BIJZONDERE THEMA’S
Inhoud
Hoofdstuk 1: dwang.....................................................................................................................................1
Emancipatie vs controle: het eeuwige spanningsveld..............................................................................2
Actuele ontwikkelingen............................................................................................................................3
Dwang: quid est?......................................................................................................................................3
Hoe werken met ‘onvrijwillige’ cliënten?.................................................................................................4
Hoofstuk 2: macht........................................................................................................................................8
Macht als concept....................................................................................................................................8
Macht in het sociaal werk?.......................................................................................................................8
Street level bureaucracy (Lipsky)............................................................................................................11
Gastcollege Prof Kerstin Svensson: Caring power......................................................................................12
Centrale concepten................................................................................................................................13
In een verplichte context, in Zweden.....................................................................................................13
’Who wants a powerless social worker?’................................................................................................14
Pastoral power.......................................................................................................................................14
Caring power..........................................................................................................................................15
CONCLUSIE.............................................................................................................................................16
Hoofdstuk 3: discretionaire ruimte.............................................................................................................17
1. Link macht en discretionaire ruimte...................................................................................................17
Opdracht.................................................................................................................................................19
Hoofdstuk 4: motivatie en motiverende gespreksvoering..........................................................................19
Inleiding..................................................................................................................................................19
3 componenten......................................................................................................................................20
4 algemene principes..............................................................................................................................21
Willen.....................................................................................................................................................21
Weerstand..............................................................................................................................................21
Kunnen...................................................................................................................................................22
Klaar zijn.................................................................................................................................................23
Veranderplan?........................................................................................................................................23
Hoofdstuk 1: dwang
1
,Emancipatie vs controle: het eeuwige spanningsveld
Spanningsveld is er altijd geweest en zal er altijd zijn
Dwang bij 2 belangrijke founding mothers van het (individuele) SW:
Octavia HILL (1838 – 1912)
- Victoriaans Londen, East End: extreme armoede (na industriële evolutie, allemaal naar stad)
- Contra charitas van de Poor Law geven van aalmoezen, duwt ze alleen verder weg in armoede
- ‘Anything for nothing’ – ‘foolish almsgiving’
= Voor wat hoort wat
- Medeoprichter van de Charity Organisation Society (COS)
- Gettovorming als oorzaak van armoede & sociale problemen
- Focus op huisvesting – friendly visiting
ze stelde huizen te huur, maar mensen moesten wel huur betalen. In ruil waren er huisbezoeken om te
kijken hoe het met de bewoners ging
EMANCIPATORISCH: huisbezoeken, ondersteuning en aanmoediging
CONTROLE: huur betalen, strenge regels
Mary Ellen RICHMOND (1861 – 1928)
- Illinois, Verenigde Staten
- Gevormd door persoonlijke ervaring (armoede)
- Betrokken bij Amerikaanse tweelingdochter van de Charity Organisation Society (COS) – friendly visiting
- Social illness - social diagnosis – social treatment
- What is social casework? (1922)
- Non-interference except in essentials: ze wilde emancipatorisch werken en veel vrijheid geven, behalve in
situaties waarin mensen gevaar worden voor zichzelf en omgeving in die situaties veel controle en
dwang nodig
SW in België: rol van overheid & arbeidersbewegingen:
Na WOI
België in puin (infrastructuur én sociaal)
Emile Vandervelde: 1920 eerste opleiding SW in België (Maria Baers)
Arbeidersbewegingen: 1921 – 1922 oprichting eigen opleidingen
‘Dubbele rol’ van in het begin verankerd in onderwijs & praktijk (emancipatorisch: begeleiden van mensen
en integratie, controle: soort advies, gevaar inschatte, heropvoeding)
Na WOII
Zorg voor welzijn als individuele én collectieve verantwoordelijkheid
Ontwikkeling van de verzorgingsstaat
Pendelbeweging tussen disciplinering en emancipatie (jaren 50 en 80: grote crisis, dus meer disciplinering -
jaren 60: alles kan, meer welvaart dus meer emancipatie)
Jaren ‘70 en ‘80: SW onder vuur – verzakelijking
(dwang komt meer voor)
Evidentie vanuit sociaalwerkonderzoek: Juhila & Roivainen: twee archetypes van SW (theoretische dichotomie),
Ontelbare publicaties met betrekking tot de ontologie van het SW
in praktijk: steeds meer mengvormen bv. gevangenis
2
, Actuele ontwikkelingen
Laatste jaren: toenemend appel op SW in aanpak maatschappelijke problemen (criminaliteit, overlast, armoede,
arbeidsparticipatie, schoolverzuim)
Positief (naïef?): toenemend geloof in maatschappelijke relevantie van SW
Anderzijds: spanningsveld tussen emancipatorische doelstellingen van SW (meer sociale inclusie van mensen,
sociale rechtvaardigheid, mensenrechten) en de beheersingslogica van de SL (maatschappelijke problemen
inperken, discipline naar houden aan afspraken ) groeit
Vraag: is dit per definitie een probleem?
In heel wat sectoren binnen SW vinden we toepassingen van dwang: Justitiële context, Jeugdhulp, Verslavingszorg,
Schuldhulpverlening, Psychiatrie, Inburgering, …
Taalgebruik in context van SW wijst op ambiguïteit = verschillende termen om hetzelfde te verwoorden, maar met andere
interpretaties: gewapende zorg, bemoeizorg, conditionele hv, gedwongen hv, aanklampende hv, voorwaardelijke
hulp, gerechtelijke hv, …
- Evolutie naar alternatieve vormen van bestraffing;
- Conflicten oplossen zonder justitiële tussenkomst;
- (On)veiligheid; (bv. Op straat, dus meer camera’s)
- Toenemende voorwaardelijkheid van sociale rechten (cf. voor wat, hoort wat; SterSociaalWerk) –
beleidsnota minister Beke;
- Maatschappelijk noodzakelijke hulpverlening in de lift.
Dwang: quid est?
Verschillende interpretaties van dwang: dwang door overheid, door naasten, vanuit persoon zelf, …
Concrete vertaling van spanningsveld emancipatie Vs controle = koppeling van ‘hulpverlening’ aan aspecten van
‘dwang’;
= “Het uitoefenen van macht om iemand tegen diens wil iets al dan niet te laten doen.”
Vaak is de perceptie:
- Cliënten komen ‘onvrijwillig’ dus hebben zelf geen wens tot (gedrags)verandering
- Cliënten komen vrijwillig, dus hebben zelf een wens tot (gedrags)verandering
Ook aan vrijwillige kant van continuüm is er dwang aanwezig
Vrijwillig
1. Vrijwillige HV
3
