H1 - Wat is wijsbegeerte?
1. Etymologie = herkomst
Filo-sofie = wijs-begeerte
Sofia = wijsheid, Filos = vriend
Begeerte = hevig verlangen
Filosofie kan je niet alleen, je hebt een tegengestelde nodig
Oppervlakkigheid overstijgen om diepste essentie van wijsheid/leven te vinden.
2. Twee metaforen
Socrates - maïeutiek = verloskunde
Weinig historische gegevens, heeft zelf niets geschreven
Werd beschreven door Plato = zijn leerling
Wijsheid moeten we in onszelf zoeken, niet buiten ons. Eén weg: door vragen te stellen.
Verloskunde van de wijsheid dmv vragen. Ideeën niet zomaar aannemen, aan jezelf en aan
elkaar vragen stellen en verschillende meningen geven
Proberen te begrijpen en tot inzicht te komen
Geen stellingen, voor of tegen in filosofie
Cfr Socratische dialoog voeren
Socrates werd veroordeeld wegens het verpesten van jeugd en ontkennen van de goden
Plato - allegorie van de grot
Leerling van Socrates
"Ideeënleer"
Mensen zitten geketend in een grot, met hun rug naar een vuur en zien enkel schaduwen van
wat er zich achter hen afspeelt. Dit is hun wereldbeeld van de werkelijkheid: ongekende
geluiden en objecten. Eén gevangene wordt vrijgelaten en beleeft de wereld buiten de grot,
komt terug en wil dit tegen zijn vrienden (andere gevangenen) vertellen. Zij herkennen hem
niet meer, zien hem enkel als een grote schaduw en ze horen begrippen/geluiden die zij niet
begrijpen
Wij zijn mensen in een grot en beleven de wereld als schaduwen, we kunnen de echte
wereld pas echt kennen als we de ketens van ons af willen gooien en de rijke ongekende
wereld durven ontdekken. We mogen niet zomaar alles aannemen, de echte wereld kan
pijnlijk en moeilijk zijn. We moeten zélf denken en zélf keuzes maken
Cfr Platonische liefde
Video: Plato's Allegorie van de Grot, klei-animatie. Dutch subtitled
3. Indeling van de filosofie
Descriptieve vs normatieve filosofie
Descriptief = beschrijvend;
o over alles wat bestaat: natuur, wetenschap, cultuur
o over oorsprong van alles = metafysica
Normatief = voorschrijvend, "dwingend", met een oordeel
o Logica
o Moraalfilosofie (ethiek)
,H2 - Verwondering als begin en beginsel van
de filosofie
Herhaling vorige les
Cfr 2 metaforen; verloskunde, Socrates: wijsheid komt altijd uit jezelf, nooit uit iemand anders +
Grot, Plato
Descriptief vs normatief
Meta-fysica = boven - natuurkunde -> van boven kijken naar alles wat er bestaat; van waar komt het
bestaan, van waar komt de werkelijkheid; wat is de oorsprong van alle zijnden
Module verdieping en verbreding -> artikels in slides lezen (links)
1. Verwondering
= doorbreken van wat we vanzelfsprekend vinden, zowel bewust als onbewust
-> begin en beginsel
Oef: verwondering omschrijven
Definitie: verwondering is de vanzelfsprekendheid doorbreken
Vanzelfsprekendheid
Dagdagelijkse modus (cfr niet verwonderd dat er koffie is 's ochtends)
Dingen die je niet opmerkt, kritiekloos aanneemt (cfr een bed hebben, iedereen verdient
respect)
Gewoon en norm-aal -> norm (>< waarde) = gedragsregel voor concreet handelen; cfr je moet
stoppen voor een rood licht, niet liegen tegen je partner, belastingen betalen
Kan gewelddadige inbreuk hebben
Vooroordelen = in bed liggen en weten dat er warm water uit de douche komt / bv weten dat
je veilig bent bij een partner in een relatie >< kan soms doorbroken worden, bv niet graag
meer zien
Gesloten denken -> iets waar we vanuit gaan, niet opengebroken
Verwondering
Dagelijkse modus verlaten, kritiekloze doorbreken
We kunnen niet in permanente staat van verwondering verkeren!
Reflectiemodus, vragende houding
Niets is normaal; normen kunnen in andere relaties/groepen volledig anders zijn -> er is
weinig dat normaal is!
Als je dingen normaal vindt, verhindert het je om over andere concepten na te denken
(Voor)oordelen op een afstand kunnen bekijken, uitstellen
Openheid en kwetsbaarheid -> je verliest een stuk zekerheid, je moet je openstellen; bij het
in vraag stellen kan je bevestigd worden in je idee of je kan vaststellen dat je jezelf iets
wijsmaakt -> eerlijk zijn tegen jezelf
Onderzoek Filosofie Magazine -> waar moeten we zoeken naar verwondering? Vnl natuur en relaties
Verwondering in de natuur
Het kleinste wat er bestaat = quarks (nooit waargenomen) >< het grootste wat er bestaat
Wetenschappelijke verwondering
, Bv stress -> bloedvaten vernauwen -> hoge bloeddruk -> maar waarom? enz
Op elk antwoord volgt weer een nieuwe vraag
Gaat steeds op zoek naar meer kennis over de werkelijkheid
Met bedoeling om dit op een nuttige manier in te zetten
Filosofische verwondering
o Ook: op elke vraag volgt weer een nieuwe vraag
o Bedoeling: meer betekenis krijgen in het leven, meer levenswijsheid verwerven
o Bewust van hoe klein/nietig/kwetsbaar we zijn als mens in het geheel van het leven; niet
in immorele zin
o We zijn 'quarks' die behoefte hebben aan betekenis en liefde -> betekenisloosheid kan
eenzaamheid in de hand brengen -> depressie ("de ultieme duisternis")
2. Verwondering als begin
= eerste stadium; iets waar je aan wil beginnen en kan stimuleren
Filosofische verwondering = positief en actief
3. Verwondering als beginsel
Synoniem: principe = fundament
Telkens opnieuw is verwondering datgene waarnaar we terugkeren, het studerende begin van de
filosofie
Zonder blijvende verwondering is er geen filosofie
Filosofie = niet-wetende weten = altijd blijven weten dat je niets weet
Per definitie niet-egocentrisch (tenzij je verwonderd bent over jezelf) -> jezelf als centrum van de
wereld zien; verwondering rukt je weg uit dat centrum -> verwondering is een helende kracht, je
hoeft niet op jezelf te zijn
Socrates: Het enige wat ik weet, is dat ik niks weet (cfr liedje Maintenant je sais)
4. Het nut van de filosofie
Leren denken, maakt niet uit waarover - "Filosofie is niet denken te weten, maar weten te
denken", gaat meer over proces dan over de uitkomst
Complexe problemen analyseren en verdelen in minder complexe problemen -> bv gegeven
warm water uit de kraan = geen emotioneel probleem; kan ook over persoonlijke problemen
Hierdoor ga je meer inzicht verwerven in je leven en werkelijkheid -> gevoel van meer controle in
je eigen leven -> je kan ontdekken wat je belangrijk vindt en levenskeuzes maken
Je wordt een kritische mens, zo ga je zelf beginnen denken -> leg het nog eens uit + klopt het
wel?
Als niemand ooit deze vragen zou stellen, zou er geen maatschappelijke verandering mogelijk
zijn! Enkel door deze vragen te stellen, kan er vooruitgang zijn; door de vanzelfsprekendheid in
vraag te stellen -> cfr heksen en brandstapel
Oefening: op welk vlak veranderden de maatschappelijke opvattingen de voorbije 100 jaar?
Vrouwenemancipatie, homohuwelijk, seksualiteit, opvoeding, onderwijs, klimaat, doodstraf
Oefening: op welk vlak veranderden de opvattingen over goede zorg in de voorbije 100 jaar?
H3 - Kritisch redeneren
1. Wat is redeneren?
Redeneren = een "fietsslot"/ketting van argumenten maken -> als één schakel in de ketting niet sluit,
is het hele slot onbruikbaar, bv één kartonnen schakel, ook al zijn alle andere schakels van 5mm staal
