Les 1: de persoon
Wat is personenrecht?
= vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als
enkeling
Wat is familierecht?
= rechtsgebied binnen het burgerlijk recht
= omvat de regels betreffende de privaatrechtelijke verhoudingen tussen personen,
bijvoorbeeld: huwelijk, geregistreerd partnerschap, echtscheiding, alimentatie,
afstamming en adoptie.
Een persoon = elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten
Twee soorten personen
1. Natuurlijk persoon = dit betekent dat het een mens moet zijn (dus alle andere
wezens blijven erbuiten). Heeft dus rechten en plichten.
2. Rechtspersoon (ontstond in de 19de eeuw)
= Dit zijn dus een groepering van personen en/of middelen die aan het
rechtsverkeer kunnen deelnemen als drager van subjectieve rechten en plichten.
Ontstond omdat er nood was aan een systeem voor kapitaalopbouw.
Ontstond omdat er nood was om de aansprakelijkheid te beperken. Als er bv. een
ramp gebeurde, was het niet de bedoeling dat het op de schouders van de
initiatiefnemers terecht kwam.
Onderscheid tussen
Publiekrechtelijke rechtspersonen Privaatrechtelijke rechtspersonen Een feitelijke vereniging
Bv: gewesten, lokale besturen, Zijn commerciële privaatrechtelijke Bijvoorbeeld: een jeugdvereniging.
Bpost, Proximus, … rechtspersonen, zoals: besloten
vennootschappen (=BV), …
Zij dienen het algemeen belang, Zijn niet-commerciële privaatrechtelijke Hebben geen
waardoor ze specifieke taken rechtspersonen, zoals: Vereniging aansprakelijkheidsbeperking, dus
kunnen uitvoeren, zoals: belastingen Zonder Winstoogmerk (=VZW), … iedereen is persoonlijk
heffen, bindende reglementen verantwoordelijk voor de daden
opstellen (post die eigen tarieven die ze stellen in naam van hun
bepaald), … vereniging.
Deze kunnen niet zomaar worden
opgestart: je moet statuten opmaken
en dan laten publiceren in Belgisch
Staatblad + dossier neerleggen op
handelsrechtbank. NIET GEDAAN?
Dan ben je een feitelijke vereniging.
MAAR soms moeilijk te onderscheiden! REGEL is: Als de helft van de aandelen + 1 in het bezit
van de overheid zijn, dan is het een publiekrechtelijke rechtspersoon.
,Les 2: de persoon
Wat is een natuurlijke persoon?
= de mens, met een menselijk lichaam
Twee invalshoeken menselijk lichaam:
Bescherming tegen derden: bescherming van de fysieke integriteit tegen inmenging door
derden (= schending fysieke integriteit)
Zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
Bescherming fysieke integriteit (tegen derden)
Algemene regel: lichaam is onschendbaar, iedere persoon beslist wat er met zijn eigen lichaam
gebeurt
UITZONDERING HIEROP WAARDOOR ONDERSCHEID PRIVAATRECHT EN PUBLIEKRECHT!
Privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders schenden
Publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang
waardoor dwangmaatregelen mogelijk zijn ( de uitzondering) = 1 individuele belang
staat tegenover meerdere individuele belangen
Vb. verplichte vaccinatie tegen polio, gedwongen opname van geesteszieken, fouillering
en arrestatie, douanecontroles
Schending fysieke integriteit slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden:
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel? Dient het algemeen belang?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
4 voorwaarden om van geoorloofde medische ingreep te spreken:
1. Medische noodzaak zijn (3 mogelijkheden):
Preventief bv vaccinatie
Diagnostisch: men zoekt de ziekte bv
kijkoperatie
Curatief: genezend optreden bv operatie
2. Moet proportie bestaan tussen medische risico waarmee de ingreep gepaard gaat en het
gunstig resultaat dat het kan opleveren (is het wel zinvol als maatschappij?) Artsen
worden betaald per geslaagd ingreep
3. Geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met gebruikmaking
van recente wetenschappelijke kennis en moderne medische technieken
4. De patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling (informed
consent)
, Wat is het zelfbeschikkingsrecht?
= eigen zeggenschap over je lichaam, wat een mens met zijn of haar lichaam doet
Grote evolutie doorheen de tijd:
Vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van katholieke geloof
Gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht merkbaar in evolutie kledij bv badkledij
vrouwen
Keerpunt: abortuswet in 1990 (koning Boudewijn weigerde te ondertekenen, toch ondertekend door
regering, koning werk ongeschikt gezet)
Voorwaarden zwangerschapsafbreking:
1. Afbreking moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week van de zwangerschap, na de
twaalfde week is abortus enkel mogelijk in geval van noodsituatie
2. Abortus moet uitgevoerd worden door een arts (abortuskliniek), geen verpleegkundige
3. Moet een wachttijd van 6 dagen in acht genomen worden
4. Toestemming van de vrouw moet schriftelijk gebeuren
Gematigde abortuswetgeving omwille van katholicisme (zeer controversieel)
Wat is euthanasie?
= opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigende handelen of het niet nemen van een noodzakelijke
handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt
Euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze niet ingrijpen waardoor iemand overlijdt of uitdooft
Actieve euthanasie: vb. door toediening van morfine
Voorwaarden euthanasie
1. Patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudende en ondraaglijk
fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd
2. Je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart –
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen
Donaties
Bloeddonatie:
Kosteloos
Je moet meerderjarig zijn
Maximaal 4 keer per jaar
Beperkte hoeveelheid
Orgaandonatie:
Ex vivo: bij leven
Kosteloos
, Donor moet meerderjarig zijn
Schriftelijke toestemming in het bijzijn van een getuige
Steeds herroepbaar
Ex mortuo: bij overledenen
Orgaandonatie: in principe is iedereen orgaandonor tenzij hij bij leven daartegen verzet heeft
aangetekend. In de praktijk bieden nabestaanden vaak weerstand tegen het wegnemen van organen
van de overledene waardoor er nog altijd een grote schaarste bestaat.
Donatie van zaad- en eicellen:
Kosteloosheid, louter een onkostenvergoeding mogelijk
Anonieme donatie
Begin van het juridisch leven
Voorwaarden:
Geboren worden: afscheiding van het kind van de moeder door het doorsnijden van de
navelstreng
Levend geboren worden: het kind moet geademd hebben
Levensvatbaar zijn: de noodzakelijke, functionerende organen bezitten om zelfstandig te
kunnen leven
Indien niet aan de voorwaarden voldaan:
Langer dan 6 maanden of 180 dagen zwangerschap: kind officieel aangeven bij de burgerlijke
stand (overlijdensattest)
Tussen 140 en 180 dagen zwangerschap: keuze om kind al dan niet aan te geven bij de
burgerlijke stand
Minder dan 140 dagen zwangerschap: wettelijke aangifte onmogelijk
Uitzonderlijk kan een reeds verwekt, nog niet geboren kind toch bepaalde rechten krijgen,
voorbeeld:
Een nog niet geboren kind kan erkend worden
Een ongeboren kind kan reeds erven of een schenking krijgen
Het kan recht hebben op een verzekeringsuitkering of een schadevergoeding
Wettelijk vermoeden van verwekking tussen de 300 en de 180 dag voor de geboorte.
ste ste
De wetgever gaat ervan uit:
Dat een zwangerschap maximaal 300 dagen duurt
Dat een foetus slechts levensvatbaar is na minimum 180 dagen
Weerlegbaar vermoeden!
