ONDERWIJS AAN HET JONGE KIND
COLLEGE 1 - INTRODUCTIE, VISIES & RECENTE EVOLUTIES
INLEIDING
Welke activiteiten zijn typisch voor kleuteronderwijs? Put uit jouw eigen herinneringen,
of als dat niet lukt, ervaringen uit jouw omgeving.
Spelen
Leren
Knutselen
Poppenhoek
ONDERWIJS AAN HET JONGE KIND OF…
Geen enkele naam is neutraal, zeker als het gaat om kleuteronderwijs
(meest gebruikte term om het te hebben over onderwijs aan het jonge
kind; 2,5 – 6 jaar)
Kennen jullie nog benamingen voor kleuteronderwijs of kleuterschool?
Preschool
» Dimensie school + hoge verwachtingen
Kleutertuin
» Wat verraadt dit over de visie op kleuteronderwijs?
» Eerder dimensie van het kind
» Eerder lage verwachtingen (spelen als activiteit die
weinig bijbrengt?)
» Kindergarten staat neutraal
De ‘papschool’/’kakschool’
» Plaatsen we bij lage verwachtingen en bij dimensie van school
Bewaarschool (NL)
» Duidt op idee van opvang voor kinderen terwijl ouders werken
» Lage verwachtingen
Speelschool/ ‘Playgroup”
INTERVIEW JOHAN DE WILDE – KLASSE
Welke visie verraden deze woorden?
Verwijst ook naar ‘Kindergarten’
1
,INTERNATIONAL STANDARD CLASSIFICATION OF EDUCATION
In internationale literatuur heel diverse termen → Babylonische spraakverwarring
Standaard benaming waar wij het over gaan hebben = ISCED0, periode van 0-6 jaar
ISCED0 early childhood education
» ISCED01 early childhood educational development, age 0-2
» ISCED02 pre-primary education, targeted at children aged 3 years until the
age to start ISCED 1
» ISCED02 = focus van dit vak, begint op 3 jaar en eindigt met start van formele
onderwijs
ISCED1 primary education
ISCED2 lower secondary education
ISCED3 upper secondary education
TERMINOLOGIE
ECE Early Childhood Education
ECEC Early Childhood Education & Care
VVE Voor- en vroegschools onderwijs
» “Voor” = periode t.e.m. 4 jaar, voordien is er het systeem van crèches en
kleuteropvang en dan begint groep 1 (= 2e kleuterklas)
Preschool ECE t.e.m. leeftijd van 4 jaar
» Vooral in Amerikaanse literatuur; in Amerikaanse systeem volgt hierop nog een
bijzonder jaar: kindergarten
Kindergarten Amerikaanse context: voorbereidend jaar voor lagere school
» Voor ons is dit de 3e kleuterklas, maar bij hen nog meer focus op oriëntatie en
voorbereidende academische vaardigheden
Groep 1 en 2 Nederlandse benaming, komt overeen met 2e en 3e kleuterklas
Opgepast! In Nederland gaat de peuterleeftijd t.e.m. 3 jaar. In Vlaanderen zijn dit kleuters
Welke activiteiten zijn typisch voor kleuteronderwijs? Put uit jouw eigen herinneringen,
of als dat niet lukt, ervaringen uit jouw omgeving.
HOGE VERWACHTINGEN
Vanuit hoge verwachtingen zijn er heel wat beleidsmensen die deze hoge verwachtingen
meer zichtbaar willen maken dan lage verwachtingen
Willen hogere verwachtingen voor hoger onderwijs en die realiseren
Wat willen ze bereiken met kleuteronderwijs?
a) Ferre Laevers
» Spreekt over de persoonlijkheid (persoon van het kind) die verder
ontwikkeld moet worden zodat ze meer veerkracht hebben
b) James Heckmann: bekende pleiter voor kleuteronderwijs met hoge
verwachtingen
» Het kunnen meedraaien in de economie (eerst succesvol zijn in
schoolcarrière om goed te kunnen meedraaien), nood aan goed opgeleide
werkkrachten; reductie in criminaliteit
2
, Waarom vinden ze dat zo noodzakelijk, wat is de ‘sense of urgency’?
a) Ferre Laevers
» Sociale en emotionele mentale weerbaarheid
» Spirituele benadering van kleuteronderwijs
» Spreekt over de persoon van het kind → moet verder ontwikkeld worden
zodat die veel veerkracht zal hebben
b) James Heckmann
» Economisch: armoedekloof in VS waardoor ze minder competitief zijn
» Zakelijkere benadering van kleuteronderwijs
» Heeft het over het kunnen meedraaien in de economie → eerst in
schoolcarrière succesvol moeten zijn (goed opgeleide leerkrachten)
» Spreekt kort over criminaliteit
Zouden deze 2 figuren “vrienden” zijn als ze elkaar ontmoeten? Op de assen die we
daarstraks zagen, liggen ze allebei bij hoge verwachtingen maar Ferre Laevers focust meer op
het kind en James Heckmann meer op het schoolse
CENTRALE VRAGEN IN DIT OPO
Hoe kan kleuteronderwijs hoge verwachtingen waar maken?
Welke visies op kleuteronderwijs zijn er?
Wat is de rol van de leerkracht, van instructie, van spel?
Hoe kunnen we de kwaliteit van het kleuteronderwijs meten?
Hoe kunnen we de kwaliteit van het kleuteronderwijs bevorderen?
THEORETISCHE MODELLEN, CONCEPTEN, STUDIES + KRITISCHE GEEST
ECE IN EUROPA
VERSCHILLEN IN VORM
VERSCHILLEN DOORHEEN EUROPA
Kleurcodes → verschillen in Europese settings
Veel landen waar het gemengd is (bv. privé)
België = uniek met overgang op 2,5 jaar
Ons kleuteronderwijs is gratis (ook niet altijd het geval in Europa)
» In Europa is dit heel verdeeld (afhankelijk van de leeftijd)
» 3 jaar: gratis in ongeveer de helft van alle landen (veel landen waar onderwijs op
die leeftijd nog niet gratis is en niet zeker of je daar een plaats hebt)
» 4 jaar: ¾ is gratis → veel gebeurd rond beleid kleuteronderwijs in Europa
Hoeveel kinderen gaan er effectief naar die settings/naar dat kleuteronderwijs?
4-jarigen: hoge participatiegraad in alle landen van Europa (België zit in top 4)
Montenegro, Macedonië en Zwitserland: lagere participatiegraad
3-jarigen: veel meer kinderen die thuis zetten of nog niet naar een setting gaan (België
zit wel bij 5 hoogste)
Mensen die die kinderen begeleiden
België: mensen met een bachelorniveau die daarvoor gestudeerd hebben
3
, Niet overal in Europa zo! Er zijn landen zoals Portugal waar je een master nodig hebt als
je kleuteronderwijs wilt geven (master = vaak beleids-/coachende functie)
Landen waar voor kleuteronderwijs geen bachelor nodig is of er helemaal geen regels
zijn rond wie die kinderen begeleidt (bv. Zweden)
Vlaams onderwijs moet je kunnen situeren, situaties in andere landen moet je niet kennen
KLEUTERONDERWIJS VLAANDEREN NU
Gesplit systeem of eenheidssysteem
Prijs (inschrijvingsgeld)
Garantie op een plaats
Participatiegraad
Opleiding van begeleiders
Focus van externe evaluatie
Deze zijn nu (op 1 na) allemaal behandeld!
KO vanaf 2,5 jaar
22% schoolpopulatie
Nieuw vanaf 2021: leerplicht van 6 naar 5 jaar (!!!)
Voorheen: minstens 250 halve dagen Nederlandstalig kleuteronderwijs om te starten in
het lager onderwijs
Hoge participatiegraad:
» 85% van de 2,5 jarigen
» 97,6% van de 3 jarigen
» 99% van de 4-5 jarigen
GEDEELDE VISIE
GEDEELDE VISIE IN EUROPESE CURRICULA
CARE-project
2013-2016
EU project over kwaliteit en voordelen van ECEC
Analyses van het officiële curriculum in 11 landen
» Beleidsdocumenten onderzocht waar gesproken wordt over doelen, inhouden en
pedagogische aanpak van kleuteronderwijs
» Kan groot verschil zijn tussen wat men wilt en wat er gebeurt
CONCLUSIE: er bestaat iets zoals ‘Europees Onderwijs’ dat enorm verschilt van
Amerikaans onderwijs (hevig beïnvloedt door behaviorisme)
Europees Onderwijs = gebaseerd op Europese pedagogen (Vygotsky, Piaget, …) die
verschillende landen hebben beïnvloedt zodat er een gemeenschappelijke component is
Paul Leseman?
“Thus the main pedagogical traditions are widely shared across Europe, and are different, for
example, from the theoretical traditions in the U.S. which include Behaviourism.” (Sylvia et. al,
2014:7)
4