Handelswetenschappen 2021-2022
ECONOMISCHE
GESCHIEDENIS
Prof. Dr. Yves Segers
INLEIDING. THE GREAT DIVERGENCE
Tussen 1750 & 1850: De westerse landen nemen vooruitgang =>
industriële revolutie
(Euraziatische &
Afrikaanse
handelssysteem, 15de
eeuw)
De rode cirkels
verwijzen naar de kern
van handel
(wereldeconomie).
West-Europa ligt
letterlijk aan de rand
van de kaart (is bewust
zo gedaan). De
wereldeconomie in de 15de eeuw ligt voornamelijk in midden-oost en het
verre oosten.
Op deze kaart zie je dat m’n naar Noord-Afrika afzakt. Ze wouden geen
regio overnemen, maar wel handelscontracten afnemen met andere
landen of regio’s.
Reden waarom dat de Chinese keizer dit niet wou:
1 hij had schrik dat er nieuwe ideeën binnen kwamen waardoor hij zijn
macht zou verliezen & het volk in opstand zou komen
2 m’n wou de Chinese cultuur niet mengen met andere culturen. De
chinezen voelden hun superieur & willen dat zo behouden
1
,Handelswetenschappen 2021-2022
Hierna werd het Westen welvarender, dit werd versneld door industriële
revolutie.
1. Inleiding
15de eeuw keerpunt in de wereldgeschiedenis
1433: Chinezen staken overzeese verkenningstochten
1492: Columbus ‘ontdekt’ Amerika
o Grote rijken (Islam, India, China, Europa) vele gelijkenissen
Vanaf 1500 meer contacten op wereldschaal – Globalisering
Versneld vanaf 19de eeuw = Industriële Revolutie
‘The Rise of the West’ & ‘The Great Divergence’ (Huntington)
o Wanneer: 1750, 1800? Of vroeger?
o Oorzaken? Verklaringen?
2. Hoe groot was/is de kloof?
Grote verschillen tussen arm en rijk
1800 = 1/5e wereldbevolking bezit 60% rijkdom
2010 = is dat 85%
Rijkdom vooral geconcentreerd in het Westen – vooral na 1800
Hoe meten?
o Data weinig betrouwbaar, bijvoorbeeld BNP
o BNP goede indicator?
o Grote verschuivingen sinds 1800
(Regionale verdeling mondiaal GDP, 1000 –
2003)
(BNP per capita, in 1990 Dollars, 1500 – 1950)
2
,Handelswetenschappen 2021-2022
Het bbp per capita kan gezien worden als een welvaartsindicator.
Japan hoort bij het westen & is ook hard gaan industrialiseren sinds 1900.
2. Hoe groot was/is de kloof?
• Voor 1800 kern industriële productie buiten Westen;
• China + India: >50% voor 1800, en 5% begin jaren 1900
• Westen en IR grote groei: 32% in 1800 en >80% in 20ste eeuw
• Dus: ‘Great Divergence’ tussen 1700 en 1900
• Vanaf late 20ste eeuw ‘Great Convergence’
• Verklaring?
o Opkomst Westen niet onvermijdelijk/noodzakelijk
o Uniek cumulatief proces: wortels in en buiten Europa
o 3 visies:
• Autonoom, intern proces
• Toeval? – Grote gelijkenissen
• Toenemende interactie tussen Oosten en Westen
Tussen 1800 & 1900 zijn er grote veranderingen gebeurd in het Westen =
the Great Divergence.
Verklaring van 3 visies:
1. Verwijst vooral naar wat er gebeurd in het westen; Max Weber: Westen
is dynamisch & Oosten is statisch
2. Startpunt voor industriële revolutie was hetzelfde voor het westen &
het oosten
3. Verschillende visies & verklaringen samenbrengen, het Westen komt
het sterkst naar voor.
3. Een intern proces
• Europa eerst ‘aan de rand’ Afro-Euraziatische handelssysteem; later
wereldmacht
• Max Weber, et.al.
o Westen is dynamisch, Oosten statisch
• Protestantse ethiek
• Nieuwe westerse cultuurpatronen: arbeid, discipline, vrijheid,…
• Bureaucratisch, legaal-rationeel staatsmodel (individuele
eigendomsrechten) en militair apparaat
• Moderne wetenschap
• Demografische ontwikkelingen
3
, Handelswetenschappen 2021-2022
• Markteconomie: cfr. ‘onzichtbare hand’
=> Onvermijdelijk resultaat = Industriële Revolutie
Notities:
Max weber geeft meer aandacht aan het Westen (eenzijdige blik), het
westen is superieur voor hem. De reden hiervan vinden we terug in zijn
analyse; vrijheid, rol van de staat (ontfermen over burgers, welvaart
stimuleren), wetgeving (Bv. Beschermen van eigendomsrechten), …
Op 100 jaar tijd verdubbelt de bevolking in België. Veel mensen bekijken
dit negatief, maar dit was ook positief want het heeft goede economische
gevolgen, zeker voor de landbouw
• David Landes (1998)
• Kern opkomst Westen ligt in West-Europa
• Klemtoon op nieuwe cultuur, nieuwe markteconomie en nieuwe
instellingen
• Flexibel: compactere (natie)staten, bescherming eigendom,
initiatief en markten
• Recente vragen bij Eurocentrisch discours:
• Brits? West-Europees? Europees?
• Individualisme en arbeidsethos typisch Europees?
• Europa en mondiaal en koloniaal economisch systeem?
• Wat met niet-Europese culturen?
Notities:
In 19e eeuw komt het principe van vrije markt naar boven, waardoor de
overheid zich moest terughouden.
Onzichtbare hand= gaat over de relatie tussen de overheid en de markt.
De liberalisten (voorkeur voor principe vrije markt) zeggen dat de overheid
zich niet mag moeien of bijsturen. Alle ondernemingen streven voor
winstmaximalisatie, waardoor de economie ook maximaal gaat zijn, dit is
ook goed voor onze eigen welvaart. => dit leidt tot industriële revolutie
4
