Samenvatting : welzijn en criminologie
Les 1 29/09 introductie : welzijnszorg en de verzorgingsstaat als interventiecontext
Teksten van deze les :
- De bestuurlijke organisatie van het welzijnsbeleid in Vlaanderen
- Welzijn in Vlaanderen: trens en uitdagingen
Wat is welzijn ?
Individueel niveau; gelukkig zijn, gevoelens
Maar ook interpreteren in een ruimer maatschappelijk kader; welvaart (over hoeveel middelen we
beschikken), welzijnszorg hangt nauw samen met de gezondheidszorg
Waarom welzijn en criminaliteit in 1 vak?
Het is niet zo vreemd dat deze samenhang vertonen, veel onderzoeken maken ook een link tussen
welzijn en criminaliteit
Theorieën vaak theorieën die ook welzijnsaspect hebben
- Achtergestelde wijken
- Groep waarin je zit
- Welzijn is een containerbegrip
- Het is heel ruim
Opbouw van de cursus
Inzicht in de context van het welzijnswerk en inzicht in eigen actorschap als criminoloog
Deel 1 van de cursus; de maatschappelijke context waarin welzijnsgerichte interventies worden
ingezet
- Gaat over de verzorgingsstaat
- Focus op armoede als één van de belangrijke welzijnsproblemen
- Grote spelers in het welzijnsbeleid leren kennen
Deel 2 de criminoloog als actor
- Criminoloog beschikt over een deskundigheid (sociale kaart, gesprekstechnieken, aantal
thema’s)
- Nood aan kritisch nadenken
o Vooral besef dat wat wij problemen noemen heel vaak ook anders gedefinieerd
kunnen worden
o Wie bepaald dat iets een probleem is?
o Wie bepaald dat druggebruik een probleem is?
- Besef dat criminologen en welzijnswerkers veel macht hebben maar vaak ook machteloos
zijn
- Openheid en aanvaarding als een professionele werkethiek meegeven
1
,Cursusmateriaal
- Slides en teksten op canvas, ook achtergrondliteratuur en artikels
- Begrip = belangrijkste
Les 2 29/09 : welzijnszorg en de verzorgingsstaat als interventiecontext
Verzorgingsstaat: definitie en omschrijving
“maatschappijvorm die gekenmerkt wordt door een op democratische leest geschoeid systeem van
overheidszorg, dat zich, bij handhaving van het kapitallistisch productiesysteem, garant stelt voor
het collectieve sociale welzijn van haar onderdanen”
Belangrijk componenten;
- Overheidszorg
o L’état protecteur
o Overheid niet enkel ordehandhaving maar ook verzorging
- Overheid zorgt voor welzijn voor iedereen in een kapitalistisch systeem
- We zijn snel uitgegroeid tot een verzorgingsstaat
- Hele idee vanuit verzorgingsstaat stemt dat overheid moet zorgen voor; ontplooiingskansen,
….
- Jaren 30’; in een democratie is dat niet voldoende, een democratie leid niet automatisch tot
mensen die adequaat kunnen functioneren -> verzorgingsstaat is een antwoord
Verzorgingsstaat gaat over een overheidstussenkomst gericht op vermindering van de
marktafhankelijkheid
- Vermijden dat mensen blijvend afhankelijk zijn van hoeveel geld ze hebben
Compromis tussen vrije markt en collectivistisch stelsel
- Vrije markt; afhankelijk van wat je hebt,
- Collectivistisch; overheid neemt in beslag en verdeelt (communisme)
- Nu hebben we een vrije markt die iets richting het collectivisme gaat, maar veel meer vrije
markt
Correctie van de verdeling van maatschappelijke goederen via sociaal beleid
Sociaal beleid steunt op het solidariteitsprincipe, heel cruciaal, gaat over solidariteit tussen arm en
rijk (meer belastingen voor rijkeren) maar ook tussen jong en oud (jongeren betalen voor oudere
pensioen)
Collectieve is minder belangrijk in onze geïndividualiseerde samenleving
- Als je een halfjaar werkloos bent discours snel; zal je het wel zelf gezocht hebben, zal je uw
best niet doen, zal je wel een profiteur zijn
- Hierbij wordt de solidariteit in vraag gesteld
- Moeten wij nog hulp bieden aan mensen die ‘niet hard genoeg hun best doen’
- Hebben mensen met seksueel grensoverschrijdend gedrag recht op hulpverlening? -> sterk
debat, verschillende meningen
2
,Verzorgingsstaat heeft ook een aspect van ordehandhaving en arbeidsmarkt reguleren
Verzorgingsstaat: types
Continuüm van sterk naar nauwelijks structureel en cultureel ingebed;
- Sociaal democratische verzorgingsstaat
- Institutionele verzorgingsstaat
- Residuele verzorgingsstaat
- Rudimentaire verzorgingsstaat
> vage grenzen, discours is belgie steeds meer aan het gaan naar individuele
verantwoordelijkehid
Bv.: je kan een uitkering krijgen maar daar staat iets tegenover, dat je opleiding volgt, aantonen dat
je actief werk zoekt, en actief deel uitmaakt van de maatschappij, je moet je best doen anders ben
je de hulp niet waard, soort voorwaardelijk recht (je krijgt dat recht maar alleen als…)
Verzorgingsstaat: origines
Ook vroeger waren er al systemen om de kloof tussen arm en rijk op te vangen
- Verticale zorgarrangementen :
o Iemand van bovenaf voor minderbedeelden, rijken voor armen
o Feodale periode: feodalen die op hun domein een klein schooltje maakten voor
kinderen van lijfeigenen
o De caritas (kerkelijke liefdadigheid); aalmoes wel nog steeds gericht op jezelf, je doet
dat om bij god op een beter plaatje te staan,
= middeleeuwse origines van de Europese verzorgingsstaat
- We evolueren naar een meer horizontale zorg, onder hoede van overheid
o Voor bredere lagen van de bevolking
Bv.: armensteun door stedelijke overheden
Toen bleek dat armensteun door de steunen; die steun is er alleen voor
inwoners van onze stad en niet voor vreemdelingen, ook toen als was er
dergelijk discours dat heerste
o Naar sociale zekerheid via solidariteit voor de hele bevolking
De Belgische verzorgingsstaat
Ook een sociaal politieke doelstelling; gelijkheid
40 procent van ons BNP naar sociale uitkeringen en diensten (zorg, onderwijs, huisvesting, cultuur,..)
De verzorgingsstaat staat onder druk
- Betaalbaarheid: vergrijzing, pensioenen, we hebben bijna evenveel ouderen als jongeren,
het aantal pensioenen stijgt, de hulpbehoefte stijgt, minder jonge mensen om mee te helpen
betalen via de belastingen
- Mattheus- effect: wie heeft zal gegeven worden, wie al heeft maakt meer kans op bepaalde
maatregelen die bedoelt zijn voor een groep die eigenlijk het minst heeft
3
, o Het zegt dat mensen uit een hogere inkomensklasse veel meer gebruikmaken van
onderwijs, cultuur, verzorging
o Zo is de max leeftijd van iemand uit de laagste klasse 5 jaar lager dan uit hogere
klassen
o Bv.: groepen uit de laagste sociale klassen maken minder gebruik van gratis
borstkankerscreening. Heeft te maken met kennis van info, assertief zijn, niet in een
netwerk zitten waarbij dat besproken wordt
o Bv.: meer dan de helft van de mensen die recht hebben op een leefloon, vraagt dit
niet aan
o Heeft ook te maken met een gebrek aan info; ofwel komt het niet tot bij hen ofwel is
het te moeilijk, niet toegankelijk, ook technologische kloof
- Solidariteit; niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger
- Hoge verwachtingen
o We zijn bijzonder verwend geworden
o Er zijn bijzonder veel voorzieningen in Belgie
o We hebben gehandicaptenzorg, jeugd en ouderenzorg, goede gezondheidszorg,…
o Wij als burgers vinden dat vanzelfsprekend
o Maar zijn de grenzen niet bereikt?
o In hoeverre kunnen we blijven uitbreiden?
De verzorgingsstaat is niet plots ontstaan, is een resultaat van eeuwenlange historische
ontwikkeling; welzijn is geen objectief begrip maar is historisch en actueel inzet van sociale strijd
(Altijd hoog op de agenda gestaan bv.: vakbonden)
De welzijnsoverheden
De federale overheid (2 belangrijkste instrumenten)
- Sociale zekerheid (zekerheid op menswaardig bestaan)
o Vervangingsinkomens (inkomens gebonden); mensen die door omstandigheden
werk niet meer kunnen of werk niet meer hebben
o Inkomensaanvullende uitkeringen (niet inkomens gebonden); tegemoetkoming in
geneeskundige zorg
- Sociale bijstand
o Voorloper en sluitstuk van de sociale zekerheid omdat het historisch gezien afgeleid
is uit stedelijke armenzorg, waarom sluitstuk? -> diegene die niet kunnen werken
krijgt toch bijstand om te overleven, om mensen niet mensonwaardig achter te laten
o Beter bekend als het leefloon; bijdrage van het OCMW, je kan ervan overleven (leef),
en je moet iets in de plaats geven voor wat je krijgt (want je krijgt een loon)
- OCMW : instellingen die sociale bijstand beheren
- In een actieve welvaartstaat verwacht men nog steeds van mensen dat ze actief deelnemen
aan de maatschappij, die verwachting is er en anders wordt er niet meer voor u gezorgd,
verlenging van verzorgingsstaat maar zet mensen in een veel actievere rol
Vlaamse overheid
- Sociale voorzieningen
4
