Internationale relaties: 1945 tot heden
Hoofdstuk 1: Het broze bondgenootschap tussen de grote 3 valt uit elkaar
Op weg naar de Koude Oorlog in 6 topontmoetingen
Churchill, Franklin Delano Roosevelt (FDR), Stalin
- Waarom toch begonnen bij WO2 (en niet pas erna)?
o Radicale transformatie van de wereldorde als gevolg van WO2
▪ Ontstaan bondgenootschap + 1e tekenen van breuken hierin → aanloop KO
o Overstijgen van W-Europees perspectief op WO2
▪ Ontwikkelingen in Centraal- en Oost-Europa
• Sterk hertekende grenzen
▪ Ontwikkelingen in Stille Zuidzee (de ‘Pacific War’)
- Sovjet-Unie (SU) = USSR = Rusland, Armenië, Georgië, Moldavië, Oekraïne, Wit-Rusland,
Baltische staten, Azerbeidzjan, Kazachstan, Kirgizië, Turkmenistan, Oezbekistan, Tajikistan
o Satellietstaten (binnen politieke invloedssfeer SU): Tsjecho-Slowakije, Polen …
- Ontstaan van bondgenootschap tussen de ‘Grote Drie’
o 22.06.1941: operatie Barbarossa
▪ Inval van DUI in SU langs 3 fronten tegelijkertijd
• = schending Molotov-Ribbentrop pact (aug 1939) = niet-aanvalspact
+ afspraken rond Baltische staten
▪ Groot verrassingseffect
• Na bekomen: sterk / heldhaftig discours dat SU niet verslagen zal
worden → Stalin door vele mensen (Russen) als held gezien
• Later ook voor Hilter: ontstaan bondgenootschaap UK – VS – SU
o VS: lent & lease act → belangrijke militaire steun (materiaal)
geleend aan bondgenoten (uitgebreid naar SU)
Aanval in het zuiden
→ Doniets Basin: controle over steenkoolmijnen, nu: gebied
in Oekraïne dat zz onafhankelijk heeft verklaard
→ Krim: belangrijke strategische ligging, één van enige
ijsvrije havens hele jaar door
→ grote veldslagen: deel van collectief Russisch geheugen
,- De aanloop naar de KO in 6 topontmoetingen
o Top van Casablanca: januari 1943
▪ WIE? FDR en Churchill en hun militaire top
• Ook de Gaulle (onder dwang van FDR)
• Stalin: niet aanwezig, wel uitgenodigd
o Boos over het feit dat er geen bijkomend front in Eu werd
ingericht (vond dat SU zwaarste strijd moest leveren)
o Reisde niet graag
o Slag om Stalingrad volop aan de gang (aug ’42 – feb ’43)
▪ Door Russen genoemd als hét keerpunt van WO2
▪ Totale vernieling
▪ 1 vd meest gruwelijke veldslagen in moderne
oorlogsgeschiedenis
▪ “Rattenkrieg”: telkens wanneer DUI dacht dat ze
overwinning hadden geboekt, bleven er SU
tegenstanders ‘als ratten’ opduiken
▪ Belangrijke nederlaag DUI
▪ Strategisch belangrijk
▪ Symbolisch:
• Naam van de stad
• Vanuit Sovjet/Russisch perspectief: cruciale
rol van SU in verslaan van nazi-DUI
o Spreken over ‘De Grote Vaderlandse
Oorlog’ (GVO) → sterk patriottistisch
discours (aangewakkerd onder
Putin)
o Verheerlijking heldenmoed
o Collectieve geheugen
o Militaire + mentale mokerslag
▪ Frustratie rond te weinig
erkenning hiervan speelt
nog steeds
▪ WO2 in de SU: de GVO
• Zeer hoge menselijke prijs: 27 miljoen
slachtoffers
• Beleg van Leningrad : 1 vd speerpunten in de
nieuwe cultus van de GVO
o 2.5j geduurd (sept ’41 – jan ’44)
• ! realiteit vs. mythe
o Sovjetbevolking: 2 oorlogen tegelijk
proberen overleven → strijd ↔
Hitler + terreur van Stalinregime (je
mocht niet terugdeinzen, anders
naar Goelagkampen gestuurd)
o Op moment dat WO2 uitbrak: SU
reeds verzwakt door grote terreur
Stalinregime in ’30
, ▪ Agenda: initiatiefnemer + regie : FDR → zat met grootse plannen over
wereldorde nadat DUI verslagen zou zijn
• Eerdere afspraken met Churchill: Atlantisch Handvest
• Stappenplan over hoe wereldorde gevormd moet worden na WO2
o Duitsland verdreven uit N-Afrika
▪ Afspraken
• FDR gaat akkoord over offensief in Italië
o Toegeving aan Churchill: bezorgd over Middellands
zeegebied want cruciaal voor verbinding met kolonies
• Eis voor “onvoorwaardelijke overgave” van asmogendheden (DUI,
Japan, Italië)
o Geen onderhandelingen / compromissen
o Bedoeling: wegnemen van elke kiem om terug oorlog te
starten + belangrijk signaal aan SU: vrees voor aparte
regeling / akkoord met DUI (gebeurde in WO1)
o Snel onduidelijkheid over betekenis
▪ Overgave It: wel ruimte voor onderhandeling
▪ Reacties
• Complete verrassing voor wereldpers (ontmoeting geheim
gehouden)
• Sterke boodschap van VS (profilering als nieuwe wereldmacht)
o Stalin nog verwikkeld in strijd om Stalingrad
o Hitler liet zich nog amper zien
• Stalin ziet afspraken als gericht tegen SU
• De Gaulle (Fr) voelt zich vernederd door FDR
o Casablanca: Fr territorium
o FDR ging op privébezoek bij koning van Marokko en zei dat
hij voorstander was van dekolonisatieproces
▪ Betekenis
• Zeer symbolische bijeenkomst
• VS als nieuwe wereldmacht
o Top van Caïro: november 1943
▪ WIE? Churchill, FDR en Tsjang Kai-Sjek (TKS, vertegenwoordiger
nationalistisch China)
• Zonder Stalin, laat ook Molotov (min. Buitenlandse zaken) niet
afreizen omv vrees reactie Japan
o Japan en SU hebben niet-aanvalsverdrag, wilt Japan niet
bruuskeren door aan tafel te zitten met vertegenw China (is
strijd aan het voeren met Japan → Pacific War)
▪ ‘voorprogramma’ Teheranconferentie
▪ Afspraken
• Onvoorwaardelijke overgave eisen van Japan
o Zullen alle sinds 1894 veroverde gebieden moeten
teruggeven o.a. Korea, Mantsjoerije, Formosa (=Thailand)
o Schriftelijke belofte van TKS om te blijven vechten ↔ Japan
▪ Belang: (nat) China wordt op gelijke voet als 1 vd grootmachten erkend
• Afspraken Pacific War worden zonder Stalin gemaakt
, ▪ ! vrouw aanwezig: echtgenote TKS = tolk, maar doet veel meer dan dat,
wordt later first lady van Taiwan
o Top van Teheran: eind nov/begin december 1943
▪ Eerste f2f ontmoeting ‘Grote Drie’
▪ Initiatief van FDR
• Waarom? → Stalin overtuigen dat er geen anti-SU front is
o Dit is nodig want uitblijven van beloofde 2e front in Fr
• Am nood aan Sovjet-engagement in Japan
• SU aan boord krijgen voor internationaal orgaan dat FDR wilt creëren
o 4 ‘politiemannen’: SU, VK, VS, China
▪ Waarom in Teheran?
• Niet al te ver van / gemakkelijk bereikbaar voor Stalin
▪ Afspraken (veel geven en nemen)
• FDR en Churchill stemmen in met
o Baltische staten, Bessarabië (1st deel van Roemenië (z
aangesloten bij nazi-DUI), nu Moldavië), Königsberg
(Kaliningrad) bij SU
▪ Königsberg / Kaliningrad
• = Russische exclave in de EU
• Vroeger deel van O-Pruisen: bloeiende,
culture stad, belangrijke universiteit,
thuisstad Kant, verblijfplaats Hannah Arendt
• Gevolg: DUI bevolking ontvlucht stad 1945
• Brutalistische architectuur SU bv. Huis der
Sovjets (nooit afgewerkt geraakt) waar
Königsberg kasteel stond
o Bijnaam: ‘de wegzinkende robot’
▪ Structuur ≠ stabiel
o Gebouw langs buiten opgeknapt
voor bezoek van Putin in 2005
o Paar jaar geleden: beslist dat het
afgebroken zal worden
o 2 front in Normandië
e
o → hertekende grenzen in O-Eu met blijvende gevolgen
• Stalin stemt in met
o Idee van VN en 4 politiemannen
o Onafhankelijkheid Finland (na Winteroorlog ’39 – ’40 werd
groot deel Finland door SU bezet)
▪ ‘finlandisering’: onafhankelijke, soevereine staat
maar in buitenlands beleid heel neutraal opgesteld
tijdens KO → SU niet bruuskeren
o TKJ als leider van China
▪ Niet de zijde van de communisten gekozen
(conflictueuze relatie met Mao)
o China krijgt controle over noordelijke deel van Indochina
o Overwicht VS in politieke regeling Pacific War
• Churchill aanvaardt
