Methoden van wetenschappelijk
onderzoek Les 1: inleiding
Waarom een vak methoden?
Ik wil psycholoog worden, geen onderzoeker/wetenschapper! Maar: wetenschap is simpelweg de
techniek die psychologen gebruiken om informatie te verzamelen en interessante vragen te
beantwoorden.
Indien je geïnteresseerd bent in menselijk gedrag, moet je ook geïnteresseerd zijn in de methoden die
gebruikt worden om menselijk gedrag te bestuderen.
Kennis over menselijk gedrag → hoe weet men dat?
De meeste kennis die we hebben over menselijk gedrag kwam tot stand op basis van wetenschappelijke
onderzoeksmethoden.
Dus, hoewel niet ieder van jullie zélf onderzoek zal uitvoeren, zullen jullie allemaal gebruikmaken van
psychologische kennis.
Wat is kennis?
Volgens Wikipedia: “Kennis is dat wat geweten en toegepast wordt door de mens of door de
maatschappij als geheel, veel van de menselijke activiteit vereist specifieke kennis, ervaring en
vaardigheid”
Gezond verstand vs. wetenschappelijke kennis → verschillen in HOE de kennis tot stand kwam
(i.e., methode)
Kritische denkers! Iedere psycholoog moet kennisclaims kritisch kunnen beoordelen! Kunnen evalueren
van hoe kennis tot stand is gekomen = cruciaal.
Interessante vraag 1: Zijn jongeren die veel videogames spelen agressiever dan jongeren die
geen videogames spelen? de meerderheid zei nee
Interessante vraag 2: Beschermt een breed sociaal netwerk je tegen depressie? de
meerderheid zei nee
Deze vragen werden beantwoord op basis van intuïtie, ervaringen, voorkennis,…
Resultaat vraag 1: meta-analyse over dit onderwerp. 2 verschillende studies gaven verschillende
resultaten doorheen de jaren. DUS: alsnog kritisch blijven bij wetenschappelijke studies!
Resultaat vraag 2: maar 1 onderzoek rond gedaan kritisch naar kijk! Wil je meer zekerheid? Zoek dan
meerdere studies! 1 onderzoek wilt niet zeggen dat het waar is.
Waarom een vak als methoden?
Psychologen moeten interessante vragen kunnen beantwoorden
Psychologen moeten de methode die gebruikt werd om interessante vragen te beantwoorden,
om tot kennisclaims te komen, kritisch kunnen evalueren
Een vak methoden is dus cruciaal in onze opleiding!
Hoe kunnen we interessante vragen beantwoorden?
- Op basis van niet-wetenschappelijke methoden
- Op basis van de wetenschappelijke methode
,Methoden om kennis te vergaren
Dit zijn methoden die we elke dag gebruiken ( = NIET wetenschappelijke methoden!)
Vasthoudendheid (tenacity)
Intuïtie
Autoriteit
Rationalisme
Empirie
1. Vasthoudendheid (tenacity)
We accepteren informatie als waar, omdat het altijd al zo geweest is of omdat bijgeloof de informatie
ondersteunt.
Gebaseerd op gewoonte of bijgeloof. Het gaat om een bijgeloof/gewoonte zonder ondersteuning. Dit is
niet getoetst geweest of dit weldegelijk waar is.
We geloven iets omdat we het altijd al geloofd hebben, clichés (bv. “tegengestelden trekken elkaar aan”)
of omdat bepaalde overtuigingen worden voorgesteld als feiten (bv. “een spiegel breken levert 7 jaar
ongeluk op”).
MAAR: info kan foutief zijn en het corrigeren is zeer moeilijk.
2. Intuïtie
We accepteren informatie als waar, omdat dit “juist aanvoelt” gebaseerd op buikgevoel, voorgevoel of
instinct. Het is een snelle manier om vragen te beantwoorden. Vaak gebruikt als we over geen enkele info
beschikken.
Ethische vraagstukken of morele dilemma’s worden vaak opgelost met de methode van intuïtie.
Bv. “ik voel aan dat mijn vriend een slechte dag heeft”.
MAAR: geen enkele manier om accurate en foutieve info te onderscheiden.
3. Autoriteit
We accepteren informatie als waar, omdat de informatie afkomstig is van een expert rond dat onderwerp.
Gebaseerd op vertrouwen in een autoriteit, expert. ‘Expert’ is een brede term, het kan gaan over bv.
google (wikipedia), echte experten, boeken,… Consulteren van een expert, het werk lezen van een expert,
“Google it”, boeken, TV, internet, etc.
Dit is vaak een prima startpunt om kennis te vergaren, het is snel en makkelijk.
Omvat ook de methode van geloof: blind vertrouwen in een autoriteitsfiguur waardoor we diens info
accepteren zonder twijfel of toetsing.
MAAR: levert niet altijd accurate info op: experts kunnen gebiast zijn (kan dus foute info leveren), info kan
een subjectieve opinie reflecteren, expertise wordt gegeneraliseerd naar andere domeinen, de expertise
wordt niet in vraag gesteld, expert is niet echt een expert wees ALTIJD KRITISCH!
4. Rationalisme
= Antwoorden zoeken door logisch te redeneren. We vertrekken van een set gekende feiten of
assumpties (= premissen) en gebruiken logica om tot een conclusie of antwoord te komen.
Voorbeeld: Argument:
Een angstaanjagende ervaring met een hond
veroorzaakt angst voor honden in de toekomst
Amy heeft angst voor honden
, Premissen
Logische conclusie
Premissen + logische conclusie = argument
Indien de premissen waar zijn en de gehanteerde logica is correct, dan is de conclusie sowieso correct.
Let op: de rationale methode start pas NA de premissen!
Geen info verzameld, geen observaties, geen evidentie, etc.
Wordt vaak gebruikt om alternatieven logisch af te wegen, zonder alle mogelijkheden ook daadwerkelijk
uit te proberen (e.g., op de dag van een examen is je auto stuk: wat zijn mogelijke alternatieven om tijdig
op het examen te geraken?).
MAAR:
Alles valt of staat bij de juistheid van de premissen (e.g., een angstaanjagende ervaring met een
hond veroorzaakt angst voor honden in de toekomst) indien de premissen fout zijn, is de
conclusie ook fout
Alles valt of staat bij de juistheid van het logisch redeneren, maar we zijn niet zo goed in logisch
redeneren
het argument over Amy die een angst heeft voor honden is NIET VALIDE! Haar angst voor honden kan
ook door een andere gebeurtenis komen! Niet perse door een angstaanjagende ervaring.
5. Empirie
Antwoorden zoeken door directe observatie of directe sensorische ervaring (horen, zien, smaken,…)
“Alle kennis wordt verworven door de zintuigen” klopt deels, onze zintuigen kunnen ons ook misleiden
E.g., “in de zomer is het warmer dan in de winter”
Veel antwoorden zijn beschikbaar door de wereld rond ons te observeren.
MAAR: Onze waarneming en interpretatie van de wereld rond ons zijn niet altijd correct.
Sensorische ervaring kan ons misleiden (e.g., visuele illusies), denk aan optische illusies
Invloed van voorkennis, verwachtingen, gevoelens, overtuigingen op perceptie niet objectief
Misinterpretatie van sensorische ervaring
Kost tijd: met de empirische methode ga je bij een probleem verschillende oplossingen
uitproberen ( rationele methode) = trial-and-error bij empirie ga je dingen DOEN en dat
is niet altijd de geschikte manier!
Kan gevaarlijk zijn (e.g., zijn deze paddenstoelen eetbaar of giftig?) beroep doen op ‘expert’
Conclusie:
Vasthoudendheid (tenacity) Niet-kritische technieken, nuttig voor het snel beantwoorden van
vragen die geen belangrijke consequenties hebben indien een fout
antwoord geaccepteerd wordt.
