WELZIJN EN SAMENLEVING
LES 1
Introductie tot welzijn, gezondheid en welvaartsmix
1. Verkenning van het welzijns- en gezondheidsbegrip
Welzijn als multidimensionaal (container) begrip
Multidimensionaliteit
Materiële en immateriële componenten
- Materieel: Huisvesting, voeding, telefoon,…
- Immaterieel: Vaardigheden, relaties, participatie aan de samenleving,…
Welzijn ‡ welvaart
- Welvaart: bevrediging uit alle (schaarse) economische goederen
- Welzijn: welvaart + beleving van waarden (liefde, vriendschap, etc.)
‘Welzijn veronderstelt een minimaal niveau van welvaart in een welvaartsmaatschappij, het hebben van
een aantal materiële zaken om op een menswaardige manier te kunnen leven, een inkomen dat
voldoende hoog is, voldoende voedsel, een dak boven het hoofd met voldoende woonkwaliteit, een
zinvolle tijdsbesteding en voldoende ontmoetingskansen, een reëel gevoel van veiligheid, respect en
waardering van anderen, zelfrealisatie. Elke mens kent fysiologische en sociale behoeften en bevredigt
zijn behoeften in interactie met anderen.’
Van passief naar actief welzijnsbegrip
Oude welzijnsconceptie
Maatschappij als verantwoordelijk voor veel “onwelzijn”
Overheidsbeleid verplicht welzijnsvoorzieningen uitbouwen om tegemoet te komen aan
welzijnsnoden in de samenleving
Het nieuwe welzijnsbegrip
Mensen worden verantwoordelijk gesteld voor het eigen welzijn
“Welzijn is werken aan je eigen welzijn”
Cf. Vermaatschappelijking van de zorg
Welzijnszorg
Een netwerk van welzijnsvoorzieningen: “Het antwoord van de omgeving op de noodsituatie van
een individu” (Vogels, 2009, p. 11).
Bijzondere aandacht aan belemmerende situaties van personen van wie het welzijn –tijdelijk of
blijvend- bedreigd of ontoereikend is
Verscheidenheid aan welzijnsactoren op verschillende echelons vormen de eigenlijke sector van
de welzijnszorg
Maatschappij- en tijdsgebonden karakter
1
, Uiteenlopende sub-sectoren
- Kinder-, jeugd- en gezinszorg
- Ouderenzorg
- Algemeen/Justitieel Welzijnswerk
Functies
- Werken aan individuele behoeftebevrediging
- Kansen bieden tot persoonlijke ontwikkeling
- Waarborging van burgerrechten en werken aan sociale gelijkheid
- Werken aan sociale integratie
Gezondheid als sociaal grondrecht
WHO (1948): ”Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk
welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken”.
Art. 23 GW: Recht op bescherming van gezondheid en gezond leefmilieu
Welzijn is multidimensionaal en gezondheid is daarvan één element
Gezondheid wordt beïnvloed en bepaald door andere elementen van welzijn
- Voldoende financiële middelen en veilige kwaliteitsvolle woonst dragen bij tot een
goede gezondheid
- Maar ook omgekeerd: een goede gezondheid draagt bij tot het kunnen vergaren van
voldoende financiële middelen en zo ook een kwaliteitsvolle woning
Gezondheid hangt sterk samen sociaaleconomische factoren: sociale ongelijkheid!
Sociale determinanten van gezondheid
Verwijzen naar omstandigheden waarin mensen opgroeien, wonen, werken en leven
Opleidingsniveau, inkomen, arbeid, geslacht, etnische afkomst, etc.
Impacteren mogelijkheden van bepaalde groepen hun toegang tot middelen om gezondheid te
verbeteren
Bieden bescherming tegen gezondheidsproblemen, maar kunnen gezondheidsproblemen ook
vergroten
Weinig conflicten/stressvolle kindertijd, (on)gezonde woonst, goede/onveilige buurt
Personen in maatschappelijk kwetsbare posities wonen, werken en leven vaker in
omstandigheden die hun gezondheid bedreigen in plaats van beschermen = sociale gradiënt!
Sociale gradiënt in gezondheid
Duidelijke relatie tussen SES en gezondheid = sociale gradiënt
Hoe gezonder iemands leefomstandigheden, hoe groter de
kans op langer leven en gezond blijven
2
, • Ondanks innovatie in gezondheidszorg, blijft het verband tussen SES en gezondheid bestaan
Verklaring? Sociale ongelijkheid als een fundamentele oorzaak van ziekte (eerder dan bacteriën, roken,
etc.)
Ongelijke verdeling van geld, kennis, macht, etc.
- Hoe hoger op de sociale ladder, hoe beter mensen in staat zijn om deze schaarse en
gegeerde middelen in te zetten om hun levenskwaliteit te verhogen
- Ondanks vooruitgang in screeningstechnieken, vaccinaties of andere
gezondheidstechnologie of kennis, is de onderliggende oorzaak dat mensen met een
lage SES beperktere middelen hebben om hun gezondheid te beschermen of verbeteren
Arm maakt ziek én ziek maakt arm
2. Welvaartsmix = heel belangrijk
= Manier waarop het welzijn van burgers wordt bereikt (niet in elk land hetzelfde!)
Welzijn wordt niet alleen gecreëerd door de overheid, ook gezinnen, vrienden, buren, verenigingen,
organisaties, de markt, etc. dragen bij aan (welvaart en) welzijn (differentiële inbreng)
= gedeelde verantwoordelijkheid voor welzijn
Overheid gaat in toenemende mate samenwerken met o.a. private organisaties en de non-profitsector
om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken
Bronnen van welzijn
Overheid: Betaalbare gezondheidszorg, sociale zekerheid en bijstand
3
, Markt: Zorgt voor arbeidsinkomen en
productie van goederen en diensten
Privésfeer: Kinderopvang ouders, zorg voor familieleden
Middenveld: Verschillende diensten en ondersteuning, zoals voedselbedeling, opvang voor
daklozen, vrije tijdsinitiatieven, psychosociale hulp, etc.
Klassieke welvaartsmix Hybride welvaartsmix
(overheid veel te zeggen) (mengvorm)
- Vermarkting: concurrentie tussen organisaties, vaak voor winst en kiezen voor meest
voordelige, zorgmarkt
- Vermaatschappelijking; overheid gaat meer geven aan samenleving, zorg komt op
schouders van mensen
LES 2
Centrum Algemeen Welzijnswerk
1. Algemeen welzijnswerk en de generalistische onthaalfunctie
Algemeen welzijnswerk
Verzamelnaam voor veelheid aan hulpverleningsvormen in de sociale non-profitsector
Breed perspectief
- Laagdrempelige en toegankelijke hulpverlening
- Gericht op de gehele bevolking, geen afgelijnde sectorale doelgroep
- Diensten die onmiddellijk antwoorden bieden op maatschappelijke of individuele
problemen waarmee iedereen geconfronteerd kan worden
- Synoniemen: eerstelijns sociaal werk
CAW, OCMW, DMW van de ziekenfondsen, etc.
Strikt perspectief
- Voorzieningen die vallen onder het decreet AWW: CAW en Centra voor Teleonthaal
4
