Intellectuele eigendomsrechten
Hoofstuk 1. Algemene inleiding tot het recht van de
intellectuele eigendom
A. Wat zijn intellectuele rechten?
Private subjectieve rechten = rechten om doelstelling in uw leven te realiseren -> iedereen bezit ze.
Onderverdeeld in 2 categorieën:
- Extra patrimoniale rechten = iedereen bezit ze, maar maken geen deel uit van het vermogen
o Concreet: bij overlijden, verdwijnen ze of worden niet vererfd zoals andere zaken
o Persoonlijkheidsrecht:
▪ Vb. recht op fysieke integriteit
▪ Vb. recht op afbeelding
• Er maakt iemand foto van u buiten, mag die zomaar gebruikt
worden? (infra: auteursrecht)
▪ Vb. recht op naam
• Niemand mag uw naam zomaar gebruiken zonder toestemming
• Maar: zie Brantano (schoenverkoper) deed publiciteitscampagne die
soms inbreuk waren op intellectuele rechten. Ze maakten gebruik
van namen van bekende personen vb: ‘helmut Botti’
▪ Vb. recht op stemgeluid (o.b.v. 1382)
• Roco granata had typisch stemgeluid. Bedrijf wil radiocampagne
voeren. Zij wilden liedje van Roco. Geen akkoord met Roco om liedje
in te zingen. Reclamebureau zocht stemmenimmitator. Roco naar RB
en gezegd dat is inbreuk op persoonlijkheidsrecht.
- Patrimoniale rechten =
o Zakelijke rechten = heeft u heerschappij op een zaak
o Vorderingsrechten = u kan gedraging verlangen van een ander
▪ Vb. schuldvordering
o Intellectuele rechten = heeft u heerschappij op creatie van de geest
Vb. uitvinding en vraagt octrooi -> u bent enige die paper mag exploiteren
▪ => Auteursrecht (sensu strictu/strikte zin van woord) = beschermd creatie
van kunst en cultuur + nog meer!!! Beschermd bijna alles.
• Auteursrecht sensu latu
• Systeem van naburige rechten (= rechten naburig aan auteursrecht -
> bescherming van prestaties die niet auteursrechtelijk beschermd
worden. waarom? Omdat ze niet aan beschermingsvw’n voldoet
❖ Vb. niet origineel, maar we willen ze toch
beschermen
✓ Vb. platenmaatschappij -> krijgt naburig
recht voor enkel vastleggen van geluiden.
Dat zorgt ervoor dat je muziek niet mag
1
, reproduceren zonder toestemming van
platenmaatschappij.
✓ Vb. omroeporganisatie -> krijgen
bescherming voor uitzending. Daar zit niets
origineel, maar men wil dieprestaties toch
beschermen
❖ Uitvoerige kunstenaars -> voor prestatie van muziek,
acteren… krijgt u bescherming.
✓ Niet altijd eenvoudig, want op concert
filmen veel mensen
• Bescherming computersprogramma’s
➢ Wrm binnen auteursrecht? Je kon vroeger geen octrooi
krijgen voor pc-programma’s, want je kon zo’n programma
best vgl. met een geschreven tekst, maaaaaar verbod op
octrooi worden vandaag anders uitgelegd waardoor
octrooirecht ze toch beschermd
• Databanken
➢ = verzameling van gegevens. Databank is geen origineel
werk. Databank kopiëren is gemakkelijk. Om dat te
verhinderen apart systeem (infra)
▪ => Industriële eigendomsrecht
• Merkenrechten
➢ Niet beperken tot een tekst zoals het woord/afbeelding ‘lijn’,
‘nike’… ook vormen kunnen merk zijn
▪ Tekeningen- en modellenrecht (niet behandelen)
▪ Octrooirecht = bescherming van uitvindingen
• Beschermingsvoorwaarden liggen hoog.
▪ Chipsrecht = elektronische schakelingen (3e bachelor)
• Grote groep gemaakt in Taiwan. China oog laten vallen op Taiwan.
Als China binnenvalt, hebben wij een prob
• Am heeft dit beschermingssysteem opgelegd aan wereld
▪ Benamingen oorsprong/geografische aanduidingen/ herkomstaanduiding (3e
bachelor)
▪ Handelsnaam = naam waaronder je handel voert (<> merk: gebruikt voor uw
waarden en diensten)
• Vb. kapsolan -> naam: Roger
▪ Gebruiksmodellen (niet behandeld)
• Wij kennen dit niet in Be
PAS OP:
▪ Bedrijfsgeheimen/know how
2
, • Veel bedrijven die frequent uitvindingen doen, maar klein %
octrooieert. Wrm? Kost veel geld om octrooi aan te vragen + hele
octrooisverleningsprocedure
➢ Zo’n procedure is niet duur, maar als je multinationaal gaat
dan wel duur
❖ Weinig octrooieren en de rest houden we geheim ->
zo °bedrijfsspionage
✓ Daarom wetgeving bescherming voor
bedrijfsgeheimen MAAR is GEEN
intellectueel eigendomsrecht.
▪ Zij verlenen u geen exclusief recht…
Ze wil enkel het mogelijk maken dat
u kan optreden tegen gedragingen
van anderen die onrechtmatig zijn
en die uw bedrijfsgeheim
achterhaalt of openbaar maakt…
▪ Domeinnamen (vb. www.UGent.be ….)
• = GEEN intellectueel eigendomsrecht, want die wetgeving beschermt
houders tegen onrechtmatig deponeren van een beschermde creatie
als domeinnaam. Want vroeger: bij °nieuwe domein, dan zijn er die
bekende merken deponeren onder nieuwe domein en aankloppen
bij dat merk en zeg hier koop dat over
B. De indeling van de I.E.R
§ 1. Auteursrecht (sensu lato)
- Auteursrecht sensu stricto : beschermt creaties van kunst en cultuur MAAR ook nog veel meer,
beschermt nu bijna alles
- Naburige rechten: rechten die naburig zijn aan het auteursrecht
o Bescherming van prestaties die niet auteursrechtelijk beschermd worden
▪ Bv. voldoen niet aan beschermingsvoorwaarden
• Bv. platenmaatschappij: leggen geluiden vast, dus krijgt bescherming =>
niet reproduceren zonder toestemming van platenmaatschappij
▪ Bv. niet beschermen via auteursrecht
• Bv. uitvoerende kunstenaars (bv. u die zingt): voor de prestatie krijgt u
bescherming in praktijk niet heel eenvoudig want publiek filmt bv.
adhv iPhone
- Bescherming van computerprogramma’s (~beschermde geschreven tekst)
- Bescherming van databanken (iemand anders kan databanken gemakkelijk kopiëren)
! Regelmatige creatie van nieuwe intellectuele eigendomsrechten
Bv. bescherming computerprogramma’s sinds 1994
3
,§ 2. Industriële eigendomsrechten
- Merkenrecht (zeer belangrijk): niet beperken tot enkel tekst, merken zijn veel meer (bv.
enkel de vorm van het flesje coca-cola)
- Octrooirecht (bescherming van uitvindingen)
o Afstand nemen van wat men in de pers zegt
o Om octrooi te krijgen, liggen beschermingsvoorwaarden vrij hoog
- Kwekersrecht
- Chipsrecht (elektronische schakelingen): tekorten aan chips door corona
o Zijn super belangrijk!
o Grote groep wordt gemaakt in Taiwan
(niet in 2de bachelor)
- Benamingen oorsprong/ programma’s geografische aanduidingen / herkomstaanduidingen:
bv. champagne, streekproducten
(niet in 2de bachelor)
- Handelsnaam: naam waaronder u handelt voert ≠ merken (voor waren en diensten)
- Gebruiksmodellen: technische creaties die niet aan beschermingsvoorwaarden voldoen,
aparte modellen gecreëerd => niet in België
PAS OP
- Bedrijfsgeheimen/ know how
o Veel bedrijven die regelmatig uitvindingen doen, maar die slechts kleine hoeveelheid
octrooieren
▪ Waarom? Geld uitgeven + procedure doorlopen
België: niet duur, wereldwijd: wel heel duur
o Bedrijfsspionage komt zeer veel voor, maar recht op bedrijfsgeheim is geen
intellectueel eigendomsrecht want geeft u geen exclusief recht, wil het enkel
mogelijk maken dat u kan optreden tegen bepaalde gedragingen (hier
bedrijfsspionage) van anderen
- Domeinnamen (bv. www.ugent.be) = geen intellectueel eigendomsrecht
o Beschermt mensen die al beschermd recht hebben tegen het deponeren van hun
naam als domeinnaam
C. Kenmerken van de I.E.R
Dit zorgt ervoor dat I.E.R niet gelijk is aan auteursrecht
- Monopolierechten: u krijgt exclusiviteit/ monopolie (overheid geeft dit niet graag dus
begrenzingen)
verbodsrechten: anderen hebben hier dus geen monopolie op, maar verbod op
exploitatie
- Aan éénieder tegenstelbaar
o Ter goeder trouw geldt niet bij IER
- Begrensde rechten
o Waarom? Basisregel ecorecht => vrijheid van mededinging. Dat houdt ook in: vrijheid
van kopie. Maar dat is probleem, want betekent dat je muziek zonder toestemming
4
, van kopiëren, muziek van ander, idee van bedrijf… Dat kunnen we dus niet blijven
hanteren, want anders bestaat geen innovatie meer!! Daarom: houden regel vrijheid
van kopie, maar beperken we hier en daar dmv IER vb. auteursrecht, octrooirecht…
▪ Ovh voorziet niet graag monopolierechten -> daarom IER begrenzen. Hoe?
Territorialiteit
➢ = u krijgt IER in land waar u recht vraagt
❖ Vb. u doet uitvinding. Als u octrooi aanvraagt, dan
krijgt u enkel bescherming in Be. Wil je dat in Ned
ook? Dan moet je dat daar ook aanvragen
❖ Vb. u wil merk beschermen. U deponeert ze in
BENELUX, dan enkel daar bescherming. Geen
bescherming in Fr…
➢ Vb. VTM merk gedeponeerd enkel in BENELUX, maar niet
Turkijke & dus gebruikte turks bedrijf hun merk
Duur
➢ Begrensd in tijd. -> Soms vrij kort vb. octrooi 20j
Beschermingsvoorwaarden
o Je krijgt ze dus niet zomaar. Soms liggen die vw’n hoog vb.
octrooirecht. Soms laag vb. auteursrecht (originaliteit, maar
rechters springen er onzorgvuldig mee om)
- voorwerp: creatie van de geest beschermen
- grote economische waarde
o vb. Farmaceutisch bedrijf UCB in Be (beursgenoteerd). Waarde aandeel op beurs
voor stuk bepaald door octrooi dat ze hebben. Maar hun octrooien vervallen bijna.
Voortdurend op zoek naar nieuwe medicatie en nieuwe octrooien.
- zijn ook grondrechten (art. 17, lid 2 Handvest grondrechten EU)
o maar NIET absoluut
▪ HvJ weegt IER af tegen andere grondrecht -> vb. vrijheid van meningsuiting
PAS OP:
- Bestaan via optreden wetgever! => geen ongeschreven IER
- Geen begrensde categorie => er komen er regelmatig bij
D. Verschilpunten tussen auteursrechten en industriële
eigendomsrechten
Waarom onderscheid tussen auteursrecht en industriële eigendomsrechten? Verschilpunten (opm: is
relatief geworden)
- Formaliteiten
o Auteursrecht moet je niets doen om die te krijgen
o Industriele -> je moet formaliteiten vervullen
▪ Octrooi aanvragen
▪ Deponeren van merk, model…
5
, ▪ Maaaar handelsnaam krijg je zonder formaliteit. Is recht van in bezit neming
door gebruik/openbaar maken
- Duur
o Auteursrecht lange periode
▪ Auteursrecht tot 70j na overlijden (in enge zin)
▪ Pcprogramma’s 70 j
o Industriele vrij kort
▪ Octrooi 20j
▪ Modellen 25j
▪ MAAR oneindig verlengbaar met periodes van 10 j
- De toegekende rechten
o Auteursrecht
▪ Vermogensrechten = rechten om uw creatie te exploiteren (om geld mee te
verdienen)
▪ Morele rechten = beschermen aspecten van uw persoonlijkheid
• Vb. eisen dat uw naam op het werk staat
• relativeren: die heb je niet altijd meer, vb. databanken
o Industriele eigendoms
▪ Vermogensrechten
▪ Maar relativeren, want vaak ook morele rechten
- De beschermingsvoorwaarden (objectief <> subjectief)
Subj: Rechter zeker marge van appreciatie
Obj: beoordelingsruimte is er niet. Rechter beoordeelt obv feiten
o Auteursrecht => subjectief
▪ Vb. HvB Antw was soepel in toekennen auteursrecht → vandaag strenger
geworden
o Int eigendoms => objectief = enkel op basis van de feiten, zonder appreciatiemarge
relativeren: merkenrecht: voorwaarde: onderscheidend vermogen => toch
zekere appreciatieruimte (subjectiviteit)
- Economische rol culturele rol
o Auteursrecht: culturele rol (oorspronkelijk), maar beschermt nu veel meer: ook
economische rol
o Industriële eigendomsrechten: economische rol
=> voor groot stuk achterhaald
E. De bescherming van één creatie door meerde IE-rechten
- Beginsel van de cumulatie van bescherming
o Voor 1 creatie moet je meerdere IE rechten moeten kunnen krijgen
- Problematiek van de kosten
- Industriele eigendomsrechten moet je deponeren (= betalen). Meerdere keren betalen!!
o O met internationale werking wil bescherming in meerdere landen. Dan lopen kosten
immens op
6
, o Dus regel is dat je kan cumuleren, maar in praktijk komt het er op aan om geschikte
recht te zoeken om kosten te drukken
F. Territorialiteitsbeginsel
= in land waar je bescherming vraagt, enkel daar geldt die bescherming
Oplossing:
- Nationale procedure doorlopen in ieder land -> duur, arbeidsintensief… Opl: int aanvraag
- Internationale aanvraag
o Aantal int akkoorden die maken mogelijk dat als je merk (idem: octrooien…) in
meerdere landen beschermd wil zien, dan kan je 1 aanvraag indienen. Je duidt
landen aan waar je bescherming wilt. Door ene aanvraag zet je in andere landen
procedure in gang. => Administratief zeer interessant
- Communautaire IE-rechten
o Iedere LS eigen systeem van rechten. Zo ° lappendeken van rechten. Vb. in Fr een
frans merk. In Be een Benelux merk (want Belgisch merk bestaat niet).
o Vandaar °systeem dat je aanvraag doet bij instantie. Als je die krijgt dan gelding in
alle 27 LS!!
▪ Op dit ogenblik: uniemerk, gemeenschapsmodel
• Je vraagt EU merkenbureau, modellenbureau -> als men dat
merk/model verleent dan krijg je bescherming in alle LS’n van EU =>
MAAR: systeem van alles of niets : indien 1 lidstaat merk/model
nietig verklaart, is het nietig voor alle landen toch zeer succesvol
Kan je combineren? Ja. Vb. beschermen als BENELUX merk & gemeenschapsmerk ->
zorgt voor veiligheid, want stel 1 LS nietig dan geldt BENELUX nog altijd
UITZONDERING: Communautaire uitputting -> speelt in EU. Heeft te maken met territorialiteit.
- Probleem: u hebt de EU, 4 lidstaten van de EU : bedrijf X heeft merk, deponeren merk in
Frankrijk, ook in Duitsland en in Italië. In Italië ligt levensstandaard iets lager dan in
Duitsland, dus prijs in Duitsland is duurder (bv. €5) => je krijgt parallelimport: O koopt aan in
Italië en exporteert naar Duitsland en verkopen daar goedkoper en hebben ze winst
o IE staan toe -> o.b.v. Dui merk optreden tegen producten die komen uit Italië, want
producten territoriaal beheert. MAAR EU: “vrij verkeer van goederen” (= in 1 Ls iets
in verkeer brengen, moet dat in heel EU in verkeer worden gebracht. Dus in casu:
conform Italiaanse wetgeving op de markt, dus moet vrij kunnen circuleren op de markt van alle
lidstaten)
o Daarom principe => communautaire uitputting: indien u houder bent van
intellectueel eigendomsrecht, moet dat product vrij kunnen circuleren en kunt u het
niet aanvechten/producten van de markt proberen halen
▪ Dus cd’s in Italië op markt (zelf of met uw toestemming) dan moeten die
producten in heel EU circuleren. Als er dan parallelimport is, die Italiaanse
prod opkoopt en verkoopt in Dui daar kan je niet tegen opkomen
7
, • MAAR Essentieel: producten zelf in LS op markt gebracht of met uw
toestemming
➢ Dus altijd tegen namaak optreden, want vb. in It geen
merkbescherming aangevraagd en er is daar namaker en dat
product naar Dui -> dan tegen verzetten, want niet zelf of
met uw toestemming op markt in It gebracht
Wrm uitzondering? Omdat territorialiteit wordt doorbroken
G. Enkele belangrijke verdragen:
§ 1. Inleiding
Typisch: het bestaan van vele verdragen
Doelstellingen verdragen (soms gecumuleerd):
1) Harmonisatie van de bescherming
=> nationale wetgeving harmoniseren binnen EU, probeert dit ook op wereldniveau
(Via internationale verdragen harmonisatie afspreken)
2) Minimum niveau bescherming
=> want sommige landen hebben zeer laag beschermingsniveau (vb. Aziatische landen)
3) Bescherming buitenlanders Vb. kan canadees die boek heeft geschreven optreden in Be?
--> Meestal reciprociteitsysteem: de eigen onderdanen beschermen
o = Buitenlanders beschermen we, zoals onze eigen onderdanen dezelfde bescherming
krijgen in buitenland
EU (Art. 18 VWEU) -> niet discrimineren ogv nationaliteit. Dat
reciprociteitsysteem mag niet worden toegepast in EU, want schending art.
18 => dus fr voor BE RB optreden obv art. 18 VWEU
Wat met niet- EU burgers? Reciprociteit speelt wel. Maar dan moet BE rechter kijken
wat wij als belg aan bescherming krijgen in land van buitenlander. Daarom
reciprociteit neutraliseren dmv int ovk => °Ingebouwde beginsel van assimilatie =
onderdanen van andere aangesloten landen dezelfde bescherming geven als uw
eigen onderdanen
Vb. Lambada (zomerse muziek uit Bolivia). Personeelslid platenmaatschappij
hoort dat en brengt dat uit in EU. Boliviaan hoort dat muziek speelt in EU. Hij
naar EU en klopt aan bij rechter, maar principe reciprociteit. Advocaten
platenmaatschappij Centralisatie aanvraag
4) Centralisatie aanvraag
2 categorieën verdragen
o algemene verdragen: geldend voor meerdere IER
8
, o specifieke verdragen: geldend voor een specifiek IER
§ 2. Het WIPO/OMPI-verdrag
- °14 juli 1967
- Geleid tot oprichting WIPO/OMPI
o = gespecialiseerde organisatie binnen V.N. (geen dochterO van VN)
- functionele organisatie (geeft één activiteitsdomein -> nl. intellectuele rechten)
- doel van WIPO/OMPI:
1) bevordering I.E.
2) administratieve samenwerking tussen Unies bevorderen
- functies van WIPO/OMPI o.a.:
o harmonisatie IER nastreven
▪ verdragen op domein IER beheren. Sommige zijn zeer oud. Je moet die
herzien. Organiseren diplomatieke conferenties. Daar onderhandelen over
nieuwe versies van verdragen.
o stimuleren sluiten overeenkomsten inzake IER
▪ bij nood nieuwe verdragen -> initiatief nemen om nieuwe te sluiten
o registratie
▪ Doet bij hen internationale aanvraag. Stuurt die naar alle landen waar je
bescherming wilt
- meer dan 175 landen lid
- gevestigd in Geneve
§ 3. Het Unieverdrag van Parijs
- betreft enkel bescherming industriële eigendom (dus niet auteursrecht)
- gesloten op 20 maart 1883
- in België lid vanaf: versie 14 juli 1967
- meer dan 160 landen partij
- groepen bepalingen
o administratieve bepalingen
o grensoverschrijdende situaties (assimilatiebeginsel)
▪ wordt buitenlander beschermd in eigen land? Om reciprociteit af te bouwen
gebruikt met assimilatie
o vergemakkelijken en behoud I.E.R.
▪ - (vb. recht van voorrang, infra)
o bepalingen materieel recht
▪ - (vb. verplichting tot opnemen regels in nationale wetgeving)
(Dit verdrag gebruikt men om handelsnaam te beschermen. Infra)
§ 4. Het Trips-verdrag
- Trade related aspects of intellectual property rights
- 15 april 1994: overeenkomst tot oprichting WHO
- TRIPS-Verdrag = bijlage in oprichtingsverdrag WHO
9
, o Enkel lid van TRIPS-verdrag als je ook lid bent van WHO (en omgekeerd)
- ontstaansreden:
o probleem met namaak
▪ WIPO/OMPI beheert veel verdragen. Vooral betrekking op materieel recht.
Maar geen maatregelen om te strijden tegen namaak. Beslist om die ovk te
sluiten binnen WHO
o Zorgt voor verhogen niveau bescherming
▪ Dan tov Unieverdrag van Parijs
o Zorgt voor verder harmoniseren
o Zorgt voor effectieve handhaving
- behandeling vanuit hun handelsaspecten (I.E.R. op zich: WIPO/OMPI)
- meer dan 145 leden
- bepalingen inzake
o * grensoverschrijdende situaties
▪ (vb. assimilatiebeginsel)
• = als je toetreedt tot trip verdrag dan ga je onderdanen van andere
LS op zelfde manier behandelen als eigen onderdanen
▪ (vb. meest begunstigingsbeginsel)
• = als je voordelen toekent aan ander land dat lid is, moet je ook
voordeel toekennen aan andere LS’n
o *regels inzake verhouding tot andere verdragen (geen afbreuk aan bestaande
verplichtingen uit andere verdragen)
- geschillen tussen leden TRIPS-verdrag i.v.m. naleven verdrag: geschillenregeling
- directe werking (D.W.)? = Kan je als particulier rechtstreeks op verdrag beroepen voor de
rechter?
o HvJ:
▪ De materie in TRIPS-verdrag waar wij als EU al wetgevend hebben
opgetreden dan TRIPS-verdrag NIET direct werkend. Je hebt EU wetgeving
• Opm: Verordeningen, richtlijnen moeten conform Trips-verdrag worden
geïnterpreteerd
▪ wat gebieden betreft waar EU nog niet optrad, en lidstaten bevoegd zijn,
daar bepaalt lidstaat D.W.
• België: Hof van Cassatie zegt GEEN directe werking
§ 5. De Conventie van Bern
- => Inzake auteursrecht
- gesloten op 9 september 1886
- België partij bij versie 24 juli 1971
- meer dan 150 lidstaten
- verschillende bepalingen:
o * administratieve bepalingen
o * bepalingen voor internationale situaties (vb. assimilatiebeginsel)
o * bepalingen van materieel recht (minimum niveau bescherming)
10
