedreven door het goede
De mens is van nature goed
Een maatschappij met regels die ons ertoe dringt af en toe buiten de lijnen te treden
De mens is gedreven door hoop
Hoofdstuk 1: Angst voedt de verschillen
Dualistische denkers = mensen die zwart-wit denken (bv: alle Marokkanen zijn slecht want er
waren er een paar betrokken bij een gevecht)
Mixofobie = Angst krijgen voor alles wat je zelf bedreigd, alles wat je doet twijfelen aan wie je
bent (bv: andere nationaliteit, andere eetgewoontes, …) alles wat anders is dan jij bent of doet.
Navitisme = angst dat anderen invloeden jouw invloeden gaat aanpassen (bv klassieke gezin)
1.1. Behoudsgezinde burgerbeweringen
Hebben geen politieke invloed
- Combat 18 : Neonaties die nog altijd nazi’s oké vinden, tegen andere
huidskleur, tegen andere geaardheid, … (extreme vorm van mixofobie)
- Pegida Vlaanderen : tegen de immigranten angst voor te mengen
1.2. Conservatieve gezinspartijen
radicaal-rechtse partijen die vaak standpunten naar voren brengen waarbij anderen
beschuldigen belangrijker lijkt dan een visie uit te bouwen
- Vluchtelingen
- Leden van de LGBTQIA-agentschap
Hoe meer stemmen deze halen, hoe angstiger de maatschappij
Voorbeeld: Vlaams Belang : geen immigranten
1
,Karel De Grote Hogeschool
Orthopedagogie 1e jaar
Hoofdstuk 2: … of leidt tot samenwerking MAAR is steeds
ook een as van het kwaad
Martha Nussbaum herkent een patroon in angstproblematieken en zegt : “angst is aanwezig
vanaf wanneer er een as ontstaat waar er aan de ene kant de goede staan en andere de slechte.”
o Al het goede van de slechte kant wordt weg gelaten, enkel de slechte dingen blijven over.
o Al het slechte van de goede kant valt weg en enkel de goede dingen blijven over.
o Zelf sta je in de positieve kant : andere zijn de negatieve kant.
Botsing der beschaving : goede beschaving botst met de slechte beschaving zuivere mensen
nemen het op tegen buitenlandse indringers, welvarende westerlingen nemen het op
tegengelukzoekende vluchtelingen, …
Hoofdstuk 3: Collectieve angst mag men niet cultiveren
Angst is de dirigent van het brein die nodig is om een wezen in leven te houden
Oerangst = angsten die we nooit wegkrijgen (bv: een luide knal, bang hebben van een leeuw in
het wild
Rationele angst = angsten die bv maatschappelijk ontstaan en zorgen dat we in een niet
rechtvaardige samenleving leven.
De grenzen tussen vermoeden van wat kan gebeuren en vooroordelen worden in tijden van
angst uitgedund.
Mensen zijn niet bang voor wat is, maar voor wat ze verwachten dat er zal komen (de toekomst)
Communiceren en kritisch denken is moeilijk, anderen beschuldigen en bang zijn is gemakkelijk.
- Tolereren is niet hetzelfde als aanvaarden
- 5 uitdagingen voor de toekomst
o Een intelligente omgang met informatie op basis van feiten
o Verbeelding cultiveren
o Principieel consistent
o Samenwerken
o Morele plicht hebben hoop te koesteren
deze 5 uitdagingen vormen een leidraad om te bouwen aan een rechtvaardige samenleving.
Door de uitdagingen te koppelen aan de persoonlijke leefwereld, kan iedereen stappen zetten in
het onderzoeken en evalueren van de persoonlijke levensbeschouwing en cultuur.
2
,Karel De Grote Hogeschool
Orthopedagogie 1e jaar
Deel 2: Weg uit de onwetendheid
Hoofdstuk 5: heb ik een levensbeschouwing?
5.1. Over de doden niets dan goed
Epicurus : heb geen engst voor de dood, want zolang wij er zijn, is de dood er niet en als de dood
er is, zijn wij er niet meer.
Het idee van Epicurus is: ataraxia een staat van verlangenloosheid, kalme rust en
onverstoorbaarheid. Het is een toestand waarin mensen vrij zijn van nutteloze z0orgen.
Epicurus predikt een leven van stabiliteit en niet voor een losbandig leven vol seks, drugs en
rock-‘n-roll.
Volgens Epicurus is de dood niets anders dan een uiteengaan van de automen waaruit het lichaam
en de ziel bestaan.
VS
West – Europa : Wordt gekenmerkt door het negeren van het onafwendbare. Vb: begraafplaatsen
mogen niet meer zichtbaar zijn vanop de straat.
5.2. Er bestaan geen domme vragen
Levensvragen : Wat is liefde? Waarom leven wij? ….
De volgende eigenschappen:
- Er is geen juist, vast of standaard antwoord
- Persoonlijk antwoord kan tijdelijk zijn
- Een levensvraag gaat steeds over mensen
- Een levensvraag gaat over het groter geheel
5.3. De rust van vandaag is de chaos van morgen
Wereldbeeld, mensenbeemd en godsbeeld zijn de 3 kenmerken van de levensbeschouwing.
Wereldbeeld (hoe je omgaat met alles dat zichtbaar is en niet menselijk is)
Vroeger = de wereld is een geschenk
Nu = wereld is verdeeld in mechanisme (een wiskundige ziet de wereld anders dan een
fysicus)
Mensenbeeld (de manier waarop jij met jezelf als mens en de andere omgaat
Voorbeeld: studenten die binnenkomen en dag zeggen of helemaal achteraan gaan zitten
In de oudheid mensenbeeld is speelbal van de goden en de natuur
In de nieuwste tijd we zijn niet meer afhankelijk van god(en), maar kan zelf de wereld in
handen nemen.
Godsbeeld (alles wat we niet kunnen zien, wat is geluk, wat is liefde, je gelooft in het lot)
In de oudheid goden werden gecreerd naar mensen
Nu meer abstracte god, het godbeleid wordt herdacht, we zijn opzoek naar een nieuw
godsbeleid
Agnosten: geef mij bewijs en ik zal het geloven (zeggen dat het niet bestaat want het
verstand kan het nog niet begrijpen)
Atheïst: wat je ziet krijg je
Fuerbach = zag in god een projectie van de mens in zijn oneindige goedheid, is de
volmaakte versie van iedereen die hier rondloopt
Freud = zag God als een kinderlijk verlangen naar een God-vader
3
, Karel De Grote Hogeschool
Orthopedagogie 1e jaar
Marx = zag geloof als opium van de bevolking om sociale ongelijkheid in stand te houden
Deze beelden van het goddelijke waren voor de atheïsten en agnosten niet langer houdbaar en
werden overboord gegooid.
Levensbeschouwing kan helpen maatschappelijke angsten te doen verdwijnen
5.3.1. Het juweel wordt een mechanisme
De oude Grieken gaven de wereld de naam Kosmos (= juweel) verklaard hoe de oude Grieken
naar de wereld keken : kostbaar, dierbaar en harmonisch.
Optimistisch wereldbeeld
De wereld is niet langer een juweel dat als een organisme wordt gezien, maar een mechanisme dat
uit elkaar gehaald kan worden om elk onderdeel apart te bestuderen. optimistische wereldbeeld
van de Grieken verdwijnt
Westerlingen hebben een pessimistisch wereldbeeld en beseffen dat niet dat het grootste deel
van de wereldbevolking in middeninkomenslanden woont.
Ze denken nog steeds duaal
o Rijke Noorden versus Arme Zuiden
o Ontwikkelde landen versus ontwikkelingslanden
o Klopt niet meer, enkel op vlak van milieu en klimaat is het pessimistische
wereldbeeld realiteit.
Hoofdstuk 6: kleuren of gekleurd worden
6.1. Where dreams come true
All our dreams can come true, if we have the courage to pursue them. -Disney
Walt Disney grote voorbeeld van hoe dromen najagen toch tot iets kan leiden. Zolang je je niet
laat beknotten door angst.
Als je in iets gelooft, geloof er dan helemaal in, impliciete en onbetwistbaar.
6.1.1. Sleeping beauty
Meer moorden in Disney films dan in andere films
o MAAR het sterven wordt nauwelijks in beeld gebracht
Heel veel gruwelijke doden in Disney films maar nooit gezien
o Beïnvloedt de levensbeschouwing, vindt dat de dood niet gezien mag worden
6.1.2. Aladdin in Bagdad
Disneyficatie = bepaalde aspecten in het leven mooier gaan voorstellen dan dat ze werkelijk zijn,
bijvoorbeeld de dood “wegfuffelen” .
De nadruk wordt gelegd op entertainmentfactoren zoals humor, spanning en romatiek en dat
elementen van rouw en verdriet achterwege worden gelaten.
Bevat ook elementen van moralisme. Bv: de duidelijke opdeling tussen goed en kwaad en de
constante aanwezigheid van een educatief element.
6.1.3. Der Fuehrer’s Face
Disney heeft zich uitgesproken over de nazi’s in de tweede wereldoorlog. Met de kortfilm Der
Fuehrer’s Face:
“Werkt Donald-Duck in een fabriek in Nazi-Duitsland. Hij komt terecht in het dagelijkse geweld en
de terreur onder Hitler. Uiteindelijk ontwaakt Donald in zijn bed, zich realiserend dat het een
nachtmerrie was. Slaapdronken ontwaart hij een schaduw van iemand die de Hitlergroet lijkt te
brengen. Het is echter de schaduw van een beeldje van het Vrijheidsbeeld. Donald realiseert zich
dat hij in de VS is en hij omhelst het beeld gretog. Amerikanen leven in vele beter, vrijere
omstandigheden.”
4
