SOCIOLOGIE
Hoofdstuk 1: De sociologische verzuchting
1. Wat is sociologie?
o Geen volledige definitie
o Het bekijken van de maatschappij en de samenleving door een roze bril, hierdoor
gaan we dingen anders verklaren en begrijpen dan anderen.
o Sociologie wordt vanuit verschillende perspectieven bekeken, hierdoor ontstaan er
veel vragen zonder antwoorden.
o Een avontuurlijke tocht: hoe leven mensen en waarom leven ze zo?
o Inzicht in samenleven
Bekende Duitse socioloog: Max weber (zie eventueel zijn omschrijving van sociologie p7.) Hij
krijgt kritiek op zijn definitie van sociologie:
- De taak die Weber voor de sociologie opeist (sociaal handelen begrijpen) is ook wat
de psychologie, antropologie,… tracht te doen. Sociale wetenschappen groeien
steeds dichter naar elkaar toe, ze doen niet precies hetzelfde maar het vertoont
grote gelijkenissen.
- Sociologische verklaring moet oorzakelijk zijn (zegt Weber) -> verklaren neemt de
vorm aan van oorzaak-gevolgrelaties.
2. Wat de sociologie ons leert: de belangrijkste les
Alles is contigent (legitimerende derde!) maar daarom nog niet arbitrair of willekeurig
Verklaring begrippen:
Alles Opvattingen
Gewoonten, handelswijzen, levensstijlen
Instellingen (hoe bepaalde dingen in een
maatschappij georganiseerd zijn. Bv: PXL ->
lesgeven is niet altijd zo geweest)
Contigent(ie) Het had ook anders kunnen zijn dan het nu
is, en het is vaak ook anders geweest (tijd)
of anders elders ter wereld (plaats)
Niet arbitrair Niet willekeurig
Er bestaan goede redenen waarom die
vorm zich bij ons heeft aangenomen (zowel
vandaag, vroeger, alsook op een andere
plaats)
Voorbeelden contigent:
1
, Wetten, normen, regels: verschillen van samenleving tot samenleving. In sommige
culturen bestaat verkrachting binnen het huwelijk niet. De man heeft seksueel recht
op zijn vrouw, ook tegen haar wil. In andere culturen bestaat verkrachting in het
huwelijk wel.
Onderwijs: jongens en meisjes gescheiden, de infrastructuur (niet overal laptop),
inschrijvingsgeld (in Amerika duurder)
Voorbeelden niet arbitrair:
De wetgeving is veranderd
Onze opvattingen zijn veranderd (bv over gender)
Economische redenen
Zie voorbeelden Powerpoint1 dia 6 t.e.m. dia 13.
Hoe is sociale orde mogelijk?
- Rousseau zag buiten religie geen oplossing. Vroeger respecteerden de mensen enkel
wetten en plichten als een religie hen daartoe aanzet en motiveert. Eenmaal tot het
inzicht gekomen dat die wetten, regelementen en gewoonten eigen producten zijn,
dreigt dat respect volgens hem echter verloren te gaan.
- Civiele religies waren religies die de aandacht voor het burgerdeugd centraal stelden.
Dit vond hij belangrijk, aangezien het Christendom hier onvoldoende aandacht aan
besteedde.
3. Besef van contingentie
Vanaf het moment dat we weten wat contingentie is, is het belangrijk om te weten hoe we
tegen dingen aankijken die anders zijn dan bij ons.
Hier ontstaat er het gevaar van etnocentrisme: oordelen over wat anderen mensen doen
door vanuit je eigen standpunt te kijken. We hebben de neiging om dingen die anders zijn als
achterlijk te beschouwen
Voorbeeld: spaarpotje om aan de ‘arme negertjes’ te geven + het feit dat een land een
eigendom kon zijn van een ander land, was heel normaal -> vandaag zouden we dat nooit
meer op deze manier verwoorden en vinden we niet dat kolonies nog moeten bestaan.
Normen & waarden: sociale oorsprong
Afwijkend gedrag wordt geproduceerd door de samenleving waarbij een bepaald gedrag in
de ene samenleving als afwijkend wordt aanschouwd en in de andere samenleving niet. Dit
door middel van waarden: onze overtuigingen ; en normen: de regels.
2
,Voorbeeld: verkrachting binnen het huwelijk bestaat in sommige
landen niet, terwijl deze in België wel bestaat.
Voorbeeld: In Ierland gaan kleinkinderen op zondag nooit eten bij
oma, zij hechten hier geen belang aan. In België is dat anders, en is
het als logée onbeleefd om niet mee te eten met je gastfamilie.
Voorbeeld: er bestaan veel manieren om iemand te begroeten ->
in bepaalde landen maakt men een buiging en in anderen geeft
men een hand.
4. Hoe is sociale orde mogelijk?
Sociale orde: hoe het komt dat de regels in een samenleving worden nageleefd
(voorspelbaarheid / leefbaarheid)
Wetten zijn door de mensen gemaakt, maar het is nog maar de vraag of we met deze wetten
de samenleving kunnen regelen of niet. Vaak slagen we daar in, maar soms ook niet (bv:
verkeersongevallen, huiselijk geweld etc)
Vroeger werden wetten van buitenaf opgelegd <-> vandaag maken de mensen zelf wetten.
Deze twee visies behoren allebei tot een bepaalde term:
VERLICHTING < ----> TEGEN-VERLICHTING
Rationeel/redelijk individu centraal Rationeel handelen zorgt ervoor dat…
Wetenschappelijk denken Egoïsme nastreven, vervreemding, sociale
ontreddering indien regels niet opgelegd
worden van bovenaf
Voortuitgang, rust en geluk Regels met de voeten treden indien het de
regel in contrast is met het eigen belang
Oude tradities over boord gooien want Godsdienst / extern gezag nodig om voor
religie is tegennatuurlijk. Sociale orde naleving van de regels te zorgen
ontstaat door het gebruik van de regel
Verzoening: verlichting + tegenverlichting
Augustus Comte: de grondlegger van de sociologie
o Positivisme: positivistische benadering sociale werkelijkheid: geen metyafysische
vragen, wel: regelmaten in gedrag (zoals natuurwetenschappen).
o 2 grote krachten in menselijk handelen:
Rede (= vermogen om te denken, leidt niet automatisch tot sociale
orde)
Emoties, gevoelens, impulsen
3
, o Elke maatschappij gaat door 3 verschillende stadia:
Religieus denken
Dingen worden in vraag gesteld -> waarom doen we wat we doen?
Positivisme: ons doen en laten, laten afhangen van de kennis en wetenschap.
Comte wou een verzoening tussen verlichting en tegenverlichting want hij komt overeen
met bepaalde argumenten van beide visies:
Verlichting: kennis en theorie (wetenschappelijk denken) dienen om waargenomen
feiten te coördineren tot grotere gehelen
Tegen-verlichting:
Hij geloofde er niet in dat regels die opgelegd worden door de mens, leiden tot
een geregelde samenleving.
Hij stelde zich de vraag waarom mensen deze regels zouden naleven aangezien
het beperkingen zijn die door de individu worden opgelegd. Bovendien dienen
deze regels vaak het belang van machtigen.
Religie: praktische maatschappelijke doelstellingen dienen, mensheid
vooruithelpen, gestoeld zijn wetenschappelijke inzichten
Hij had behoefte aan een nieuwe religie: de religie van de mensheid -> de capaciteit van de
mensen om hun energie op wenselijke doelstellingen te richten stond centraal
Sociologie nu
Habermans Luhmann
In lijn van de Verlichting In lijn van tegen-Verlichting
Wetenschappelijke reden We worden het nooit eens over wat
Wel: hoe rechtvaardig is
Niet: waarom
Open wetenschappelijke communicatie Leren leven met het arbitraire
Consensus: allemaal eens over een Wetten moeten op de juiste wijze gemaakt
beslissing worden want zo is sociale orde mogelijk
Procedures
Meerderheidsregel: geen consensus
want niet iedereen is akkoord
Het arbitraire verdwijnt want we houden
ons aan wetten die rechtvaardig zijn met als
reden : rechtvaardigheid!
Wetten moeten rechtvaardig zijn want
enkel op die manier is sociale orde mogelijk
Voorbeelden Habermans:
4
