Morgane Ketelslegers
2021-2022
Media: Structuur & Werking – samenvatting
Les 1: introductie
Media
Media
Waarover praten we, als we praten over media?
Verwijs niet zomaar naar “de media”, het is een complexe verzameling van instituten en
actoren die media maken.
Actoren = individuen, instellingen, organisaties die een doorslaggevende invloed hebben op
een bepaald proces
Media als meervoud van medium, wat sinds midden 19 de E verwijst naar een technologisch
communicatiemiddel, in staat om communicatie-inhoud te distribueren naar een groot
publiek (kranten, film, radio, tv, etc.)
Medium = hulpmiddel; vandaag de dag is media veel meer dan enkel een technologisch
middel om die content te verspreiden
Vandaag zijn media sterk gedigitaliseerd en in staat informatie en communicatie-inhoud te
verzamelen, op te slaan, te verwerken en te distribueren.
Media dient tegenwoordig voor veel meer dan enkel het distribueren
denk maar aan een tv journaliste, die kan nu met een smartphone en een
zendertje bijna helemaal alleen op pad. Vroeger moest er perse een camera
man mee om te filmen en dan die beelden te monteren.
Media hebben 2 componenten
1. Een inhoudelijke component wat we zien op schermen
Symbolisch, betekenisgevend, representaties
- Symbolische betekenis aan bv. armoede; zij zenden continue representaties uit, zij framen
bepaalde maatschappelijke thema’s en kijken daar met een bepaalde bril naar, zij geven
symbolische betekenis aan maatschappelijke zaken.
- Het frame waarin zij dat doen, waarin zij die symbolische representaties vorm geven is
cruciaal om te begrijpen. Bv. armoede framen vanuit een perspectief dat die mensen daar
zelf schuld aan hebben of het continue hebben over het feit dat wij in maatschappijen leven
waarin mensen het zelfs moeilijk hebben om rond te komen ook als ze werken
Symbolische macht van de media is de mogelijkheid om bepaalde maatschappelijke zaken te
kaderen
2. Een technologische component vaak onzichtbaar
Materieël, organisatorisch, infrastructureel
- Materieel (letterlijk dingen; toestellen), organisatorisch (bv. newcity gebouw in antwerpen
waar dpg media zit en waar zij alles organiseren maar dat zie je als kijker niet, dat weet je als
mediaconsument niet maar er zit een bepaalde organisatie achter)
- Infrastructureel (die grote zaken die het mogelijk maken dat wij dingen op onze telefoon te
zien krijgen)
1
,Morgane Ketelslegers
2021-2022
Media zijn voortdurend in evolutie, voornamelijk het resultaat van technologisch doorgedreven
innovaties.
Nieuwe dragers van media-inhoud
= nieuwe manieren van circulatie van productie en distributie van inhoud,
= nieuwe media-organisaties.
- 20ste E – MASSAMEDIA
Ontwikkelen zich in relatie tot industrialisering (elektrificatie!) en urbanisering,
Moderne media-industrie die professioneel georganiseerd was ontwikkelt zich,
Media kwamen centraal te staan in het alledaagse leven van mensen die leefden in
massamaatschappijen (in steden; de mensen leefden dicht bij elkaar)
Media werden belangrijke instituten in de politieke en economische organisatie van de
samenleving (bijv. de radio om naar het nieuws te luisteren in real-time).
- Laat 20ste E – Digitale media en digitalisering
Digitale media kunnen alle informatie omzetten in binaire codes wat media toelaten niet
alleen informatie op te slaan en te distribueren, maar ook om het te verwerken tot
verschillende formaten en het te manipuleren.
In 1990 wordt het internet ontwikkeld door de VS als een militaire technologie tijdens de
koude oorlog. Geleidelijk aan komen personal computers huishoudens binnen. Het internet
is dan nog een netwerk communicatie infrastructuur die niet commercieel is.
Internet laat ons nu toe om te communiceren met elkaar via een computer over tijd en
ruimte; voor de oorlog was communicatie infrastructuur niet perse voor privé gebruik.
- Begin 21ste E – Het internet ontwikkelt zich tot een participatieve omgeving
In het begin van de 21ste E ontwikkelt het internet zich tot een participatieve omgeving
waar wij niet alleen media-inhoud consumeren maar ook produceren (prosumer).
Je consumeert content van andere maar je deelt zelf ook dingen via het internet, via
bepaalde platformen en sociale media
Het internet wordt een commerciële omgeving gedomineerd door grote digitale platformen,
ook met ongeziene gevolgen voor de traditionele media-industrie.
Amazon (1997), Google/Alphabet (1998), Facebook/Meta (2004), Netflix (2007), Apple
Iphone (2007)
Traditionele mediakanalen moeten ook mee met het internet zo hebben we bv. VTMgo
met als inspiratie een netflix, zij moeten blijven meegaan zodat ze niet verzuipen.
We krijgen de ontwikkeling van een aantal heel grote platformen zoals amazon, google,…
De smartphone zorgde ervoor dat het internet een participatieve en data-gedreven
infrastructuur werd die als het ware een verlengde van het menselijk lichaam is geworden,
wij dragen dit toestel altijd dicht bij ons en kunnen altijd en overal media consumeren.
Waarom is dit zo een significant moment in de geschiedenis?
Dit toestel houdt de mediacultuur samen, we kunnen met een paar klikken alles daarop
consumeren ten alle tijden. Dat toestel kan ook continue veel info over ons verzamelen en
delen met die grote media bedrijven waar zij dan ook geld uit kunnen halen.
2
,Morgane Ketelslegers
2021-2022
Vandaag zijn media gericht op het verzamelen van data over gebruikers en vervolgens
zetten media die data in als commercieel goed.
De shift van massamedia en haar klassieke instituten in de 20 ste E naar participatieve media
die data-gedreven zijn is transformerend voor media zelf, maar ook maatschappelijk.
Media observeren en beantwoorden ons op basis van deze observaties, evenveel als wij
media observeren en met media interageren.
Samenleving
Waar gaat het over als we praten over de samenleving?
Samenleving verwijst naar de hele sociale wereld waarin we bestaan of “het geheel van
instellingen en relaties waarbinnen een relatief grote groep mensen leeft" (Williams 1988:
291).
Instellingen = zaken en organisaties zoals het onderwijs maar ook ons juridisch systeem,
relaties: t.o.v elkaar
De samenleving gaat over het geheel aan sociale relaties, alledaagse interacties en de
organisatie van verschillende sociale groepen en categorieën van differentiatie, zoals die op
basis van klasse, etniciteit en gender.
Differentiatie: de ene sociale groep is de andere niet, kan zijn op basis van
klasse/etniciteit/gender.
Patronen van rijkdom, macht en ongelijkheid vormen kernelementen van samenlevingen,
evenals sociale instellingen, waaronder het overheidsapparaat en de wet,
onderwijssystemen, religieuze organisaties, commerciële ondernemingen en kleinschaligere
organisatorische eenheden zoals het gezin.
Gevestigde hiërarchieën van rijkdom, macht en controle vormen met sociale instellingen een
complex geheel van structuren waarin sociale relaties worden beleefd.
Voor degenen die samenlevingen bestuderen, is een belangrijke vraag de relatie tussen deze
gevestigde structuren en menselijke 'agency', dat wil zeggen het vermogen van mensen tot
zelfbeschikking (individuele vrijheid).
Worden wij gevormd door het gender, sociale klasse of etnische categorie waarin we
geboren zijn - of zelfs door de familiestructuur, het onderwijssysteem of religieuze
instellingen die een rol spelen die een rol spelen in ons leven?
Of hebben we de macht om onze eigen toekomst te bepalen?
- Een maatschappij is bijzonder complex en is een voortdurend structuur agency
gevecht is, dat is de compleet normale gang van zaken. Er is verzet nodig binnen een
maatschappij voor als de regels, wetten en instituten die de maatschappij moeten
organiseren niet goed werken.
- Activisme: verzet tegen bepaalde structuren, activisten kunnen niet met een
vingerknip de maatschappij veranderen maar zij claimen wel een agency en zo
kunnen zij weldegelijk het debat en een structurele verandering initiëren.
3
,Morgane Ketelslegers
2021-2022
Media zijn belangrijk op zoveel niveaus van het hedendaagse sociale leven dat zij
een cruciale rol spelen. Media maken deel uit van de structuur van de
samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom macht en ongelijkheid worden
bepaald), maar aan de andere kant laten faciliteren zij ook agency door
democratische controle (onafhankelijke journalistiek), zelfexpressie en
zelfontplooiing ((zelf-)representatie).
Media zit middenin die relatie tussen structuur en agency, middenin die onderhandeling.
Media is langs een kant deel van die structuur. Media representeren ook bepaalde
ongelijkheden.
Aan de andere kant zijn media ook wel mogelijks deel van die agency, zij kunnen ook
sociale veranderingen in gang zetten bv. journalisten die bepaalde vragen stellen aan
politici of die rapporteren over activisme.
Wij kunnen ook via media onszelf ontplooien, standpunten duidelijk maken en die delen.
Media geeft ons platformen die een agency mogelijk maken.
Macht
Macht
De relatie tussen media en macht moeten begrepen worden als de capaciteit van media
om communicatie te controleren, het controleren van communicatie in samenlevingen is
wat media aanzienlijk veel macht geven.
Krantenartikels
*Discussie over Squid game gewelddadige serie, kinderen die op de lagere school zaten begonnen
het na te spelen.
Als de media geweld tonen dat in het algemeen de maatschappij gewelddadiger zal worden.
Media toont geweld dus wij/onze kinderen zullen gewelddadig worden.
Hetzelfde bij sociale media. Snapchat zorgde voor bezorgdheid omdat er foto’s verstuurd
kunnen worden die niet worden opgeslagen, ze
*Artikel over Don’t Look Up wetenschappers die zeggen dat er een meteoriet op de aarde afkomt
maar ze worden niet serieus genomen. Echte wetenschappers reageren dat ze zich ook zo voelen,
dat er veel weinig mensen luisteren. Ze willen het effect van de film bestuderen, gaan mensen zich
nu bewuster zijn van het klimaat probleem?
Media kunnen een effect hebben op onze attitudes en ons gedrag.
Media als vormgever van de samenleving
Media samenleving
Visie 1: media hebben effect of een zekere impact op de samenleving
Visie 2: media moeten zo veel mogelijk de realiteit en de maatschappij weerspiegelen. Vanuit deze
visie wordt er heel veel belang gehecht aan de onpartijdigheid van de media. Ze moeten onpartijdig
nieuws voortbrengen.
4
, Morgane Ketelslegers
2021-2022
Media als spiegel van de samenleving
Media samenleving
Visie 3: Media is een spiegel van de samenleving, eerder dan een vormgever. Hier gaat het letterlijk
om wat er zich nu al in de samenleving afspeelt, het heeft niet als doel om de samenleving te vormen
maar om ze op de hoogte te brengen en extra inzichten te geven. Het is een doorgeefkanaal.
Macht
Media-inhoud sluit vaak nauw aan bij echte gebeurtenissen en bij de heersende sociale
trends en culturele waarden. Maar media-inhoud weerspiegelt deze niet perfect of neutraal,
Media producenten zijn zeer selectief met betrekking tot wat zij opnemen,
Zij bieden ons geen spiegel, maar een selectieve, vervaardigde reeks representaties van de
wereld,
Stuart Hall (1982: 64) legt uit: representatie is een heel ander begrip dan weerspiegelen.
Het impliceert het actieve werk van selecteren en presenteren, van structureren en
vormgeven.
Media kunnen niet anders dan berichten over bepaalde specifieke zaken. Media maken
altijd keuzes over wat zij ons tonen en op welke manier zij dat doen.
Het circulair model relatie media en samenleving
Media Samenleving
Ernstiger/beter model om de verhouding tussen media, macht en samenleving weer te geven. Media
zijn zowel een vormgever als een spiegel.
Er zijn ook andere factoren die een rol spelen vb van Squid game. Media zijn een spiegel waarin
een gewelddadige cultuur dominant is, dus niet enkel Squid game zou kunnen zorgen voor
gewelddadiger gedrag bij jongeren.
Wie maakte de keuzes van representatie in de media, met welk doel, en op welke manier?
Wie/wat wordt afgebeeld en getoond en wie/wat niet?
Wie controleert communicatie en participatie?
(belangrijk om in gedachte te houden als je zelf media consumeert)
De centrale actoren in media, macht en samenleving
Actoren
Het circulair model is nog te simplistisch voor een academische analyse.
Het ontbreekt welke actoren centraal staan in de relatie media, macht en samenleving.
5
