2021 - 2022 Veterinaire
Volksgezondheid IV
Samenvatting
Nicolas De Meulemeester & Estelle Clerbaux
1E MASTER DIERGENEESKUNDE
,
, H1: Inleiding
1 Praktische informatie
1.1 Opbouw van het vak
− Dit vak bestaat uit 4 onderdelen:
1) Chemische gevaren (studenten presentaties):
In dit onderdeel worden de gevaren verbonden met de aanwezigheid van chemische stoffen
in onze voeding toegelicht. Na een algemene inleiding worden hoofdstukken gewijd aan
ingrediënten van levensmiddelen, natuurlijk voorkomende toxische stoffen (NOTs),
milieucontaminanten en residuen van illegale groeipromotoren en diergeneesmiddelen in
de menselijke voeding.
2) Controle:
Dit onderdeel belicht de verschillende aspecten van de controle van eetwaren van dierlijke
oorsprong en andere relevante levensmiddelen zowel op nationaal, Europees als
internationaal niveau. De opzet van bewakingssystemen, de internationale
handelsreglementeringen en -beperkingen komen daarbij ook aan bod.
▪ Deel 1: Wie zijn de hoofdrolspelers in VVG?
▪ Deel 2: Wetgeving
▪ Deel 3: Hoe wordt dit gecontroleerd?
(Auto-controle → Externe persoon → FAVV → Controle op FAVV)
3) Veterinaire inspectie:
In dit onderdeel worden enerzijds de wetgevende structuren, de Europese en nationale
wetgeving van toepassing, en anderzijds de keuringshandelingen voor eetwaren van dierlijke
oorsprong besproken.
▪ Keuring van slachtdieren
▪ Keuring van vis, schaal- en schelpdieren
▪ Keuring van gevogelte
▪ Keuring van wild
▪ Toezicht op uitsnijderijen
▪ Wetgeving: alle grote lijnen kennen (hoofdzaken)
▪ Bijzaken, waarden, kunnen opzoeken
→ hoor colleges + online oefeningen (practicum)
4) Kwaliteitssystemen en auditing (externe gastspreker)
In dit onderdeel wordt ingegaan op de verschillende kwaliteitssystemen die worden
toegepast bij de productie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong.
1.2 Examen
− Prof Vanhaecke: meerkeuze (opgesteld door studenten)
− Praf Gabriël: enkel open vragen! (zie laatste les voor uitleg)
1
,2 Inleiding
2.1 Veterinaire volksgezondheid: wat en waarom
− Voedselgerelateerde ziekten zijn een serieuze challenge voor de volksgezondheid:
▪ Meer dan 200 ziekten worden via voedsel verspreid
▪ Veroorzaakt door micro-organismen, chemicaliën,
radioactiviteit of fysische oorzaak
▪ Van korte termijn tot lange termijn ziekte
▪ Kan ernstige gevolgen hebben, inclusief nier- en leverfalen,
hersen en zenuwafwijkingen, reactieve artritis, kanker,
septicemie en sterfte
▪ Kan ernstiger zijn bij de YOPI’s
− Hoofzakelijke wereldwijde bevindingen:
▪ Ziekten die diarree veroorzaken
(Norovirus, Campylobacter, Salmonella,…)
▪ Hepatitis A
▪ Taenia solium
▪ Aflatoxine
2.2 Europees niveau
− 23 miljoen mensen worden ziek elk jaar door onveilig voedsel, waarvan 3 miljoen <5 jaar
(hoofdzakelijk norovirus en campylobacteriose)
▪ 5000 doden (hoofdzakelijk door non-typhoid Salmonella)
− Het aantal uitbraken in Europa: stijgende trend, dikwijls geen gegevens, verschillende systemen
van rapportering
− ECDC verzamelt data voor uitbraak van zoönose, zoönitsche kiemen en voedsel gerelateerde
ziekte uitbraken
− Uitbraken in 2018:
▪ 5146 voedsel en water gebonden
▪ 48.365 zieken
▪ 73% via eten van dierlijke producten
2.3 België
− Voedseltoxi-infecties zijn een verzamelnaam voor infecties of intoxicaties die worden veroorzaakt
door de consumptie van microbiologisch gecontamineerde voeding of water
− Collectieve voedseltoxi- infectie (CVTI):
Wanneer onder dezelfde omstandigheden 2 of meer personen gelijkaardige symptomen
vertonen en waarbij er een (waarschijnlijk) oorzakelijk verband bestaat met eenzelfde voedselbron
− Vermoeden van onderschatting van aantal CVTI’s door:
▪ Diagnostische problemen
▪ Verband leggen met voeding is niet eenvoudig
▪ Gebrekkige en laattijdige melding
▪ Weinig rapportering bij milde symptomen
2
,2.4 Voedselveiligheid
− Wat kan er allemaal misgaan?
▪ Te warm
▪ Vuil
▪ Contact met de buitenwereld
▪ Onreinigbare wanden en vloer
▪ Geen insectenbestrijding
▪ Geen goede handhygiëne, omgevingshygiëne
2.5 VVG: niet alleen ‘voedselveiligheid’
− Rabies:
▪ Vector born
▪ Hondsdolheid: dierenarts!
→ Vnl. via hondenbeet
→ Vnl. kinderen <15 jaar
→ Wereldwijd, jaarlijks >15miljoen mensen
hebben ‘post-bite-vaccination nodig’
→ 10 000-den doden elk jaar
− COVID (Dierlijke oorsprong?)
− AB resistentie
− Wie voor het FAVV taken wil uitvoeren in slachthuizen als BMO-dierenarts [dierenarts belast met
opdracht, met lastenboek I (Administratief Verantwoordelijke slachthuizen) of lastenboek II (keuring en
controle in het slachthuis en de bewerkingseenheid van vrij wild) ], dient de volledige opleiding
Veterinaire Volksgezondheid gevolgd hebben aan de Faculteit Diergeneeskunde te Universiteit
Gent.
− Wat doet een BMO-dierenarts?
▪ Administratief verantwoordelijke (A-V)
▪ Keuring en controle in het slachthuis en de bewerkingseenheid van vrij wild
▪ Keuring en controle in vismijnen of visafslagen
▪ Controle in een grenscontrolepost
▪ Controle bij een scheepsbevoorrader of een douane-entrepot
▪ Certificering primaire sector en andere specifieke opdrachten
▪ Controle in een uitsnijderij, vleeswarenfabriek, koelhuis, visverwerkend bedrijf, alle andere
door het FAVV erkende inrichtingen
▪ Audits voor autocontrolesystemen
3
,4
, H2: Internationale organisaties
1 World Health Organization (WHO)
− “The global guardian of public health”
− Heeft bureau’s in meer dan 150 landen (194 lidstaten)
− Bevat meer dan 7000 werknemers
− Hoofdkwartier in Genève
− Opgericht in 1948 (onderdeel van de United Nations)
1.1 Structuur
− De “World Health Assembly” is het effectieve (hoofd)beslissingsorgaan
▪ Wordt vertegenwoordigd door een delegatie van alle WHO lidstaten
▪ Hier worden plannen gemaakt en opgesteld
− Hieronder staat de “Executive Board” dat de beslissingen en strategieën van de WHA uitvoert
▪ Zij zullen de plannen uitvoeren
− De WHO wordt geleid door de Directeur-Generaal, aangesteld door de WHA na nominatie door
de Executive Board
▪ Nu (maart 2022) is dit Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus
− De WHO heeft een dirigerende en coördinerende rol in internationale gezondheid in de
Verenigde naties door:
▪ Leiderschap in gezondheid gerelateerde zaken en partnerships organiseren waar nodig
▪ Onderzoeksagenda opstellen: zorgen voor de productie, vertaling en verspreiding van nieuwe
kennis
▪ Opstellen van normen en standaarden + zorgen voor de implementatie
▪ Policy gebaseerd op ethiek en bewijs
▪ Technische steun geven, verandering duwen en opbouwen van duurzame capaciteit
▪ Monitoring van de globale gezondheidssituatie en risico’s beoordelen
5
,1.2 Prioriteiten
− “Ensure healthy lives and promote well-being for all at all ages”
− De WHO heeft 6 prioriteiten die bijdragen aan het bereiken
van de nieuwe Sustainable Development Goal for health:
1) Vooruitgang in het bereiken van universele gezondheidszorg:
→ Toegang tot geneeskunde + financiële bescherming bij (langdurige) ziekte
→ WHO zal landen helpen met de praktische uitwerking om dit objectief te bereiken
2) Bereiken van gezondheidsgerelateerde ontwikkelingsobjectieven (SDG):
→ Focus op gezondheid van moeder en kind, HIV, malaria, TB, polio eradicatie en een aantal
neglected tropical diseases
→ Is onderdeel van de Sustainable Development Goals (SDG #3)
(= een soort To-Do list om de wereld gezonder, eerlijker, veiliger en duurzamer te maken)
3) Werken aan niet-overdraagbare ziekten, mentale gezondheid, geweld, verwondingen en
handicap:
→ Er is een enorme stijging van het belang van niet-overdraagbare ziekten (+70% van de
globale sterfte is door niet-overdraagbare ziekten + verwondingen en geweld)
4) Verzekeren dat alle landen acute gezondheidsrisico’s/bedreigingen kunnen detecteren en op
een juiste manier reageren, volgens de International Health Regulations
(Elk land moet de capaciteit hebben internationale verspreiding van ziekten tegen te gaan)
5) Stijging van de toegang tot kwalitatieve, veilige, en betaalbare medicatie, vaccins,
diagnostische testen etc.
6) Socio-economische en omgevingsdeterminanten van gezondheid aanpakken om gezondheid
en onevenwichten binnen en tussen landen te verkleinen
(voedselveiligheid en voeding)
→ Om gezondheid en levensverwachting te doen stijgen moeten ook andere factoren
aangepakt worden die een impact hebben
6
,1.3 WHO & voedselveiligheid
− International Food Safety Authorities Network (INFOSAN)
▪ Ontwikkeld door WHO & FAO
▪ Is een netwerk waar heel snel informatie
rond voedselveiligheid kan worden uitgewisseld
▪ Met deze info kan snelle actie genomen worden
− De WHO zal studies uitvoeren (vb. evaluatie chemische en microbiologische risico’s, ziektelast)
▪ A.d.h.v. deze studies worden richtlijnen en adviezen opgesteld
− De WHO heeft ook bijgedragen aan:
▪ SPS (Sanitary & PhytoSanitary agreement): zie verder (WTO = World Trade Organization)
▪ Codex Alimentarius: International food standards: zie verder
7
, 2 World Organisation for Animal Health (OIE)
− OIE staat voor ‘Office International des Epizooties’
▪ Is eigenlijk de originele benaming gegeven bij de oprichting in 1924
▪ Sinds 2003 heeft het een nieuwe naam maar de afkorting behouden
− Het bevat heel veel lidstaten (182)
− Hoofdkwartier in Parijs
2.1 Structuur
− ‘World Assembly of Delegates’ is de hoofdstructuur
▪ Dit is het grote beslissingsorgaan en dus de hoogste autoriteit van de OIE
▪ Er is een nationale delegatie van alle lidstaten
→ Het is meestal de Chief Veterinary Officer (CVO) die hierin zetelt
(voor België is dit Jean-Francois Heymans van het FAVV)
▪ Hun taak is om resoluties en updates in de OIE ‘codes’ en ‘manuals’ goed te keuren
▪ Er is een eenmaal jaarlijkse vergadering
2.2 Globale visie
− ‘Protect animals and Preserve our Future!’
− Dit doen ze door het Leveren van informatie en diensten die:
▪ Beheersen van risico’s voor de gezondheid en welzijn van land en zeedieren
▪ Minimaliseren van geassocieerde gevaren voor de volksgezondheid
▪ Beschermen van onze omgeving en biodiversiteit in een ‘One health aanpak’
2.3 Missie’s
− Internationale standaarden ontwikkelen voor diergezondheid (en dierlijke producten) en welzijn
▪ Deze standaarden worden opgesteld door experten en komen in de OIE manuals en codes
▪ Erkend door WTO (SPS): wereldhandel van dieren en dierlijke producten veilig stellen
− Betrouwbare informatie over dierziekten, wereldwijd delen: WAHIS
− Verzamelen, analyseren en disseminatie van veterinaire wetenschappelijke info wereldwijd
▪ Wereldwijd netwerk van expertise
− Solidariteit voor een betere controle van dierziekten: verbeterde nationale
diergezondheidssystemen
▪ Verbeteren van wettelijk kader en middelen van nationale veterinaire diensten
8
