12.1.1 Oorzaken en gevolgen
obesitas
Zeer frequent, sluipend en moeilijk om te keren
Maar ingewikkelde problematiek: complex vetweefsel, bijdrage vele genen, obesogene leefomgeving
Wat is obesitas
= overschrijden normale bovengrens opgeslagen TG in vetcellen (+ophoping in andere cellen)
= chronisch metabole ziekte
BMI
=> meten vetopstapeling
gewicht
= (in kg/m²)
lengte ²
Voordeel: Eenvoudig, bij groot #mensen volgen => goed OZ
Nadelen
Niet bij kids (gaat om groei)
Kijkt naar totale lichaamsgewicht (vet + spier + bot +…)
<> vetmassa enkel
Geeft locatie vetmassa niet
Geen diagnose TOFI
Locatie vetmassa
Buikstreek/ abdominaal/ visceraal vet => appel-/ androïde type (in lever, ingewanden, …), ♂ meestal
=> meer complicaties: risico ontwikkelen chronisch metabole ziekte:
- intermediaire risicofactoren: insuline resistent, hoge BD, hoge LDL/HDL, hyperurikemie
- ziekte: cardiovasculaire aandoening, jicht, kanker, diabetes
Onderhuids, subcutaan vet => peer-/ gynecoïde type
=> minder complicaties
bij vrouw ♀ = E-reserve voor zwangerschap en lactatie door hormonale factoren (vet stapelt hier)
TOFI = thin outside, fat inside
= normaal BMI, maar toch vet opstapel abdominaal (in ingewanden, leververvetting,..)
=> gestegen abdominaal vet zonder verhoogd totaal vet
Oorzaak = excessief suikerconsumptie
=> niet alcoholische leversteatose (chronische leververvetting)
Obesitas is een complexe ziekte (meest frequente vorm obesitas)
Polygenetische vorm obesitas (99% gevallen)
= complexe ziekte: vele genen kleine bijdrage, grote bijdrage omgevingsfactoren
DUS reeks genen (=thrifty genes: coderen voor zuinig E metabolisme: dr selectie), zeer FREQUENT
ook bij jicht, diabetes, metabool syndroom
Monogenetische vorm obesitas
= monogenetische-/stofwisselingsziekte: 1 gen => gevolg, kleine bijdrage omgeving
DUS mendeliaans overerving => morbide obesitas op jonge leeftijd, ZELDZAAM
1
, Gevolg: talrijke en lange-termijn complicaties
- Versnelde atherosclerose => schade cardiovasculair en aan hersenen (effect op vele organen)
- Grotere kans diabetes, kanker, licht
- P (dood/ernstige reactie op virale infectie) stijgt
- Psychische problemen (afvallen lukt maar niet)
=>Negatief effect op levensverwachting: mortaliteit en morbiditeit (vatbaar voor ziekten)
Fundamentele risicofactoren en hun gevolgen
Fundamentele (primaire) risicofactoren
= Voeding, beweging, roken, alcohol en drug
=> intermediaire risicofactoren (meetbaar, wijst op risico voor patiënt )
= hoog BMI, hoge [LDL]/[HDL]-cholesterol, hyperglycemie, hyperurikemie, hypertensie
=> ziekte => dood (morbiditeit en motaliteit)
= weefsel en orgaanschade => hart- en vaatziekte, diabetes, jicht, kanker, dementie, obesitas
(zelfde oorzaken dus overlap obesitas en andere metabole ziekte)
Moeilijk omkeren
Onderzoek: 10 jaar lang 200 000 obesen opvolgen
Kans herstel: terug naar normale BMI <1% (bij mannen moeilijkst)
Kans verlies 5% gewicht 1/10 (kans stijgt hoe hoger BMI ligt => makkelijker (5% verlies))
Conclusie:
Eens BMI te hoog => moeilijk terug naar normale BMI
PREVENTIE nodig voor toekomst
Obesitas pandemie => zeer frequent voorkomen
Prevalentiecijfers obesitas: BMI > 30 (= #obesen in populatie)
Stijgen in alarmerende snelheid en verspreid
- WERELDWIJD (ook arme landen bv. Nauru, eilanden: want obesogene leefomgeving)
- Op 1 generatie: normale BMI gem. abnormale BMI
- Meer bij vrouwen dan mannen, MAAR ander type vetopstapeling => minder complicaties
- Morbide obesitas BMI > 40: enorme opmars: 200 milj.! => onmiddellijke risico’s
dmv observationele, ecologische studies (vgl ≠ staten, landen,…)
Mijlpalen van obesitas pandemie
- 1997: erkent als globale epidemie door WHO
- 2013: erkent als chronische ziekte
- 2014: morbide obesitas heeft mindervalide statuut (maatschappij past aan)
Recente opvattingen obesitas
Vroeger: Verkeerde ideeën (misvattingen) over obesitas vs recente opvatting
- Een calorie = een calorie => tel deftig <> ene cal is niet de andere
- Ik ben niet dik dus ik heb geen metabool probleem <> TOFI
- Obesitas gevolg verantwoordelijkheid (lui) <> obesogene leefomgeving (beperkte
invloed individu, wordt automatisch dik)
2
